radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waar 'klassieke' criminaliteit al jaren afneemt, groeit cybercrime in alle vormen: 'Er is niet veel technische kennis voor nodig'

Waar 'klassieke' criminaliteit al jaren afneemt, groeit cybercrime in alle vormen: 'Er is niet veel technische kennis voor nodig'
Cybercrime stijgt
Bron: EenVandaag

Steeds minder mensen zijn slachtoffer van een misdrijf en de meeste criminaliteitscijfers dalen al jaren. Er is één grote uitzondering: cybercrime. "Het vormt een enorme bedreiging voor de samenleving."

Cybercrime neemt in alle vormen toe, zegt Theo van der Plas van de Nationale Politie. Bij burgers gaat het volgens de programmadirecteur digitalisering en cybercrime over whatsappfraude, spoofing en phishing. Maar ook bedrijven hebben er veel last van. "Zeker als je kijkt naar ransomware. Dat is een risico voor de nationale veiligheid."

Van vakkenvullen naar zakkenvullen

Klassieke criminaliteit daalt, digitale criminaliteit stijgt. Een zorg voor de toekomst, zegt Van der Plas. "Wij denken dat het een enorme bedreiging vormt voor de samenleving, in kleine fraudevormen maar ook groter zoals ransomware." De stijging wijt de politieman aan de gelegenheid. "We zijn meer afhankelijk van internet", stelt hij. "Er is ook niet meer zoveel technische kennis voor nodig."

Theo van der Plas
Bron: EenVandaag
Theo van der Plas van de Nationale Politie

"Steeds meer doelgroepen stappen over van de 'klassieke' criminaliteit, zoals overvallen en woninginbraken, naar deze vorm", zegt Van der Plas. "Het is een makkelijk instapniveau, goede verdienste en de pakkans is niet zo groot." Tegelijkertijd ziet de politieman ook dat scholieren instappen. "Van vakkenvullen in de supermarkt naar zakkenvullen op internet. Dat geeft zorgen."

'Iedereen kan het'

Spoofing is zo'n manier van cybercrime die de laatste jaren een enorme vlucht nam. Criminelen doen zich voor als medewerkers van een bank en halen hun slachtoffers over om geld over te maken naar een zogenoemde kluisrekening, omdat ze gehackt zouden zijn. Het aantal verdachten van fraude met betaalproducten (onder andere spoofing) nam volgens het Openbaar Ministerie in 2020 toe met 48 procent.

De stijging is verklaarbaar, zegt cyberexpert en ethisch hacker Sanne Maasakkers van fox-IT. "Het is voor iedereen bereikbaar, ik kan zelf ook die app downloaden voor een ander nummer." Maar het stoppen is moeilijk. "Op het moment is er geen oplossing voor", zegt ze. Aan burgers die door de 'bank' worden gebeld heeft ze eigenlijk maar één advies. "Hang op, bel het echte nummer en dan kom je bij de echte bank terecht." In politiek Den Haag wordt op dit moment een spoofing-verbod voorbereid.

Bekijk ook

'Goud in handen'

Criminelen weten burgers te vinden door datalekken, zegt Maasakkers. Alleen al via datalekken bij Allekabels.nl en Ticketcounter.nl kwamen de persoonsgegevens van miljoenen Nederlanders op straat te liggen. "Bij de een lekt het bankrekeningnummer uit, bij de ander een mailadres en bij weer een ander het adres", zegt Maasakkers.

Het wordt interessant als gegevens gecombineerd worden. "En criminelen krijgen heel veel informatie over het slachtoffer doordat ze het scenario aan de telefoon steeds een stukje geloofwaardiger weten te maken." Op internet en in Telegramgroepen vindt een levendige handel in dit soort data plaats. "Bepaalde data, zoals over zorg of auto's, kunnen veel geld opleveren. Dan heb je goud in handen als crimineel."

Bekijk ook

'Zorg dat je up-to-date bent'

Verander je wachtwoorden regelmatig en gebruik twee-factor-authenticatie, tipt Maasakkers. Zorg er daarnaast voor dat je telefoon altijd up-to-date is, want veel updates gaan over beveiliging. "Er zijn steeds meer ethisch hackers bezig met kijken naar wat de kwetsbaarheden in een systeem zijn. Wanneer ze wat hebben gevonden, laten ze dat weten aan Apple of Google", vertelt ze. "Installeer updates zo snel mogelijk."

Wacht dus niet af. "Ik denk dat mensen soms geen zin hebben om het direct te doen, maar het is toch belangrijk", zegt Maasakkers. Maar gaan we het wel winnen van de cybercrimelen? "Tuurlijk, criminelen worden steeds slimmer, maar wij zijn ook steeds meer op de hoogte van wat er speelt. Zo kunnen we veel voorkomen."

ethisch hacker
Bron: EenVandaag
Cyberexpert en ethisch hacker Sanne Maasakkers

Extra geld nodig voor de bestrijding

De strijd tegen cybercrime verloopt moeizaam. Politietopman Theo Van der Plas vraagt daarom 325 miljoen euro extra van het kabinet. Voor bijvoorbeeld het opleiden van cyberspecialisten en het inzetten van innovatieve opsporingsmethoden. Dat is broodnodig, want criminelen worden steeds geraffineerder. "Het is bijna niet meer van echt te onderscheiden", zegt Van der Plas.

"En als we straks vaker te maken krijgen met stemmen of beelden die nagemaakt zijn of deep fake dan wordt het wel heel moeilijk om echt van onecht te onderscheiden", zegt de politieman. "Daar zit een groot risico in voor de burger."

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Rozemarijn heeft alleen bachelordiploma en daarom geen recht op compensatie, net als 20.000 andere studenten uit 'pechgeneratie'

Rozemarijn heeft alleen bachelordiploma en daarom geen recht op compensatie, net als 20.000 andere studenten uit 'pechgeneratie'
Oud-student Rozemarijn heeft geen recht op een studievoucher
Bron: Eigen foto

Zo’n 20.000 oud-studenten lopen de studievoucher van ruim 2.000 euro mis omdat het behalen van alleen een universitaire bachelor volgens de overheid niet als een volledig diploma telt. "Als ik dat had geweten, had ik andere keuzes gemaakt."

Voor het behalen van een 'volledig universitaire diploma' moeten studenten volgens DUO zowel een bachelor als masteropleiding hebben afgerond. Alleen de universitaire studenten die aan deze eis voldoen, komen in aanmerking voor de studievoucher: een compensatie van 2.097 euro voor het niet optimaal kunnen profiteren van de investeringen in het hoger onderwijs.

'Ik schrok'

De regel zorgt voor grote frustratie onder studenten die hier niet aan voldoen, zo ook bij de 25-jarige oud-student Rozemarijn Gierkink. Op een informatiesite dacht zij eerder te lezen dat ze recht had op een studievoucher, maar toen ze via DUO inlogde bleek dit anders te zijn. "Ik zag toen dat het bedrag niet van mijn schuld afgehaald was. Ik schrok, want dit kostte me toch weer 2.000 euro."

"Ik heb tussen 2017 en 2023 een wo-bachelor Kunsten, Cultuur en Media gestudeerd in Groningen en geen aanvullende beurs gehad. Toch krijg ik niets terug."

Studievoucher ter compensatie

Wat bleek nou? Rozemarijn voldoet maar aan twee voorwaarden voor de voucher. En om in aanmerking te komen voor de studievoucher moeten studenten aan de volgende drie voorwaarden voldoen: nog nooit eerder een voucher hebben ontvangen, tussen september 2015 en augustus 2019 zijn begonnen met de studie, én zowel een bachelor als master of een hbo-opleiding binnen 10 jaar hebben afgerond.

Pas wanneer een student aan alle drie de voorwaarden voldoet, komt hij of zij in aanmerking voor de compensatie. Dit jaar is de tegemoetkoming voor de voucher 2.097,08 euro, dit bedrag wordt verrekend met de huidige studieschuld.

Bekijk ook

'Als ik dit had geweten'

Voor Rozemarijn was een master doen destijds geen optie. "Ik heb 6 jaar gedaan over een 3-jarige opleiding en niemand die toen zei: 'misschien moet je doorgaan met studeren, want een wo-bachelor is niet genoeg voor een geldbedrag in de toekomst.' Dat maakt het extra zuur."

Met de kennis van nu had Rozemarijn andere keuzes gemaakt, vertelt ze. "Ik heb bestuursjaren gedaan en daardoor vertraging opgelopen. Als ik dit allemaal had geweten, had ik misschien mijn studie sneller afgerond of meteen een master gedaan."

Schande

Voorzitter van de Landelijke studentenvakbond (LSVb), Abdelkader Karbache hoort verhalen als die van Rozemarijn dagelijks. "Het gaat om zo'n 20.000 oud-studenten die dus geen recht hebben op deze voucher, omdat de overheid alleen een wo-bachelor niet als volledige opleiding ziet."

"Dat is problematisch, omdat juist deze groep vaak vanwege financiële redenen geen master meer kan doen," zegt Karbache. "Zij ronden zo snel mogelijk hun bachelor af en gaan met dat papiertje bijdragen aan de maatschappij door te werken. Dat juist zij financieel gestraft worden door de voucher niet te ontvangen, vind ik een schande."

Bekijk ook

Afspraken herzien

Bij de invoering van het leenstelsel in 2015 is besloten dat alleen een combinatie van een bachelor- en masterdiploma als volledige opleiding geldt. Hoewel DUO destijds studenten hierover heeft geïnformeerd, merkt LSVb-voorzitter Karbache dat veel studenten daar niets van weten.

"De informatievoorziening is gebrekkig, waardoor studenten niet weten waar ze aan toe zijn", merkt hij op. "Het is tijd om de afbakening opnieuw te bekijken en ook wo-bachelorstudenten te compenseren."

'Niemand snapt er nog iets van'

Maar, onderwijsminister Bruins stelt dat het herzien van de regels niet wenselijk is omdat dit de stabiliteit van het overheidsbeleid zou ondermijnen.

Karbache reageert met een lach bij het woord 'stabiel'. "De spelregels veranderen telkens opnieuw. Eerst was de studievoucher een certificaat, nu is het een geldbedrag. De overheid moet stoppen met het bedenken van nieuwe regels, want niemand snapt er nog iets van."

Bekijk ook

Juridische stappen

Volgens de LSVb is dit de zoveelste trap na aan de pechgeneratie. "Wij overwegen inmiddels juridische stappen om de studievoucher ook voor wo-bachelor studenten uit te laten betalen", laat voorzitter Karbache weten.

"Het gaat om een bedrag van ruim 2.000 euro, dat willen en kunnen zij niet missen. En daarnaast zorgt dit opnieuw voor een vertrouwensbreuk tussen studenten en de overheid die niet zomaar is opgelost."

'Toch gun ik het anderen'

Of Rozemarijn ooit nog gecompenseerd wordt voor haar studielening, blijft voorlopig een mysterie. Wel gunt ze anderen de compensatie én een basisbeurs.

"Ik ben blij voor mijn broertje, die nu wel een basisbeurs krijgt. Maar het voelt heel cru. Geef ons dan échte compensatie. Dat is het gevoel dat blijft hangen", zegt ze tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit is alles wat we tot nu toe weten over de kunstroof in het Drents Museum

Waar is de helm? Die vraag houdt iedereen bezig na de kunstroof van afgelopen weekend, waarbij Roemeense archeologische schatten uit het Drents Museum in Assen zijn gestolen. Ook kunstdetective Arthur Brand volgt de Drentse kunstroof op de voet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant