De Belarussische leider Aleksandr Loekasjenko was tot vanmiddag van de radar verdwenen. Dat zorgde voor een storm aan speculaties, want hij heeft al langer een zwakke gezondheid. "Het blijft een beetje schimmig", zegt Belarus-expert Franka Hummels.

De 68-jarige Loekasjenko is voor vorige week dinsdag voor het laatst in het openbaar gezien. Hij was bij de 9 mei-parade in Moskou, maar de aansluitende lunch met de Russische president Vladimir Poetin sloeg hij over omdat hij ziek was. Sindsdien vragen ze in Belarus - en daarbuiten - af: wat is er aan de hand met Loekasjenko?

'Beetje schimmig allemaal'

Na een storm van speculaties plaatste de Belarussische staatsomroep vandaag een foto van de dictator om de geruchten de kop in te drukken. Hummels wijst erop dat er al langer gespeculeerd wordt over Loekasjenko's gezondheid. "Door zijn zwakke gezondheid heeft hij al vaker dingen afgezegd, en is hij ook vaker van de radar verdwenen."

"Maar omdat hij deze keer in Moskou ziek werd, waar de ogen van de wereld op zijn gericht, is het extra zichtbaar", vervolgt ze. "En het is ook wel lang nu, veel langer dan de vorige keren. Normaliter zou er sneller een verklaring naar buiten komen. Nu blijft het allemaal een beetje schimmig."

Bekijk ook

Op de thee bij Poetin

Er bestaat ondanks de gepubliceerde foto ook nog steeds een kans dat Loekasjenko is overleden, zegt de Belarus-expert. Maar de leider kan volgens haar ook heel ziek zijn, of 'een griepje' onder de leden hebben, zoals zijn team nu zegt.

"Het kan ook zijn dat Poetin erachter zit. 'Op de thee gaan bij Poetin is nooit een wijze zet' wordt wel veel gezegd", weet ze. "Maar op zich heeft Poetin het niet nodig om Loekasjenko te vergiftigen of om hem op een andere manier geweld aan te doen, omdat hij ook andere manieren heeft om van hem af te komen als hij dat zou willen. We weten het gewoon echt niet. Het is heel spannend."

Wie volgt Loekasjenko op?

Maar stel, Loekasjenko is daadwerkelijk overleden, wat dan? Belarus heeft daar allerlei wetten voor, legt Hummels uit. "Maar in de praktijk betekent de grondwet niks in Belarus en geven ook de uitvoerders van de wet weinig om wetten."

Het is volgens haar daarom 'heel moeilijk' om in te schatten wat er dan gebeurt. "Wie neemt dan de facto de macht over? Iemand uit het land zelf, dus een van de getrouwen in het regime, of stuurt Poetin een mannetje om de boel te leiden in Belarus? Het is echt koffiedik kijken."

Bekijk ook

Repressie in Belarus

Een nieuwe leider die naar voren wordt geschoven hoeft niet op steun te rekenen vanuit de bevolking, zegt Hummels, want de bevolking steunt de regering nu ook al niet. "Loekasjenko heeft nauwelijks nog steun van de bevolking. Hij heeft de verkiezingen in 2020 echt massaal verloren, de waarschijnlijke winnaar was Svetlana Tichanovskaja."

Toch zal een eventuele machtsovername niet meteen leiden tot grootschalige protesten in Belarus, zoals na de vorige verkiezingen. De expert vertelt de dat repressie in Belarus inmiddels veel groter is. "Protesteren betekent nu dat je naar de gevangenis gaat, misschien wel voor een hele lange tijd. Dit soort onderdrukking werkt wel tegen verzet."

Oppositie vanuit buitenland

Tot nu toe heeft Tichanovskaja zich nog niet expliciet uitgesproken over de gezondheid van Loekasjenko. Maar de oppositie zou ook niet zomaar de macht kunnen overnemen in Belarus mocht de dictator overlijden. Oppositieleden houden zich stil uit vrees te worden opgepakt, of ze zitten als in gevangenis. Ook zijn sommigen naar het buitenland gevlucht.

Ook Tichanovskaja is na haar verkiezingsoverwinning gevlucht uit Belarus. Voordat de oppositie vanuit het buitenland de macht kan overnemen moeten er nog meer dingen gebeuren, zegt Hummels. "Poetin moet eerst van zijn positie af zijn."

Bekijk ook

Strijd om de macht

Het hangt er volgens haar ook van af hoe Loekasjenko eventueel komt te overlijden: wordt hij vermoord of gaat het om een natuurlijke dood? "In het eerste geval neemt de veiligheidscommissie het over en in laatste andere geval gaat het via de democratische structuren. Die in Belarus dus helemaal niet democratisch zijn."

"Er staat dus wel iets op papier, maar omdat papier in Belarus niks waard is kan er alsnog een strijd ontstaan om de macht", denkt Hummels. "Het is speculeren, maar als hij is overleden en de doodsoorzaak is onduidelijk, dan kan dat nog wel voor chaos zorgen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.