Tijdens zijn leven zorgde Desi Bouterse voor veel verdeeldheid onder Surinamers, ook in Nederland. Verdwijnt die verdeeldheid nu zijn uitvaart is geweest, of blijft die bestaan richting de verkiezingen dit jaar? "Altijd verschillende perspectieven."

Op de dag van de begrafenis van Desiré Delano Bouterse ging het in Suriname zowel over het verleden als over de toekomst van het land.

Geëerd en gehaat

Aanhangers van de voormalig president en zijn Nationale Democratische Partij (NDP) eerden hem als leider en noemden zijn overlijden 'een groot verlies voor het land'.

Aan de andere kant hoorde je nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse werden doodgeschoten in Fort Zeelandia in Paramaribo. De nabestaanden benoemden het militaire geweld onder Bouterse en zijn strafblad.

'Geen dag zijn straf uitgezeten'

Een van hen is Romeo Hoost. Hij is de neef van de in 1982 vermoorde advocaat en oud-minister Eddy Hoost. "Nu maken Bouterses nabestaanden mee wat wij in 1982 hebben meegemaakt: een donkere kerst en een donkere jaarwisseling. Nu voelen ze wat dat betekent."

Toch vindt Hoost het 'jammer dat Bouterse is overleden'. "Hij heeft geen dag zijn straf uitgezeten." De oud-president was van de radar verdwenen, sinds hij in december 2023 een gevangenisstraf van 20 jaar kreeg opgelegd in het hoger beroep over de Decembermoorden.

Op de vlucht overleden

Daar kwam anderhalve week geleden verandering in, toen op Eerste Kerstdag het bericht naar buiten kwam dat Bouterse op 79-jarige leeftijd was overleden en dat zijn stoffelijk overschot was teruggebracht naar zijn huis in Leonsberg in Paramaribo.

"De mensen die bij de Decembermoorden omkwamen, zijn zogenaamd op de vlucht neergeschoten. Nu is Bouterse zelf op de vlucht overleden. Hij hield wel van symboliek", zegt Hoost.

'Veroordeling belangrijk'

Journalist Iwan Brave, die in Paramaribo onder anderen werkt voor dagblad Trouw, vertelt dat mensen die dichtbij Bouterse staan het als een overwinning zien dat hij in vrijheid is gestorven. Maar ondanks dat hij zijn gevangenisstraf wist te ontlopen, is de veroordeling toch belangrijk voor de samenleving, volgens Brave.

"Ze kunnen bij de NDP vertellen wat ze willen, maar als men de geschiedenis leest, dan is toch het verhaal dat hij uiteindelijk voor de Decembermoorden is veroordeeld."

Vlaggen halfstok

De regering onder leiding van de huidige president Chan Santokhi worstelde de afgelopen week met het overlijden van Bouterse. Santokhi condoleerde de nabestaanden, maar besloot dat Bouterse geen staatsbegrafenis zou krijgen. Ook zou hij niet met staatseer naar zijn laatste rustplaats worden begeleid.

Wel hing vandaag de Surinaamse vlag bij overheidskantoren tot zonsondergang halfstok. 'Elke overledene verdient een waardige en respectvolle begrafenis', zei minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken daarover. De regering riep vooral op tot een 'kalm en vreedzaam verloop van de uitvaart'.

Geen staatsbegrafenis

"Mijn dochter van 11 jaar vroeg me afgelopen dagen waarom Bouterse geen staatsbegrafenis kon krijgen", zegt journalist Iwan Brave.

"Je kunt nog zoveel betekenen voor een land, je kunt nog zo'n grote staatsman zijn, maar als je mensen het leven ontneemt, dan kun je gewoon geen staatsbegrafenis krijgen. Hier zie je ook de belangrijke morele uitwerking van het vonnis."

Betaalbare boodschappen

Toch had en heeft Bouterse onder Surinamers nog altijd aanhangers. Zo krijgt hij veel lof voor zijn antikoloniale houding tegenover Nederland. Ook zeggen aanhangers dat Bouterses militaire bewind in de context moet worden gezien van de periode waaruit Suriname toen kwam.

Tijdens zijn presidentschap na 2010 hield Bouterse de wisselkoers van de Surinaamse dollar kunstmatig laag. Dat zorgde ervoor dat de staatsschuld verder opliep, maar tegelijk bleven de boodschappen betaalbaar.

'Financieel verwoesting gezaaid'

Inmiddels zorgt die hoge staatsschuld wel voor problemen. Onder president Santokhi, die Bouterse opvolgde in 2020, moet al jaren fors worden bezuinigd. De prijzen zijn enorm gestegen.

Dat is een erfenis van Bouterse en zijn NDP, benadrukt nabestaande Romeo Hoost, die een paar keer per week als politiek commentator optreedt op de Haags-Surinaamse online-zender Radio Vahon. "Bouterse is 10 jaar als president aan de macht geweest en hij heeft alleen maar geld opgemaakt. Ook financieel heeft hij verwoesting gezaaid."

'Nieuwe regering krijgt de schuld'

"Elke keer als er een NDP-regering is geweest, moet degene die daarna komt een financieel economische opruiming houden en dat heeft het volk niet door", vervolgt hij.

"Het is de regering die op dat moment zit, die de schuld krijgt, want die moet broekriem strakker aanhalen, ambtenaren ontslaan, bezuinigen op onderwijs en zorg."

Niet alleen als boef neerzetten

Radiopresentator Gordon Cruden van de Amsterdams-Surinaamse zender Mart heeft een andere mening. Hij vindt het 'een versimpeling van de werkelijkheid' als mensen Bouterse alleen als boef neerzetten. "Je hebt altijd te maken met verschillende perspectieven. Ik hoop op een land dat het beste en mooiste van zichzelf laat zien. Daar ben ik misschien idealistisch in."

"De werkelijkheid is weerbarstig, maar zonder hoop gaan we nergens naartoe." Op zondag 25 mei vinden verkiezingen plaats in Suriname. Dan zal blijken of en in welke mate de politieke verhoudingen verschuiven.

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Staatsschuld

PVV en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als 'met onbekende bestemming vertrokken' geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."