Wat als volwassenen zich af en toe wat meer zouden gedragen als kinderen? Het zou in elk geval een hoop ongemakkelijke situaties voorkomen, denkt Sayma Kuipers.

'Het lijkt hier wel een kleuterklas!' Het is een opmerking met een duidelijk negatieve bijklank. We maken 'm bijvoorbeeld op momenten dat we vinden dat mensen te veel door elkaar praten, of zich 'kinderachtig' gedragen. Maar wat Sayma betreft zouden volwassenen zich best wat meer als kleuters mogen gedragen.

Meer openstellen

Wie het jonge kind opzoekt in zichzelf, is haar theorie, stelt zich meer open voor de ander. Stelt oprechtere vragen. En daar is behoefte aan in de gepolariseerde samenleving waarin we ons bevinden. Daar is ze van overtuigd.

De persoon die Sayma haar dit inzicht gaf, is haar zoontje Sepp (10). Hij kampt met de spierziekte Duchenne, waardoor hij in een rolstoel zit. Dat mensen op straat om die reden vaak naar hem kijken, vindt hij knap lastig, vertelt Sayma.

'Stom dat ze naar me kijken'

"Laatst zei hij: 'Mensen kijken altijd zo naar mij. Ik vind dat stom. Alsof ik een attractie ben.' Dat herkende ik wel. Voorbijgangers kijken toch vaak wat langer, of weten niet zo goed of ze tegen mij of tegen hem moeten praten. Best ongemakkelijk en ook pijnlijk."

Wat zeg je dan, als ouder? "Ik heb Sepp uitgelegd dat mensen niet zo vaak kinderen in een rolstoel zien. Dat ze dat als 'anders' zien. Tijdens datzelfde gesprek vroeg ik hem of hij weleens iemand ziet die er anders uitziet dan hij gewend is en wat hij dan doet. 'Dan kijk ik ook', zei hij. Dat besef leek hem wel te helpen."

Bekijk ook

Nieuwsgierig

Er viel Sepp nog iets op, vertelde hij aan zijn moeder. "Dat kinderen en volwassenen zo verschillend omgaan met zijn 'anders' zijn. Veel kinderen die hij tegenkomt stellen daadwerkelijk vragen, zijn nieuwsgierig. 'Waarom zit je in een rolstoel?' of 'Mag ik er ook eens in?' Dat soort dingen."

Dit bleef hangen bij Sayma. "Zou die kinderlijke nieuwsgierigheid niet dé oplossing zijn voor hoe we kunnen omgaan met verschillen in de samenleving? Een kind is nieuwsgierig, wil weten waarom, wil zelf ervaren en ontdekken hoe iets is."

Moeite met tegenstellingen

Daar kunnen wij als volwassenen veel van leren, vindt zij. "In plaats van open een gesprek in te gaan, vullen wij vaak van alles voor de ander in. We hebben veel vooroordelen, vooral over mensen die anders zijn dan wijzelf."

Sayma, die als adviseur en spreker op het gebied van diversiteit in veel organisaties komt, test dit inzicht nu tijdens haar werk. "Diversiteit, grote tegenstellingen - het is iets waar veel mensen moeite mee hebben."

Extra moeite doen

Het klinkt zo voor de hand liggend, geeft Sayma toe, gewoon oprecht geïnteresseerd zijn in de ander. Ook als diegene - op wat voor manier dan ook - anders is dan jij. "We gaan over het algemeen liever om met mensen die op ons lijken. Het vraagt dus iets van ons om dat te doorbreken. Daar moeten we extra moeite voor doen."

En stoppen dus met dingen invullen voor de ander, zoals een kind dat meestal ook niet doet. "Als ik met Sepp ben, merken we dat veel volwassenen eigenlijk wel iets willen vragen, maar dat uiteindelijk niet doen. Of veel later. Omdat ze ons niet tot last willen zijn, zeggen ze dan achteraf. Of omdat ze het onbeleefd vinden."

info

'Benoem het, zoals een kind dat doet'

Hoogleraar interdisciplinaire studie van maatschappelijke uitdagingen aan de Universiteit Leiden, Judi Mesman verdiept zich tijdens haar werk onder andere in de invloed van opvoeding en onderwijs op het wereldbeeld van kinderen als het gaat om huidskleur, gender en seksualiteit. Ze schreef het boek 'Opgroeien in kleur', over hoe je kinderen kunt opvoeden zonder vooroordelen over anderen.

Mesman kan zich helemaal vinden in wat Sayma zegt. "Als we vaker vragen zouden stellen, dan zou dat gesprekken over verschillen - in afkomst, maar bijvoorbeeld ook in uiterlijk zoals bij Sepp het geval is - makkelijker laten verlopen. Natuurlijk, kinderen kunnen in hun naïviteit soms dingen zeggen die je als volwassene nooit zo zou zeggen, maar uiteindelijk heb je dan wel een gesprek."

"Veel ouders geven hun kind mee dat je het beste kunt doen alsof je het niet ziet als iemand een andere huidskleur heeft dan jij, of een lichamelijke beperking heeft. Als een kind er een opmerking over maakt of gaat staren, trekken ze het angstvallig weg bij de persoon over wie het gaat."

Maar dat is niet de manier, wat Mesman betreft. "Het is veel effectiever om een verschil dat je ziet te benoemen, zoals je kind doet dus. Ik kan natuurlijk niet voor iedereen oordelen, maar over het algemeen kun je prima tegen je kind zeggen: 'Deze mevrouw is bruin', of: 'Deze jongen zit in een rolstoel'."

"Dat is geen belediging, het is een belediging als je alleen maar staart, of met een rood hoofd je kind wegtrekt. Dan geef je aan je kind mee dat het iets geks is." In dit opzicht kunnen ouders dus zeker van hun kind leren, bevestigt de hoogleraar.

Iemand die je normaal niet opzoekt

En het ís ook lastig, erkent Sayma. "Probeer iemand van een andere afkomst, of met een andere geloofsovertuiging dan jij zelf hebt maar eens een vraag te stellen waar geen oordeel in verstopt zit. Best een uitdaging hè?"

Tijdens haar werk adviseert ze mensen die het willen proberen om klein te beginnen. "Ga eens praten met één persoon die je normaal gesproken niet zou opzoeken. Probeer het gewoon eens uit. Al werkt het wel alleen als je oprecht geïnteresseerd bent in de ander. Maar ik heb de overtuiging dat de meeste mensen dat zijn. Dat de meeste mensen iets bij willen dragen in de samenleving."

'Ingewikkeld'

Zelf komt Sayma in dat opzicht ook weleens voor uitdagingen te staan. Als het om haar zoon gaat, maar ook om wie zij zelf is. "Mijn geliefde is een vrouw en ik heb weleens samen moeten werken met iemand van wie ik wist dat hij zich vanwege zijn geloofsovertuiging niet kon vinden in het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht."

"Toch heeft het ons niet in de weg gezeten, omdat we beiden ons best deden de ander te begrijpen. Natuurlijk was dat ingewikkeld, maar het lukte wel."

'Mooi om te zien'

Hoe het Sepp nu vergaat? "Hij blijft het lastig vinden dat hij 'anders' is dan zijn leeftijdsgenoten. Ik vermoed dat dat niet snel zal veranderen. Daarin moet hij een weg vinden. Maar ik merk wel dat het hem helpt, om zich wat meer te verplaatsen in het perspectief van de ander."

"Met de kinderen in de buurt komt hij in elk geval prima mee. Hij wordt ontzettend goed opgenomen door de anderen. Dat vind ik heel mooi om te zien."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.