Een toenemend aantal toeristen krijgt te maken met strenge grenscontroles in de VS. Verschillende Europese landen, waaronder Nederland, hebben hun reisadvies aangepast. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over reisadviezen.

Woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Casper Soetekouw, geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wanneer past de overheid het reisadvies aan?

Reisadviezen worden aangepast op het moment dat er iets verandert in de veiligheidsrisico's voor Nederlandse reizigers, legt Soetekouw uit.

"Of als er iets verandert in de (administratieve) zaken die iemand moet regelen ter voorbereiding op een reis, bijvoorbeeld visumregels van het betreffende land of aanbevolen reisvaccinaties. Als er gedurende een halfjaar geen aanpassing is geweest vanuit de actualiteit, dan doen we sowieso een algemene check op alle punten van het reisadvies."

Aanpassingen in het reisadvies kunnen snel worden doorgevoerd, vervolgt hij. "Als het moet binnen een paar uur." Soetekouw benadrukt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken eerst goed wil uitzoeken wat de ontwikkelingen voor Nederlandse reizigers betekenen, en welk advies er vervolgens gegeven kan worden voordat een rijbewijs wordt aangepast.

"De Nederlandse ambassade ter plekke heeft soms wat meer tijd nodig om dit soort zaken te checken. Zo voorkomen we dat Nederlanders onduidelijk worden geïnformeerd of dat we meerdere aanpassingen kort na elkaar moeten doen."

2. Welk reisadvies wordt er nu gegeven voor de VS?

Hoewel de kleurcode van het reisadvies voor de VS (nog) groen is, is het huidige reisadvies voor de VS vandaag aangepast. "Naast aanpassingen van kleurcodes doen we veel vaker tekstuele aanpassingen in de reisadviezen", legt de woordvoerder uit. "Het is daarom altijd van belang het hele reisadvies te lezen."

Sinds vandaag wordt onder andere aangegeven dat mensen uit de lhbtiq+-gemeenschap, die naar de Verenigde Staten reizen, er rekening mee moeten houden dat daar andere wetten en gebruiken gelden voor lhbtiq+'ers dan in Nederland.

Bij het reisadvies wordt ook genoemd dat enkele staten lokale wetten zijn ingevoerd die negatieve gevolgen kunnen hebben voor lhbtiq+-personen, bijvoorbeeld als het gaat om toegang tot gezondheidszorg. Daarnaast worden mensen erop gewezen dat ze zich strikt moeten houden aan het opgegeven reisdoel en de maximale verblijfsduur van hun ESTA of visum. Als ze zich hier niet aan houden, kan dat tot arrestatie, gevangenisstraf of uitzetting leiden.

3. Hoe word ik ingelicht door de overheid als er in mijn vakantieland een ramp plaatsvindt?

Dat verschilt per crisis, zegt de woordvoerder. "In een uiterst geval van een crisissituatie - als het mensen niet of moeilijk lukt zelfstandig terug te keren naar Nederland - kan de overheid Nederlanders repatriëren of evacueren. Dit is echter in lang niet alle situaties mogelijk. Het moet namelijk veilig kunnen, om een voorwaarde te noemen."

In veel gevallen nemen reisorganisaties hun verantwoordelijkheid, of werken we goed samen met reisorganisaties om Nederlanders thuis te brengen, vervolgt Soetekouw.

"Zo hebben we tijdens de pandemie vele Nederlanders thuis kunnen brengen. Nederlanders hebben daarvoor toen ook moeten betalen. Recent heeft Buitenlandse Zaken ook een convenant gesloten met onder andere de reisbranche en verzekeraars om in tijden van crisis samen te werken. Hierdoor is het ook mogelijk mensen te laten betalen voor hun repatriëring naar Nederland."

4. Is je reisverzekering nog geldig als je een rood reisadvies negeert?

Er is een verschil in wat reisverzekeringen vergoeden. Dit hangt af van de verzekeraar, het type polis en de gekozen dekking.

Veel Nederlandse verzekeringsmaatschappijen passen bij een oranje of rood reisadvies hun dekkingsvoorwaarden aan, zegt de woordvoerder. "Bepaalde risico's of kosten bij schade zijn dan niet meer gedekt. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is voor die verzekeringsbeslissingen niet direct verantwoordelijk."

5. Wanneer wordt het advies een plicht, of een verbod?

Het reisadvies is een advies, benadrukt de woordvoerder. "Het is de eigen verantwoordelijkheid van mensen om dit al dan niet op te volgen. Wel wijzen we in een reisadvies met kleurcode rood erop, dat de Nederlandse ambassade Nederlanders niet kan helpen als ze in de problemen komen."

"En bij kleurcode oranje waarschuwen we ervoor dat de ambassade mogelijk minder goed kan helpen. Het is belangrijk dat mensen zich dat realiseren."

6. Wat zijn de criteria van een negatief reisadvies?

Soetekouw: "Reisadviezen worden gemaakt door een nauwe samenwerking tussen ons wereldwijde netwerk van ambassades die natuurlijk heel goed weten wat er lokaal speelt en de afdeling reisadviezen op het ministerie in Den Haag."

We baseren onze reisadviezen op analyses van interne en externe veiligheidsexperts, informatie van partnerlanden, ervaringen en inschattingen van onze eigen diplomaten, waarschuwingen van RIVM (denk aan besmettelijke ziekten zoals ebola in Afrika) enzovoort. Daarbij staan de mogelijke veiligheidsrisico's voor Nederlanders in het buitenland altijd centraal.

Er zijn geen vaste of bindende criteria voor een negatief reisadvies, vervolgt hij. "Wel zijn er richtlijnen voor wanneer we welke kleurcode aan welk reisadvies geven. Maar uiteindelijk is er niet een machine waar we variabelen in stoppen en die dan in een optelsom een reisadvies geeft. Het blijft een menselijke afweging op maat."

Als toerist het land niet in mogen, of zelfs worden vastgezet aan de grens. De strengere Amerikaanse grenscontroles treffen toeristen maar ook studenten en wetenschappers. Vandaag scherpt Nederland het reisadvies naar de VS aan.

Het gaat om een waarschuwing aan lhbtiq+'ers die naar de Verenigde Staten willen afreizen. Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten 'dat reizigers extra moeten opletten bij het aanvragen van een visum of ESTA'. President Trump erkent alleen de geslachten 'man' en 'vrouw'. Hij sluit non-binaire en trans personen uit.

Meer landen scherpen advies aan

Nederland is niet het eerste land dat actie onderneemt. Vorige week scherpten het Verenigd Koninkrijk en Duitsland het reisadvies voor de Verenigde Staten al aan, na verschillende incidenten met toeristen.

Zo werd de Duitse Lucas Sielaff 16 dagen vastgehouden in een detentiecentrum, toen hij zijn verloofde bezocht in de Verenigde Staten. "Ik kreeg kettingen om mijn buik, handen en voeten en werd in een busje afgevoerd", blikt hij terug.

16 dagen vast

Hoe hij zich voelde? "Verward, boos en verdrietig. Het was zo onzeker, niemand vertelt wanneer je daar uit mag." Inmiddels is Sielaff weer in Duitsland, maar nog steeds zit de schrik er goed in. Hij krijgt veel vragen van mensen. "Het is voor toeristen gewoon niet meer veilig om naar Amerika te gaan."

Maar niet alleen toeristen komen in de problemen. Ook een Franse wetenschapper - van wie de naam niet bekend is gemaakt - werd vorige week geweigerd aan de grens van de Verenigde Staten, nadat zijn laptop en telefoon werden onderzocht. Dit vanwege zijn kritiek op het beleid van president Trump.

Geen kritiek mogelijk

"Ik denk niet dat het uitmaakt of je een wetenschapper, een student of een gewone reiziger bent. Als je het niet eens bent met Trump en het Witte Huis dan ben je een doelwit", zegt hoofddocent internationale bestuurskunde aan De Haagse Hogeschool Jennifer Smits-Kilgus.

Als ex-republikein die jarenlang voor oud-president Bush en in het Capitool werkte, weet Smits-Kilgus veel van wat er speelt in het het Witte Huis.

'Hij legt tegenstanders het zwijgen op'

Ze kijkt met grote zorgen naar de ontwikkelingen in de Verenigde Staten. "Alles wat Trump heeft gedaan is een 180 graden ommekeer ten opzichte van de traditionele presidentiële politiek", vertelt ze.

"Hij gebruikt alle middelen die hij heeft om ervoor te zorgen dat zijn visie wordt uitgevoerd. Dat betekent dat hij zijn tegenstanders het zwijgen moet opleggen."

Zorgen bij wetenschappers

"De stemming is volledig omgeslagen", zegt hoogleraar Appy Sluijs, die aan de Universiteit Utrecht onderzoek doet naar klimaatverandering. Hij merkt dat zijn Europese collega's in de Verenigde Staten niet meer openlijk communiceren, zoals ze dat eerder wel deden.

Dit omdat ze bang zijn dat ze de Verenigde Staten niet meer in mogen. "Collega's lijken in gesprekken bepaalde woorden te vermijden die met klimaat te maken te hebben."

Belangrijke partner van Europa

Sluijs vertelt dat het een lastige situatie is, omdat Amerika op het gebied van klimaatonderzoek een belangrijke partner is van Europa. "De afgelopen maanden zijn er incidenten geweest bij wetenschappers die naar de Verenigde Staten wilden en gearresteerd werden, of niet mochten komen."

"Alle Europeaanse onderzoekers zijn nu wel gaan nadenken van: 'Oké, is het wel verstandig dat we nu naar een congres in de Verenigde Staten gaan?'"

Twijfel over geplande reis

Ook leden van het EenVandaag Opiniepanel zeggen zich druk te maken over reizen naar Amerika. "We gaan volgende week dinsdag naar New York maar twijfelen nu", vertelt een panellid.

"Ik ga medio april naar de Verenigde Staten, maar ik heb nu spijt van de planning", zegt een ander.

'Voel me niet veilig'

Weer een ander stelt het rijden van de Route 66 uit, "vanwege onzekerheid over de veiligheid." En: "Ik was van plan om in mei naar de VS te reizen, maar ik vertrouw het niet. Ik heb weleens social media-berichten geliket die tegen Trump waren."

Nog een ander zegt: "Door het beleid in de VS heb ik mijn reisplannen uitgesteld. Ik ben zelf een gay man, en ik voel me niet veilig."

20 procent minder reizen

Directeur Frank Radstake van de Algemene Nederlandse Vereniging voor Reisondernemingen (ANVR) ziet deze onzekerheid terug in de hoeveelheid reizen die geboekt zijn naar de Verenigde Staten.

In januari zijn 20 procent minder reizen geboekt door de Nederlanders. "Ik zou het niet alleen aan een 'Trump-effect' kunnen toeschrijven. Ook de stand van de dollar heeft invloed. Maar het zou gek zijn om te denken dat Trump op geen enkele mogelijk manier een rol speelt."