Rechter: 'Hogere straf voorkomt ernstige verkeersongevallen niet'

Een echtpaar uit Houten kwam dit weekend om het leven nadat zij werden aangereden door een automobilist die onder invloed was van alcohol en drugs. Voor velen is er maar één passende maatregel voor de veroorzaker van het ongeluk: een levenslange gevangenisstraf. Het opleggen van die straf is bij een verkeersongeluk alleen onmogelijk.

Verkeersongelukken vallen vrijwel altijd onder de Wegenverkeerswet. De maximale straf die binnen die wet mogelijk is, is negen jaar gevangenisstraf. Een straf die lang niet altijd wordt opgelegd als er een dodelijk slachtoffer valt te betreuren.

Grote verschillen in oorzaak

Het valt niet mee om als rechter een uitspraak te doen in een zaak waarbij verkeersslachtoffers zijn gevallen. “Het zijn afschuwelijke zaken om te behandelen. Bij beide kanten spelen emoties een grote rol”, vertelt rechter Jan Moors. “Het uitspreken van een vonnis is een lastig moment. Je weet dat je soms als rechter een beslissing moet nemen die voor één van de mensen in de zaal eigenlijk niet de goede beslissing is. Dat is helaas wel ons werk.”

Rechter Moors legt uit: “Iedereen kijkt altijd naar het gevolg, zeker de slachtoffers en nabestaanden. Voor ons is dat ook belangrijk, maar voor de rechter is het ook belangrijk om eerst vast te stellen waarom dit ongeluk ontstaan is." De oorzaak van het ongeluk weegt dus mee. "Het maakt een groot verschil of je als bestuurder niet goed in je zijspiegel hebt gekeken en helaas niet hebt gezien dat er iemand naast je rijdt, waardoor er een ongeluk ontstaat, of dat er sprake is van hele grove fouten, zoals drank- of drugsgebruik. Dat maakt voor de rechter een heel groot verschil”.

Twee flessen wijn op

Iemand die heeft ondervonden hoe lastig het horen van een vonnis is, is Jetty van der Werf. Zeven jaar geleden werd zij aangereden door een automobilist, waarna zij blijvend mindervalide is geworden. Ze kan maar beperkt lopen, waardoor ze niet meer fulltime kan werken. “De bestuurder had twee flessen wijn op. Daarnaast is hij eerder veroordeeld geweest voor rijden onder invloed”, vertelt Van der Werf. De man kreeg 180 uur taakstraf en een jaar rij-ontzegging opgelegd. “Ik vind die straf te laag. Ik heb voor mijn gevoel zijn straf gekregen. Ik zit met de ellende en hij leeft zijn leven gewoon door.”

Van der Werf werd door Slachtofferhulp voorbereid. “Zij zeiden: je krijgt een kater van wat er straks gebeurt als de uitspraak gedaan wordt”. Die kater kreeg Van der Werf zeker. Enkele maanden geleden stond de veroorzaker van het ongeluk met een portret in NRC Handelsblad. Daaruit bleek dat hij vier keer modaal verdient. Een klap in het gezicht van Jetty van der Werf: "Hij heeft een bourgondisch leven, hij heeft een auto, hij heeft zijn vakanties, wij niet meer."

'Uitleggen hoe straf is opgebouwd'

Volgens rechter Jan Moors wordt een eerdere veroordeling van rijden onder invloed wel degelijk meegewogen in een opgelegde straf. “In beginsel staat er in ons vonnis waar wij als rechters rekening mee houden. Maar het is ook aan ons om te proberen uit te leggen hoe een straf is opgebouwd”.

Wie kijkt naar de maatschappelijke onrust zal ervoor pleiten om hogere straffen in te stellen voor ongevallen met dodelijke afloop. Toch zal dat volgens Jan Moors niet de oplossing zijn. “Dagelijks staan er mensen terecht, omdat ze rijden met teveel alcohol of drugs in hun bloed. Bij dit soort afschuwelijke zaken waarbij er sprake is van ernstig letsel of waar een verkeersdeelnemer gedood wordt, zal een hogere straf helaas niet bijdragen aan minder van zulke feiten. Ik heb zelden iemand in de rechtszaal gezien die ik een straf heb opgelegd voor dit soort feiten, waarvan ik denk dat hij door een hogere straf dit feit niet had gepleegd."

Om begrip te kweken voor de straffen die rechters opleggen, zullen rechters nog beter moeten uitleggen hoe zij de strafmaat hebben bepaald. Jan Moors ziet een belangrijke tijd taak voor rechters: “Het blijft bij ons de uitdaging om zo goed mogelijk toe te lichten waarom we tot een bepaalde straf komen. Het gevolg speelt een grote rol, maar we kijken ook naar de factoren die hebben bijgedragen aan het ongeval."