Wat zijn de doorrekeningen van verkiezingsprogramma's waard? En andere vragen aan politiek commentator Joost Vullings

Voor acht politieke partijen is het vandaag een belangrijke dag, want het Centraal Planbureau (CPB) heeft hun verkiezingsprogramma's doorgerekend. Politiek commentator Joost Vullings beantwoordt vragen over het belang van het doorrekenen.

1. Waarom laten niet alle partijen hun plannen doorrekenen?

VVD, D66, CDA, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie, Volt, SGP en JA21 hebben hun plannen laten doorrekenen. De andere partijen niet. Niet eerder lieten zo weinig partijen de plannen doorrekenen.

"Er zijn verschillende redenen om het niet te doen", zegt Joost Vullings. "Er zijn een aantal partijen die het niet eens zijn met de modellen die worden gebruikt. De SP zegt bijvoorbeeld dat de modellen teveel uitgaan van het neoliberalisme, het economisch denken. Dat vindt Caroline van der Plas van BBB ook, dat er te weinig wordt gekeken naar wat dingen opbrengen."

"Daarnaast is het ook heel veel werk. Als je een kleine partij bent en je moet zoveel cijfers aanleveren, dan gaat daar veel tijd in zitten. En er zijn misschien ook partijen die denken: ik doe niet mee, want als ik het inlever komen daar misschien dingen uit die pijnlijk zijn."

2. Wat heeft jou verrast aan de doorrekeningen van de programma's die voor de verkiezingen van 22 november zijn geschreven?

"Heel grappig is bijvoorbeeld het onderdeel 'defensie'. Jarenlang was dat voor links bezuinigen en voor rechts niet. En nu wil iedereen precies hetzelfde: iedereen wil naar die NAVO-norm van 2 procent."

"En wat ook opvalt is dat er heel weinig ruimte voor partijen is als het economisch tegenzit. Alle acht partijen komen met een begrotingstekort van rond de 3 procent uit. Dus iedereen vaart financieel erg scherp aan de wind."

"Er valt ook echt wel wat te kiezen. Neem bijvoorbeeld de kilometerheffing, dan kun je nu in de doorrekening zien dat je bij Volt het meest gaat betalen en dat de VVD nog niet weet hoe hoog de heffing gaat worden."

"VVD is nu de enige partij die meer geld stopt in asfalt. Alle anderen zeggen in te willen zetten op het openbaar vervoer en dat gaat van een beetje tot heel veel."

3. Wat is het laten doorrekenen van de partijen waard?

"Dat je in ieder geval die acht partijen kan vergelijken in de effecten van de plannen. Bijvoorbeeld op werkgelegenheid, dat je kunt zien hoeveel banen het oplevert, of wat de effecten zijn op de economie, armoede, ga zo maar door."

"Maar als je die als partij jarenlang doet, dan snap je wel hoe het CPB denkt. En daarnaast zijn we natuurlijk ook een coalitie-land. Verkiezingsprogramma's worden nooit een-op-een uitgevoerd."

"Neem bijvoorbeeld de VVD. Die willen natuurlijk altijd zuinig zijn, en dan zie je dat ze ontwikkelingssamenwerking praktisch naar nul hebben gedraaid. Dat ze alleen geld geven aan noodhulp en aan de contributie van de Verenigde Naties, maar dat gaat politiek gezien natuurlijk nooit lukken."

"En wat betreft de lastenverzwaringen voor het bedrijfsleven van GroenLinks en Partij van de Arbeid, dat gaan ze politiek gezien ook nooit halen. Maar dat is hoe politiek Nederland werkt."

4. Wat hebben mensen aan de doorrekening, als het toch niet allemaal doorgaat?

"Het geeft wel helderheid over maatregelen. Want als je verkiezingsprogramma's platslaat, zegt iedereen: meer en goede zorg, goed onderwijs, heel veel veiligheid. Dan denk je: 'fantastisch, dat wil ik'. Maar nu kan je zien wat ze dan willen doen. Welke partijen willen er echt geld in stoppen?"

"Je haalt er echt extra informatie uit. Dat de ChristenUnie en de VVD beperking willen van de vrije artsenkeuze, dat haal je bijvoorbeeld niet snel uit het verkiezingsprogramma van die partijen, maar wel uit dit rapport."

"Maar goed, de gunstige effecten worden wel benadrukt. En iedereen wil ergens kampioen in zijn. Als de cijfers gunstig zijn is het CPB een topscheidsrechter, en als de cijfers wat ongunstiger zijn: dan zeg je als partijen: Ja, maar het zijn ook maar modellen."