Wie in Nederland geen advocaat kan betalen, heeft recht op rechtsbijstand. Dan betaalt de overheid een deel of de volledige kosten van de advocaat. Als het aan minister Sander Dekker van Rechtsbescherming ligt, gaat dit op de schop, blijkt uit conceptplannen in handen van NRC. Alleen nog mensen in strafrecht of asielzaken krijgen gegarandeerd een door de overheid betaalde advocaat. Bij bijvoorbeeld ontslagzaken en echtscheidingen zal een advocaat niet meer vanzelfsprekend zijn. De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland noemt de plannen ‘funest voor de rechtsbijstand’.

Iedereen in Nederland heeft recht op de hulp van een advocaat of juridische deskundige bij zaken die te maken hebben met de wet en het recht. Advocaten die zaken gratis aannemen, gedeeltelijk of in zijn geheel door de overheid worden betaald, werken in de zogeheten sociale advocatuur. Voor mensen die rechtsbijstand krijgen geldt: hoe hoger het inkomen, hoe hoger de eigen bijdrage. 

Momenteel kan je bij iedere zaak een aanvraag doen voor gefinancierde rechtshulp door de overheid: van een strafrechtzaak tot en met een ontslagzaak. In de plannen van de minister staat dat er in bepaalde rechtsgebieden, zoals het civiel en het bestuursrecht, niet meer vanzelfsprekend een advocaat kan worden betaald door de overheid. Ontslagzaken, echtscheidingen en schuldzaken zijn dan bijvoorbeeld niet meer gegarandeerd van een gesubsidieerde advocaat. De plannen houden wel ruimte voor sociale advocatuur bij strafrechtzaken en asielzaken. Dit gaat in tegen het regeerakkoord, waarin werd afgesproken dat er geen rechtsgebieden worden uitgesloten. 

In de conceptplannen wordt besproken hoe mensen, die met rechtszaken te maken krijgen, meer zelf moeten gaan regelen en betalen. Advocaten moeten dan een kleinere rol gaan spelen. Taken van de advocaat moeten worden overgenomen door bijvoorbeeld bemiddelaars. Dan wordt er geprobeerd het conflict zonder voor de rechter te komen, maar wel onder begeleiding van een bemiddelaar, op te lossen.

De verandering van het stelsel is volgens de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) ‘funest voor de rechtsbijstand’. “De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland is geschokt door de plannen van minister Dekker”, schrijven ze op hun website. Volgens de VSAN is dit nieuwe stelsel ‘per saldo veel duurder dan het huidige stelsel, inefficiënt en funest voor rechtzoekenden die afhankelijk zijn van goede juridische hulp’. 

Burger met kleine portemonnee

De grote vraag is nu hoe de rechtsbijstand toegankelijk kan blijven voor mensen met lage inkomens. Hein Vogel van de VSAN pleit ervoor om het stelsel te houden zoals het nu is. "Wij vrezen dat de tweedeling, die eigenlijk al bestaat, met dit stelsel groter wordt. Hoe gaat de burger met de kleine portemonnee dit betalen?" zegt Vogel.

Een van de opties die daarvoor in de conceptplannen worden genoemd, is een rechtsbijstandverzekering. Daar ziet Vogel niet veel in. "Het argument is dan dat het maar een paar tientjes in de maand zijn. Maar voor mensen met lage inkomens is dat al heel erg veel. Die kunnen dat misschien ook niet betalen. Daar komt ook nog eens bij dat verzekeraars aangeven dat ze mensen die veel problemen hebben niet gaan verzekeren." 

‘Niet meer geld, maar minder zaken’ 

In een eerdere uitzending van EenVandaag zei minister Dekker dat hij ook vindt dat de sociale advocaten te weinig verdienen, maar dat het probleem volgens hem is dat er meer rechtszaken bij zijn gekomen. Hij wil nu dat mensen minder snel  naar een advocaat of de rechtbank stappen. De minister wil dat problemen eerder worden opgelost door eerstelijnshulp zoals maatschappelijk werkers of schuldhulpverlening. 

KIJK&LEES OOK: 

De krant NRC Next schrijft dat de plannen nog niet definitief zijn. Vogel denkt daar anders over. "Het lijken al behoorlijk duidelijke plannen te zijn die tot in detail zijn uitgewerkt. Wij, maar ook de Nederlandse Orde van Advocaten, hebben sterk het gevoel dat het deze kant op zal gaan. Waarom zou je dan zo'n uitgebreid plan maken?' 

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.