We zijn nog lang niet af van de boerenprotesten, verwacht landbouwonderzoeker

We kunnen maar beter wennen aan de boerenprotesten, want die gaan de komende decennia niet verdwijnen. Dat zegt landbouwbeleidonderzoeker Jeroen Candel. "Boeren verzetten zich sterk tegen veranderingen in het landbouwbeleid."

Volgens Candel, die als landbouwonderzoeker aangesloten is bij Wageningen University & Research, verdwijnt het protest pas als het klimaat- en biodiversiteitsprobleem verdwijnt. "Als we het klimaatprobleem willen oplossen, dan moeten we echt anders gaan produceren en consumeren. En dat blijft vooralsnog een politiek taboe. Dus hoe langer we wachten, hoe moeilijker dat wordt."

Boerenprotesten werpen vruchten af

De onrust onder Europese boeren is groot. In verschillende landen werden de afgelopen dagen snelwegen met trekkers geblokkeerd. Er is veel boosheid over het 'moeras aan bureaucratische regels' vanuit Europa, oneerlijke prijzen voor voedselproductie en concurrentie op de voedselmarkt uit niet-Europese landen.

De protesten werpen hun vruchten af, want de afgelopen week werden een aantal maatregelen waar boeren vanaf wilden, afschaft en uitgesteld.

Natuurwetgeving van tafel

Zo heeft de Europese Commissie het plan om het gebruik van pesticiden in 2030 te halveren laten vervallen. De verplichting voor boeren om 4 procent van hun land braak te laten liggen om natuur te herstellen, is uitgesteld en er komt een noodrem op de invoer van landbouwproducten uit Oekraïne.

"We zien dat er binnen een aantal weken een aantal maatregelen in het Europees landbouwbeleid zijn teruggeschroefd", zegt Candel. "Nu er Europese verkiezingen aankomen, zijn veel Europese politici niet echt gebaat bij grote protesten."

Angst voor politieke aardverschuiving

De Europese politici zijn volgens de onderzoeker bang voor een monsterzege voor boerengezinde partijen. Net zoals in Nederland gebeurde bij de enorme overwinning van BBB tijdens de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen.

"Daarom proberen de conservatieven in het Europees Parlement nu heel erg de kant van de boer te kiezen. Ze zijn bang dat anders de stemmen vanuit het platteland naar meer extreemrechtse politieke bewegingen gaan."

Conservatieven willen stemmen behouden

In juni van dit jaar wordt er een nieuw Europees Parlement gekozen. Op dit moment zijn de conservatieve christendemocraten de grootste fractie in het parlement. Maar ook in de andere EU-instellingen zitten ze op belangrijke posten, zegt Candel.

"De president van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, is een christendemocraat. Wopke Hoekstra, de Nederlandse klimaatcommissaris, is een christendemocraat, dus het zijn de christendemocraten die op dit moment aan de knoppen zitten."

Europees geld naar de boeren

De Europese boeren zetten zich af tegen het klimaat- en natuurbeleid in Brussel. Terwijl er juist ook heel veel subsidie vanuit die hoek naar de boeren gaat. Europese boeren ontvangen dit jaar zo'n 55 miljard euro subsidie. Van die 55 miljard euro is ongeveer 70 procent directe inkomenssteun.

"Een derde van het Europees budget gaat naar de landbouw en daar is al jarenlang veel kritiek op vanuit de wetenschap", zegt Candel. "We zien dat ongeveer 80 procent van die subsidies naar maar 20 procent van de Europese boeren gaat. En dat zijn vooral grote boeren met veel land die de subsidies eigenlijk niet per se nodig hebben om rond te komen."

Systeem beter inrichten

"Dus je zou dat systeem beter zo kunnen inrichten dat de steun vooral gaat naar de kleinere boeren of de boeren die die het moeilijker hebben." Ook roepen wetenschappers volgens Candel om de subsidies te gebruiken om boeren te helpen verduurzamen en hun bedrijf te veranderen naar biologisch. "In plaats van ze puur uit te keren op basis van het aantal hectares land dat een boer heeft."

Die Europese subsidie voor verduurzaming is er wel, maar ook daar is een probleem mee. "Daarvoor hebben zich nu zoveel boeren aangemeld dat het potje leeg is en dat leidt tot veel frustratie bij boeren omdat ze aangeven: 'Ja, we willen wel, maar nu heeft de overheid het geld niet meer'."

'Geen vruchtbare koers'

Dat er niets verandert, komt volgens Candel doordat het voor de boeren als een groot verlies voelt, wanneer de subsidies verdwijnen. "Dus je ziet dat boerenbelangenorganisaties zich in Brussel en de nationale hoofdsteden sterk keren tegen tegen een verandering van het landbouwbeleid. En tot nu toe is het daardoor heel moeilijk gebleken om dat Europees landbouwbeleid te hervormen."

Ook de boerenprotesten helpen niet. "Ik denk dat Europese politici - met het oog op de verkiezingen - nog verdere concessies zullen doen aan aan de landbouw. En met oog op de klimaat- en biodiversiteitsuitdagingen waar we voor staan, denk ik dat het geen hele vruchtbare koers is. En het biedt boeren op de langere termijn ook geen zekerheid."