De Belarussische leider Aleksandr Loekasjenko was tot vanmiddag van de radar verdwenen. Dat zorgde voor een storm aan speculaties, want hij heeft al langer een zwakke gezondheid. "Het blijft een beetje schimmig", zegt Belarus-expert Franka Hummels.

De 68-jarige Loekasjenko is voor vorige week dinsdag voor het laatst in het openbaar gezien. Hij was bij de 9 mei-parade in Moskou, maar de aansluitende lunch met de Russische president Vladimir Poetin sloeg hij over omdat hij ziek was. Sindsdien vragen ze in Belarus - en daarbuiten - af: wat is er aan de hand met Loekasjenko?

'Beetje schimmig allemaal'

Na een storm van speculaties plaatste de Belarussische staatsomroep vandaag een foto van de dictator om de geruchten de kop in te drukken. Hummels wijst erop dat er al langer gespeculeerd wordt over Loekasjenko's gezondheid. "Door zijn zwakke gezondheid heeft hij al vaker dingen afgezegd, en is hij ook vaker van de radar verdwenen."

"Maar omdat hij deze keer in Moskou ziek werd, waar de ogen van de wereld op zijn gericht, is het extra zichtbaar", vervolgt ze. "En het is ook wel lang nu, veel langer dan de vorige keren. Normaliter zou er sneller een verklaring naar buiten komen. Nu blijft het allemaal een beetje schimmig."

Bekijk ook

• 

  Loekasjenko steviger in het zadel na veroordeling Belarussische journalist: 'Niemand uit de diaspora is veilig'

  • 03-05-2023

Op de thee bij Poetin

Er bestaat ondanks de gepubliceerde foto ook nog steeds een kans dat Loekasjenko is overleden, zegt de Belarus-expert. Maar de leider kan volgens haar ook heel ziek zijn, of 'een griepje' onder de leden hebben, zoals zijn team nu zegt.

"Het kan ook zijn dat Poetin erachter zit. 'Op de thee gaan bij Poetin is nooit een wijze zet' wordt wel veel gezegd", weet ze. "Maar op zich heeft Poetin het niet nodig om Loekasjenko te vergiftigen of om hem op een andere manier geweld aan te doen, omdat hij ook andere manieren heeft om van hem af te komen als hij dat zou willen. We weten het gewoon echt niet. Het is heel spannend."

Wie volgt Loekasjenko op?

Maar stel, Loekasjenko is daadwerkelijk overleden, wat dan? Belarus heeft daar allerlei wetten voor, legt Hummels uit. "Maar in de praktijk betekent de grondwet niks in Belarus en geven ook de uitvoerders van de wet weinig om wetten."

Het is volgens haar daarom 'heel moeilijk' om in te schatten wat er dan gebeurt. "Wie neemt dan de facto de macht over? Iemand uit het land zelf, dus een van de getrouwen in het regime, of stuurt Poetin een mannetje om de boel te leiden in Belarus? Het is echt koffiedik kijken."

Bekijk ook

• 

  Waarom het 'ondenkbaar' is dat Belarussisch leger mee gaat vechten met Rusland

  • 11-10-2022

Repressie in Belarus

Een nieuwe leider die naar voren wordt geschoven hoeft niet op steun te rekenen vanuit de bevolking, zegt Hummels, want de bevolking steunt de regering nu ook al niet. "Loekasjenko heeft nauwelijks nog steun van de bevolking. Hij heeft de verkiezingen in 2020 echt massaal verloren, de waarschijnlijke winnaar was Svetlana Tichanovskaja."

Toch zal een eventuele machtsovername niet meteen leiden tot grootschalige protesten in Belarus, zoals na de vorige verkiezingen. De expert vertelt de dat repressie in Belarus inmiddels veel groter is. "Protesteren betekent nu dat je naar de gevangenis gaat, misschien wel voor een hele lange tijd. Dit soort onderdrukking werkt wel tegen verzet."

Oppositie vanuit buitenland

Tot nu toe heeft Tichanovskaja zich nog niet expliciet uitgesproken over de gezondheid van Loekasjenko. Maar de oppositie zou ook niet zomaar de macht kunnen overnemen in Belarus mocht de dictator overlijden. Oppositieleden houden zich stil uit vrees te worden opgepakt, of ze zitten als in gevangenis. Ook zijn sommigen naar het buitenland gevlucht.

Ook Tichanovskaja is na haar verkiezingsoverwinning gevlucht uit Belarus. Voordat de oppositie vanuit het buitenland de macht kan overnemen moeten er nog meer dingen gebeuren, zegt Hummels. "Poetin moet eerst van zijn positie af zijn."

Bekijk ook

• 

  De oppositie in Wit-Rusland heeft een lange adem, maar Europese hulp is hard nodig: 'We kunnen het niet alleen'

  • 21-11-2020

Strijd om de macht

Het hangt er volgens haar ook van af hoe Loekasjenko eventueel komt te overlijden: wordt hij vermoord of gaat het om een natuurlijke dood? "In het eerste geval neemt de veiligheidscommissie het over en in laatste andere geval gaat het via de democratische structuren. Die in Belarus dus helemaal niet democratisch zijn."

"Er staat dus wel iets op papier, maar omdat papier in Belarus niks waard is kan er alsnog een strijd ontstaan om de macht", denkt Hummels. "Het is speculeren, maar als hij is overleden en de doodsoorzaak is onduidelijk, dan kan dat nog wel voor chaos zorgen."

Tel je het aantal beelden in Nederland, dan zie je veel meer mannen dan vrouwen. Ook in Rotterdam is dat het geval, maar daar wil raadslid Ellen Verkoelen verandering in brengen. "Deze vrouwen moeten gewaardeerd worden."

In Rotterdam staan 550 beelden, waarvan vijftig beelden van mannen die echt bestaan of bestonden. Kijk je naar het aantal beelden van bestaande vrouwen, dan kun je er een stuk minder tellen: vijf om precies te zijn. En daarvan zijn drie van koningin Wilhelmina. Als het aan raadslid van de Jongere Ouderen Unie (JOU) Ellen Verkoelen ligt, komt daar verandering in.

Maar vijf vrouwenbeelden

"Het is toch te gênant voor woorden. In het kader van de emancipatie, snap ik het niet", begint Verkoelen. "We hebben voldoende vrouwen om te eren, om te waarderen en daar moeten we gewoon standbeelden voor krijgen."

Verkoelen loopt als Rotterdammer vaak door de stad. Standbeelden van mannen ziet ze genoeg. "Pim Fortuyn, Piet Hein, onze bokser Bep van Klaveren", somt ze op. "Je kunt het zo gek niet noemen of we hebben er standbeelden voor, maar we hebben er dus maar vijf voor vrouwen."

Nomineren via website

Om daar iets aan te doen, zette Verkoelen een actie op: via de website Vrouw in Beeld konden mensen Rotterdamse vrouwen nomineren van wie zij vinden dat ze een beeld verdienen. Ondertussen is de site alweer gesloten en is bekend gemaakt wie de negen genomineerde vrouwen zijn.

De actie was goed te vinden, vertelt het raadslid. "Ik heb gezegd tegen alle Rotterdammers, en iedereen daarbuiten: 'Kom op! Nomineer Rotterdamse vrouwen. Kom op, ik wil ze zien'." Er kwamen 398 nominaties binnen.

Historische en lokale heldinnen

Die nominaties heeft Verkoelen vervolgens verdeeld in drie categorieën. "De historische heldinnen die al overleden zijn", noemt ze als eerste. "Kaat Mossel. Nou jongens, Rotterdammer Kaat Mossel heeft geen standbeeld! Dat was natuurlijk de Rotterdamse mosselverkoopster die in de achttiende eeuw hier stampij ging maken en zei: 'Weg met al die koningsgezinden, jullie moeten eruit.'"

"Dan ga ik naar de lokale heldinnen", gaat ze verder. "Dat zijn dus echt de dames die hier in de wijk heel veel werk doen, vrouwen die nog leven. We hebben tal van dat soort vrouwen die onmisbaar zijn in Rotterdam."

Bekijk ook

• 

  Internationale Vrouwendag ook in Nederland nog nodig: 'Vrouwen hebben nog steeds geen gelijke kansen'

  • 08-03-2024

Loes Luca, Nelli Cooman en Michelle van Tongerloo

En de derde categorie bestaat uit beroemde vrouwen uit Rotterdam. "Loes Luca staat op één. Nelli Cooman en Michelle van Tongerloo." Die laatste is er alleen niet heel blij mee dat ze genomineerd is, vertelt Verkoelen. "Die zegt: 'Dat wil ik niet.' Maar ja, ik heb ook gezegd: 'Sorry, je bent gewoon het meest genoemd.'"

"Dat zijn gewoon vrouwen die gewaardeerd moeten worden door ons." Verkoelen hoopt dus ook dat het college van Rotterdam ermee aan de slag gaat, en ook echt een beeld gaat realiseren. "Het gaat over emancipatie, zorg gewoon dat we in 2026 een nieuw standbeeld hier hebben van een Rotterdamse vrouw bij naam."

Volgende generatie

Dat er zo weinig beelden van vrouwen zijn, komt volgens Verkoelen omdat vrouwen vaak bescheiden op de achtergrond staan. "En we zeggen van: 'Dat hoeft allemaal niet.' En mannen denken er niet aan om ons te nomineren, om ons te eren, om ons te waarderen op die manier. Dat is nou eenmaal zo. Maar daar moet verandering in komen."

Bij dit initiatief heeft het raadslid vooral de volgende generaties in gedachten. "Om het aan onze jongelui, aan de jongere generaties, te laat zien. Kom op dames, kijk eens wat daar staat: daar staat een standbeeld van een vrouw die er toe doet, mooi bordje eronder wat ze gedaan heeft. Dat is een goed rolmodel."

Bekijk ook

• 

  Wat heeft heksenvervolging te maken met hedendaags geweld tegen vrouwen? 'Femicide is nog steeds een groot probleem'

  • 30-11-2024

'Laten we een keer iets leuks doen'

En naast dat het raadslid hoopt dat haar initiatief verandering brengt, is het ook 'gewoon leuk'. "Het is ook eens een keer iets wat we met z'n allen best willen. We hebben al zoveel sores, en niks kan al en alles is moeilijk. Hier kunnen we het allemaal over eens zijn."

"Dan verbinden we Nederland ook weer eens een keer op een leuke manier. En daar ben ik zo aan toe. Die politiek is zo zuur, het is allemaal zo ellende. Nou, laten we ook eens een keer iets leuks en liefs doen", zegt ze tot slot.

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Bekijk ook

• 

  Inwoners Hellevoetsluis strijden tegen stankoverlast door wietfabriek: 'Er hangt binnen een muur van die lucht'

  • 08-07-2024

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Bekijk ook

• 

  Vanaf maandag alleen nog legale wiet in coffeeshops in sommige gemeenten, maar is dat te snel? 'Kwaliteit nog niet genoeg'

  • 05-04-2025

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."