tv LIVE radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom het moeilijk is om uit een angstcultuur op de werkvloer te stappen

Waarom het moeilijk is om uit een angstcultuur op de werkvloer te stappen
Bron: ANP

Steeds meer mensen durven zich uit te spreken over het feit dat ze zich onveilig voelen op hun werk. Maar het is moeilijk om hier zelf iets aan te doen, ziet ook arbeidspsycholoog Angela Koolmees. Ze legt uit hoe dat precies komt. "Je bent eraan gewend."

Bijna 3 miljoen werkenden hebben soms te maken met intimidatie door leidinggevenden op de werkvloer. Dat blijkt uit een onderzoek van vakbond CNV. Bij die bedrijven is sprake van een angstcultuur, iets wat steeds vaker naar buiten komt.

Grapjes en aanrakingen

Die angst kan verschillende vormen aannemen, vertelt arbeidspsycholoog Koolmees. Zij heeft zelf ook een tijd als vertrouwenspersoon gewerkt en leidt nu andere vertrouwenspersonen op.

"Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je bang bent dat je je baan verliest, of dat je te midden van je collega's voor gek wordt uitgemaakt. Maar het kan bijvoorbeeld ook om bepaalde grapjes gaan die worden gemaakt", legt ze uit. "En er zijn genoeg leidinggevenden die echt de grens overschrijden, bijvoorbeeld door je aan te raken."

Bekijk ook

Bedrijfscultuur gaat om sfeer

Het moeilijke van zo'n situatie is volgens Koolmees vooral dat een bepaalde bedrijfscultuur wordt bepaald door hoe mensen met elkaar omgaan. "Het gaat om de sfeer. Dat is niet vastgelegd en daar hoeft niet in het hele bedrijf sprake van te zijn."

Waar de een de heersende cultuur binnen een bedrijf als prettig ervaart, kan de sfeer op de werkvloer voor de ander angstig zijn, zegt de arbeidspsycholoog.

Individueel, maar ook algemeen

Daarnaast gaat het bij een angstcultuur binnen een bedrijf zowel om iets persoonlijks als iets algemeens, vertelt ze. "Als werknemer bepaal je zelf je grens. De melder ervaart of die grens wordt overschreden of niet. En dan kan het zo zijn dat je het bij de één prima vindt dat diegene je schouder aanraakt, maar bij de ander niet. Dat is dus heel individueel."

Tegelijkertijd zijn er ook algemene grenzen, benadrukt de arbeidspsycholoog. "Er staat bijvoorbeeld letterlijk in de wet dat je niet mag discrimineren, en ook bij seksueel grensoverschrijdend gedrag is 'nee' ook echt 'nee'. Doe je het toch, dan ga je een grens over."

Bekijk ook

'Moeilijk om eruit te stappen'

Het lijkt een makkelijke oplossing om je baan op te zeggen als je met een angstcultuur te maken hebt, maar zo werkt het helaas niet, zegt Koolmees. "Allereerst omdat je eraan gewend bent. Je comfort zone is niet alleen alles wat comfortabel is. Het is alles wat je kent, ook nare ervaringen. Daar ga je automatisch in door en het is moeilijk om daaruit te stappen."

"En daarbij, als het enige tijd duurt, is je zelfvertrouwen enorm aangetast. Dan denk je: wie zit er op mij te wachten?", legt ze uit. "Je grijpt dan vast aan wat je hebt en dan ga je niet zomaar op zoek naar een nieuwe baan. En helemaal niet in deze tijd met zulke hoge prijzen waarin je je baan nodig hebt."

Zwijgen uit schaamte

Schaamte speelt volgens haar ook een belangrijke rol: "Mensen vinden het moeilijk om erover te praten. Grensoverschrijdend gedrag is vaak heel subtiel en een glijdende schaal. Als het dan erger en duidelijker wordt, dan ben je er al aan gewend of je weet niet naar wie je toe kan. Je eigen omgeving heeft misschien wel een oordeel en binnen het bedrijf kan het onveilig zijn."

"Daarnaast kun je, als dit al maanden duurt, een heel laag energieniveau hebben. Dan heb je geen puf meer om te solliciteren", zegt Koolmees. "Al die factoren maken het lastig om je baan op te zeggen, dat zijn drempels die je over moet."

Naar een vertrouwenspersoon

Mensen die een angstcultuur binnen een bedrijf ervaren, raadt Koolmees vooral aan om met een vertrouwenspersoon in contact te komen. "Zorg ervoor dat je niet alleen staat, want dan kom je in isolatie terecht en ga je aan jezelf twijfelen. Het is dan goed om eerst met iemand te praten en te weten welke oplossingen er zijn."

Ze raadt mensen daarnaast aan om goed na te denken voordat je er officieel tegenin gaat. "Het is een hele strijd die misschien niet het gewenste resultaat oplevert. En je moet je verhaal weer opnieuw vertellen, dan ga je weer langs al die emoties en word je eigenlijk in die situatie gehouden. Dat heeft een enorme impact."

Bekijk ook

'Een cursusje niet genoeg'

De arbeidspsycholoog hoopt daarom vooral dat bedrijven zich meer bewust worden over de werksfeer. "Vooral de top van het bedrijf moet doordrongen zijn. Je kan nog zulke mooie waarden hebben, zoals inclusiviteit en transparantie, maar het gaat echt om het gedrag op de werkvloer."

"En daarvoor is 1 keer een cursusje niet genoeg", benadrukt ze. "We moeten mensen blijven trainen."

'Spreek anderen aan op hun gedrag'

Ook voor mensen die zelf geen angstcultuur binnen een bedrijf ervaren, is een taak weggelegd, vindt Koolmees. "Iedereen kan iemand helpen of een ander erop aanspreken dat bepaald gedrag niet kan. Je voelt wel wanneer bijvoorbeeld een grapje niet helemaal klopt."

Het is volgens haar 'altijd een samenwerking: je hebt de dader, maar ook de anderen die wegkijken'. "Als je er iets van zegt, kan het al voor verandering zorgen. En ga eens naar iemand toe, iemand kan zich zo eenzaam voelen."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was dankzij hulpfonds in één klap schuldenvrij: 'Huilen van blijdschap'

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was dankzij hulpfonds in één klap schuldenvrij: 'Huilen van blijdschap'
Joëlle Marijs had een schuld van ruim 21.000 euro.
Bron: EenVandaag

Een familie van weldoeners in Rotterdam probeert elk jaar 1.000 huishoudens van hun schulden te verlossen. Maar het gekke is: bijna niemand meldt zich. "Mensen zetten de stap naar hulp niet, omdat ze zich schamen."

"Welke gek betaalt nou al jouw schulden af? Ik dacht: er zit sowieso een addertje onder het gras", vertelt Joëlle Marijs. Zij had een schuld van ruim 21.000 euro.

'Ik ging huilen van blijdschap'

Op 20 november 2024 kreeg ze een telefoontje van de Stichting Nieuw Vaarwater, onderdeel van een fonds gesteund door de miljardairsfamilie Van der Vorm. De stichting had besloten haar volledige schuld over te nemen.

"Toen ik gebeld werd met dat goede nieuws, ging ik huilen van blijdschap, vreugde, verdriet en ongeloof", vertelt Joëlle. "Dat is heel overweldigend eigenlijk."

Bekijk ook

Nooit uitbetaald

Ze woont in Rotterdam, de zogenaamde 'schuldenhoofdstad' van Nederland. Bijna 60.000 mensen gaan daar gebukt onder schulden die ze nooit zelf kunnen aflossen. Haar financiële problemen begonnen toen ze voor een vriendin ging werken die haar nooit uitbetaalde. "Ik moest nieuw werk gaan zoeken, maar dat duurde ook nog eventjes, dus toen waren we 5 maanden verder, geen salaris ontvangen."

Binnen korte tijd stapelden de problemen zich op: drie maanden huurachterstand, betalingsachterstanden bij de Belastingdienst en verzekeringen. "We leefden letterlijk van de toeslagen. Het was vreselijk." De stress in haar gezin nam toe, maar sinds de schulden weg zijn, zwakt ook de stress af. "Ik merk ook aan mezelf dat ik sneller emotioneel ben. Het voelt als een rouwproces, afscheid nemen van de stress."

Hulp accepteren blijft een drempel

De miljardairsfamilie Van der Vorm trekt jaarlijks 3 miljoen euro uit om 1.000 huishoudens helpen. Maar de stichting die dat regelt slaagt er slechts in om 300 gezinnen te bereiken. "Mensen moeten weten dat we er zijn, zich herkennen in de doelgroep, maar vooral: ze moeten het geloven", zegt Bas Woudstra, directeur van Nieuw Vaarwater.

Schuldenonderzoeker en lector aan de Hogeschool Utrecht Nadja Jungmann begrijpt deze terughoudendheid. "Wat dit vooral laat zien is hoe ontzettend ingewikkeld schuldenproblematiek is. Mensen zetten de stap naar hulp niet omdat ze zich schamen, weinig vertrouwen hebben in de overheid of bang zijn dat hulp vragen later juist leidt tot problemen." Joëlle herkent dit. "Ik vond het lastig om bij mensen die dichtbij me stonden hulp te vragen. Dat voelde als falen."

Bekijk ook

'Ik ben ze wel heel dankbaar'

De familie Van der Vorm is eigenaar van de investeringsmaatschappij HAL. Hun vermogen wordt geschat op 8,6 miljard euro. Toch treden ze nooit naar de voorgrond.

"Ik weet niet wie ze zijn, maar ik ben ze wel heel dankbaar", zegt Joëlle. "Het is gewoon een hele ontlading. Een ontlading van schulden, emoties, boosheid en verdriet. Eigenlijk alle negatieve dingen hebben zij bij ons weg kunnen halen."

Geen structurele oplossing

Ook in Arnhem wordt een soortgelijk project uitgevoerd. In de wijk Immerloo, de armste postcode van Nederland, experimenteert de gemeente met het aflossen van schulden. "Binnen een periode van twee jaar willen we 40 tot 60 huishoudens volledig schuldenvrij krijgen", zegt Monaïm Benrida, directeur van het Nationaal Programma Arnhem-Oost. Toch blijkt ook hier dat mensen moeilijk te bereiken zijn. "Het eerste wat je denkt is dat iedereen die zo'n aanbod krijgt, meteen ja zegt. Maar dat is niet zo."

Jungmann waarschuwt dat deze projecten waardevol zijn, maar geen structurele oplossing bieden. "De totale maatschappelijke kosten van schuldenproblematiek bedragen jaarlijks 8,5 miljard euro, vooral door ziekteverzuim en zorgkosten", legt ze uit. "Dit vraagt om bredere beleidsmaatregelen."

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was in een klap schuldenvrij
Te mooi om waar te zijn? Joëlle was in een klap schuldenvrij

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Donald Trump neemt risico door duizenden gezondheidsspecialisten te ontslaan: 'Wil je vogelgriep indammen, dan heb je juist meer mensen nodig'

Donald Trump neemt risico door duizenden gezondheidsspecialisten te ontslaan: 'Wil je vogelgriep indammen, dan heb je juist meer mensen nodig'
Het ontslag van duizenden gezondheidsspecialisten in Amerika is een risico
Bron: EenVandaag

In Amerika zijn duizenden overheidsmedewerkers ontslagen, omdat de nieuwe regering een efficiëntere overheid wil. Gezondheidsorganisaties en wetenschappelijke organisaties worden hard geraakt en dat is niet zonder risico, zeggen experts.

Elon Musk, die door president Trump is aangewezen om de overheid af te slanken, vergelijkt zijn werk graag met een 'game'. "Verspilling is overal. Stel je voor dat je in een kamer bent en het plafond, de muur en de vloer zijn allemaal schietschijven: dan kan je dus je ogen dichtdoen en in alle richtingen schieten. Het is altijd raak."

Duizenden mensen ontslagen

Zo sprak Musk onlangs over zijn anti-verspillingsaanpak op de conservatieve conferentie CPAC. Hij heeft van de Trump-regering de opdracht gekregen de overheid af te slanken, fraude op te sporen en financiële verspilling weg te snijden.

Zonder vooraankondiging of inhoudelijke afweging heeft hij met zijn team duizenden mensen ontslagen onder andere bij organisaties voor publieke gezondheidszorg zoals de Centres for Disease Control (CDC) en de National Institutes of Health (NIH). Experts zijn bezorgd over het effect van die ontslagen, bijvoorbeeld op de aanpak van vogelgriep in de Verenigde Staten.

Bekijk ook

'Het is nu alle hens aan dek'

De Amerikaanse arts en hoogleraar Peter Chin-Hong woont en werkt in Californië, waar de vogelgriep al een tijdje rondgaat onder koeien. Het lukt nauwelijks om de verspreiding in te dammen, daarom werd in december de noodtoestand in Californië uitgeroepen.

Het is allesbehalve een goed moment om mensen te ontslaan, vertelt Chin-Hong. "Als het mis gaat en de vogelgriep-uitbraak die er nu al is doorzet, dan heb je niet minder mensen nodig maar juist meer. Dat is ook de hele reden voor het uitroepen van de noodtoestand in Californië: het is nu alle hens aan dek."

Geen leiding rondom vogelgriep

Normaal gesproken houden de Centres for Disease Control (CDC) de verspreiding in de gaten, brengen ze rapporten uit en signaleren ze het als er iets verandert aan een virus. Dat is nu allemaal vertraagd, vertelt Chin-Hong.

"Er is op dit moment nauwelijks een centrale leiding rond vogelgriep. Als je een uitbraak wil indammen - vooral als dat virus een nieuwe pandemie kan veroorzaken - dan heb je een dirigent nodig die de leiding heeft. Normaal gesproken doet de CDC dat. Maar die is nu stilgevallen."

-

Vogelgriep bij mensen

Sinds 2022 zijn in Amerika 67 gevallen van vogelgriep bij mensen geweest en die waren flink ziek. Eén persoon is overleden door de ziekte, afgelopen december.

Buiten de VS zijn er 950 gevallen van vogelgriep bij mensen gevonden, volgens World Health Organization (WHO). In de helft van de gevallen leidde dat tot de dood van de besmette persoon.

Alertheid ontbreekt

Vogelgriep is op dit moment dus nog niet zo gevaarlijk voor mensen. En als een mens vogelgriep oploopt door contact met besmette dieren dan brengt die het virus niet over op andere mensen. Maar als het virus zich aanpast, kan dat zomaar wel gebeuren. Daarom is het belangrijk heel dicht op de ontwikkelingen zitten, legt Nederlandse viroloog Marion Koopmans uit.

"Dus je zou willen zien dat er heel intensief gemonitord wordt, dat gekeken wordt: waar zit dat virus allemaal precies, zien we nieuwe dieren waar het virus opduikt of duikt het op andere manieren op, hoe zien die virussen er precies uit? Dat verandert namelijk iets aan onze risicoafweging. En die alertheid daar schort het op dit moment aan", legt ze uit.

Bekijk ook

Verlies voor de toekomst

Bij de CDC en andere organisaties zijn in de eerste ronde mensen ontslagen die er nog geen jaar werkten.

Dat zijn volgens Koopmans talentvolle internationals en mensen die hun sporen hebben verdiend en korter dan een jaar geleden een carrièrestap hebben gemaakt. Je verliest met het ontslag van deze mensen dus ook veel voor de toekomst.

Robert F. Kennedy

Die toekomst zal sowieso anders worden nu er in de VS een minister van volksgezondheid is aangetreden die de toch al bestaande vaccinatie-twijfel verder aanwakkert. In zijn introductiespeech voor medewerkers van het minsterie stelde minister Robert F. Kennedy dat hij onderzoek wil laten doen naar de vraag of kindervaccinaties chronische ziekten kunnen veroorzaken.

Het vaccinatieprogramma voor kinderen is juist bedoeld om ziekte en sterfte door infectieziekten te voorkomen. In Texas is op dit moment een mazelen-epidemie en stierf een kind door de ziekte.

Europese gezondheidsdefensie

Koopmans ziet dat in de Verenigde Staten programma's voor infectieziekten stop worden gezet, wat betekent dat we meer onze eigen broek op moeten gaan houden als Europa.

"Zoals de gesprekken over militaire defensie die nu gaande zijn, moeten we ook kijken of we een Europese gezondheidsdefensie kunnen vormgeven, want Amerika laat dat voorlopig links liggen lijkt mij. We moeten meer voor onszelf gaan zorgen", sluit ze af.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant