In 2024 stopte een recordaantal wethouders, dat blijkt uit cijfers van het jaarlijkse Wethoudersonderzoek door De Collegetafel. Het ambt zou te zwaar zijn geworden: er zijn teveel taken en te weinig wethouders om die uit te voeren.
In Oost-Europa is het opnieuw druk met demonstraties. In Servië en Slowakije zijn duizenden mensen de straat opgegaan om te demonstreren tegen de regering. De gemene deler? Corruptie en banden met Rusland.
In de Slowaakse hoofdstad Bratislava en andere grote steden gingen tienduizenden mensen de straat op bij een protest tegen de Ruslandgezinde premier Fico. In Servië was gisteren het grootste protest tegen president Vucic sinds zijn aantreden in 2017. Duizenden mensen sloten zich erbij aan.
'Slowakije is Europa'
In het EU- en NAVO-land Slowakije was het probleem dat ze niet goed voorbereid waren op het wegvallen van Russisch gas door de oorlog in Oekraïne. Het land gebruikte dat gas, maar verdiende ook geld door het gas verder te vervoeren na andere Europese landen. Premier Fico is daarom in december naar Moskou gegaan om te praten met Poetin.
En dat is heel slecht gevallen in Bratislava, vertelt hoogleraar Vergelijkend bestuur in internationaal perspectief aan de Universiteit Leiden Antoaneta Dimitrova. "De Slowaakse middenklasse hecht een grote waarde aan het EU-lidmaatschap. De protesten waren dus tegen het buitenlandse beleid dat stappen maakt richting Rusland. Slowakije is Europa, zeggen ze."
Ingestort treinstation als aanleiding
In Servië is de situatie anders, omdat het land nog geen lid is van de Europese Unie. Wel is het kandidaat-lid. "Het is ook vergelijkbaar met Slowakije, want er wordt geprotesteerd vóór de democratie en tegen leiders die de democratie proberen uit te hollen", legt Dimitrova uit. "En er zijn sterke netwerken, die verbonden zijn aan president Vucic en bedrijven overnemen, media de mond snoeren en de politie overnemen."
De aanleiding voor de protesten was het instorten van het dak van een treinstation waarbij 15 mensen om het leven kwamen. Zowel bij de aanbesteding van bouwprojecten als bij toezicht op de uitvoering gaat het volgens de betogers mis. Corruptie zou daarbij een rol spelen.
Zowel in Servië als Slowakije is het mogelijk dat de huidige regering op democratische wijze de macht verliest. In beide landen begonnen de protesten bij studenten, maar volgens Dimitrova zijn de bewegingen breder geworden.
"In Slowakije is het niet alleen in Bratislava, maar ook in kleinere steden. En in Servië sluiten ook bijvoorbeeld advocaten, hoogleraren en artiesten zich aan bij de beweging."
Politiek opportunisme
Dus waarom kiezen de leiders die onder druk staan om de banden met Rusland te versterken? "Ze zoeken steun en geld", zegt Dimitrova. "Rusland voert bewust beleid om iedereen te steunen die op een manier de democratie in de Europese Unie ondermijnt."
"Dus als Fico en Vucic niet krijgen wat ze willen in de EU, kloppen ze aan bij Poetin. Je kan dat politiek opportunisme noemen."
Hoe nu verder? Volgens Dimitrova is de situatie in zowel Slowakije als Servië op een kantelpunt. "Het is alleen moeilijk te voorspellen hoeveel gebruik de leiders gaan maken van repressie tegen de bevolking."
"Op dat gebied ben ik positiever over Slowakije. Fico is nog niet zo lang aan de macht dat hij de politie onder controle heeft. De oppositie is ook goed georganiseerd. De protesten zijn een teken van een gezonde democratie. Motie van wantrouwen tegen Fico is bijvoorbeeld nog steeds mogelijk."
Uitgeholde democratie
In Servië zijn de vele protesten tegen Vucic de afgelopen acht jaar nog nooit succesvol geweest. "Maar we horen nu geluiden dat het anders gaat zijn", zegt Dimitrova. "Dat komt door algemene stakingen in het land. Die zijn onderdeel van een verbreding van de protesten."
Het is dus volgens hoogleraar mogelijk dat in Servië ook een kantelpunt wordt bereikt. "Maar de democratische instituten zijn daar zo uitgehold, dat het wel even gaat duren voordat de democratie hersteld is."
De meestgezochte crimineel van Nederland is gevonden. Bolle Jos, zoals hij wordt genoemd, zit in het Afrikaanse Sierra Leone. Maar hem daar laten arresteren en naar Nederland overbrengen, dat is nog niet zo makkelijk.
Op nieuwe beelden is Jos Leijdekkers, die als bijnaam Bolle Jos heeft, te zien in een kerkdienst. Daar is hij aanwezig samen met de president van het West-Afrikaanse land. Dat bleek uit onderzoek van AD en Follow The Money.
Nationaal en internationaal gezocht
De 33-jarige Leijdekkers is in Nederland veroordeeld bij verstek tot 24 jaar cel. De rechtbank achtte het bewezen dat hij betrokken was bij zes drugstransporten, een geweldincident in Finland en opdracht heeft gegeven tot moord. Daarbij lopen er nog meerdere onderzoeken in zaken waar Leijdekkers mogelijk bij betrokken was.
Het OM zet alles op alles om te zorgen dat Leijdekkers uiteindelijk zijn straf uitzit. Zowel nationaal als internationaal wordt hij gezocht. Voor de beslissende tip die leidt tot zijn aanhouding is een beloning van 200.000 euro uitgeloofd. Dat is de hoogste beloning ooit in Nederland.
Zeer complexe situatie
Dus wat betekent het dat Leijdekkers blijkbaar in Sierra Leone zit? De politie zou het al zes maanden weten. "Dit is een zeer complexe situatie", zegt internationaal strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops. Dat heeft volgens hem twee redenen.
"Er is ten eerste geen uitleveringsverdrag tussen Nederland en Sierra Leone. Daarbij zou de heer Leijdekkers naar verluidt ook het staatsburgerschap hebben van Sierra Leone. Die combinatie maakt dat Nederland niet zomaar een verzoek kan doen aan Sierra Leone om hem over te brengen naar Nederland."
Nederland is dus simpelweg gebonden aan het internationaal recht: je kan niet zomaar iemand van land A naar land B overleveren. "Daar moet een uitleveringsverdrag voor bestaan. Dat verdrag is er ook ter bescherming van iemand die zou moeten worden uitgeleverd", zegt Knoops. "En als dat verdrag er niet is, dan is in beginsel geen uitlevering mogelijk."
En ook als er wél een verdrag is tussen de twee landen, zou Sierra Leone niet zomaar een eigen staatsburger (wat Leijdekkers dus zou zijn) uitleveren, legt Knoops uit. "Dat betekent dus dat Nederland voor een complexe situatie staat die waarschijnlijk ook nooit voorzien is."
Moeilijke onderhandelingen
De enige optie voor Nederland lijkt om het uitleveringsrecht te omzeilen. De regering van Sierra Leone zou hem ongewenst vreemdeling kunnen verklaren, waardoor hij terug moet naar Nederland. Dat werkt alleen als Leijdekkers géén staatsburger is in het Afrikaanse land.
En dat is niet de enige kink in de kabel, vervolgt Knoops. "Er is geen sterke diplomatieke relatie tussen Sierra Leone en Nederland. Er zit geen ambassade, alleen een honorair consul. Dat maakt het een moeilijke onderhandeling om hem als ongewenst vreemdeling te laten verklaren."
'Veel meer affiniteit met China en Rusland'
Die slechte relatie tussen de twee landen is niet iets nieuws, weet Knoops. Bij een VN-tribunaal werkte hij tussen 2003 en 2008 met een advocatenteam geregeld in Sierra Leone. Hij stond oud-president van Liberia Charles Taylor bij, die was verdacht van het financieren van de burgeroorlog in Sierra Leone.
"We zagen toen al dat Sierra Leone veel meer affiniteit had met landen als China en Rusland", zegt de advocaat. "En de laatste jaren zie je een trend dat steeds minder landen in West- en Midden-Afrika met Europa willen samenwerken."
Band tussen Leijdekkers en regering Sierra Leone
Daar bovenop komt nog dat Leijdekkers in presidentiële kringen verkeert. In de opgedoken video te zien is bij een kerkdienst in Tihun, het geboortedorp van de president. Hij zou namelijk mogelijk een relatie hebben met de dochter van de president.
Dus, samengevat, heeft Nederland te maken met vier factoren: geen uitleveringsverdrag, mogelijk staatsburgerschap van Leijdekkers in Sierra Leone, slechte diplomatieke relatie tussen Sierra Leone en Nederland én de band van Leijdekkers met de regering in het land.
Dus wat zijn de opties voor Nederland? "Als je al deze factoren bij elkaar optelt, is het zeer de vraag of Sierra Leone zal meewerken aan een ongewenst verklaring van Leijdekkers", concludeert Knoops. "Terwijl dat juist wel een 'escape' kan zijn."
Een andere optie is volgens de internationaal strafrechtadvocaat dat minister van justitie David van Weel nu zegt: ik wil zo snel mogelijk een uitleveringsverdrag met Sierra Leone. "Maar het duurt wel zo'n twee jaar voordat zo'n verdrag er is. En dan moet je nog kijken of het uitleveren juridisch mogelijk is."
Ontvoeren?
Ten slotte is het volgens Knoops 'mogelijk' dat Nederland besluit hem met een eenheid van speciale elite troepen op te halen. "Maar dan zijn er twee opties. Of Sierra Leone moet dan de ogen dicht doen. Maar dan moet er bij die regering een belang zijn om dat te doen. Dat kan alleen maar een financieel belang zijn en dat zou en dat zou een oneigenlijk gebruik zijn van overheidsmacht."
De andere optie is dat een eenheid in het geheim Leijdekkers ontvoert. "Maar dat is weer in strijd met het internationale recht. Dan komt hij voor een Nederlandse rechter die zegt: dit gaan wij hier niet accepteren in een rechtsstaat. En dan is het gezichtsverlies voor het Openbaar Ministerie natuurlijk nog groter."