Slachtoffers gefotografeerd op plek van seksueel geweld om taboe te doorbreken: 'Heftig maar ook bevrijdend'

Kunstenares Henriette van Gasteren fotografeerde slachtoffers van seksueel geweld op de plek waar ze werden misbruikt. Dit allemaal om het bespreekbaar te maken. "Het is niet ons einde geweest en we durven dit nu te vertellen."

Kunstenares en fotografe Henriëtte van Gastel sprak en fotografeerde tientallen slachtoffers van seksueel misbruik op de pleegplek. Sommigen gingen voor het eerst in 40 of 50 jaar terug naar de plek waar het was gebeurd. "Het ging elke keer goed, maar ik voelde wel die verantwoordelijkheid, dat ik toch met die mensen naar een heel beladen plek terugkeerde."

Begon met dochter Krissi

Het project begon met haar dochter Krissi die werd verkracht toen ze pas in Amsterdam woonde. "Ik zag een van die twee verkrachters lopen toen ik haar hielp verhuizen." Dat gaf de kunstenares een machteloos gevoel. "Uit dat gevoel, van wat het doet met je als een dader ziet, of als je een slachtoffer ziet, is eigenlijk dit kunstproject geboren."

Ze had de foto's van de jongens al gezien op social media. "En dan kijk je die jongens aan en dan denk je, wat gaat er eigenlijk in zo iemand om? Wat brengt iemand ertoe?", vertelt ze. Vanaf 2021 ging ze op zoek naar slachtoffers, maar ook plegers, die wilden meewerken. "Uiteindelijk kwamen de meesten vanzelf bij mij terecht nadat het een keer in de krant had gestaan en op de radio was geweest."

Taboe doorbreken

Op de tentoonstelling hangen nu 65 foto's. Met de foto's willen Henriette en Krissi het taboe op seksueel misbruik proberen te doorbreken. "Dat mensen er makkelijker over kunnen praten", zegt Henriette. "Als je door een donker steegje fietst en je portemonnee wordt gestolen, dan zeggen de mensen, oh wat erg, maar als je wordt verkracht, dan valt het stil."

Ze ervaart dat mensen heel graag willen vertellen over wat ze is overkomen. "Plegers misschien iets minder graag, maar ook plegers hebben soms spijt." Met haar dochter ging ze terug naar het studentenhuis waar het gebeurd was. En ook met andere slachtoffers ging ze terug naar de misbruikplaats. "Op sommige momenten denk je, het is toch wel heftig om daar terug te komen, en dat was met die mensen eigenlijk ook."

'Het heeft een plek gekregen'

De Amsterdamse tweeling, Anna en Berry, werkte mee. Met Henriette gingen ze voor het eerst in 40 jaar naar de plek terug waar het allemaal was gebeurd. Dat was heftig, maar ook bevrijdend, zeggen zij. "Door die foto die wij nu hebben en waar we naar kunnen kijken, heeft het ook een soort plek gekregen, een afsluiting van; kijk daar staan wij."

Berry en Anna stapten in het najaar van 1988 na het uitgaan in Amsterdam in een auto voor een lift. In plaats van naar een andere discotheek, reed de man met ze naar een recreatiegebied buiten de stad. Berry werd door hem verkracht, Anna moest toekijken en kon geen kant op. De dader werd later gepakt, hij bleek dit ook bij andere vrouwen te hebben gedaan.

'Hij heeft het gedaan, jij niet'

Ze spraken niet veel over de gebeurtenis. Hun vriendjes in die tijd vertelden ze het wel, hun moeder wilden ze niet mee belasten. "Het is toch iets waar ik me voor schaamde eigenlijk." Dat gevoel hebben ze nu niet meer. Als ze in contact komen met Henriette besluiten ze mee te doen aan haar project. Stoer of moedig vinden ze hun deelname niet.

"Je moet er gewoon over kunnen praten, want jij hebt niks gedaan. Hij heeft het gedaan." Mannen of vrouwen die verkracht zijn moeten daarover kunnen praten zonder schaamte. Door het maken van de foto is er een nieuwe herinnering. De auto was er niet meer, het was licht. "Die herinnering is vervaagd. Het is niet ons einde geweest en we durven dit nu te vertellen. Ik hoop dat het anderen ook helpt om hun verhaal te doen", vertellen ze.