Particuliere huiseigenaren betalen hoofdprijs voor het waterschap, bedrijven juist niet: 'Dit is onrechtvaardig'

Al zo'n 15 jaar wordt er gesteggeld over de flink stijgende waterschapsbelasting. Het moet eerlijker en transparanter, maar hoe? Een wetswijzigingsvoorstel moet het stelsel verbeteren, maar of dat voorstel het haalt is nog maar de vraag.

Tussen het Groningse Lauwersoog en de Westpolder ligt de Lauwersmeerdijk. Het waterschap Noordervestzijl is hier bezig met een groot project: "We versterken deze dijk over de hele lengte en hij wordt circa 1 meter verhoogd", vertelt dijkgraaf Roeland van der Schaaf. "Daarmee kunnen we het achterliggende land voor de komende 50 jaar beschermen tegen de zee."

'Het eerlijke verhaal: het wordt nog duurder'

Iets verderop is hetzelfde waterschap druk bezig met een andere megaklus. In het dorpje Zoutkamp wordt een nieuw gemaal gebouwd om het dorp in de toekomst te kunnen beschermen tegen water. Ook de oude sluis wordt gerenoveerd.

Met alle normale werkzaamheden van een waterschap erbij, lopen de kosten voor Noordervestzijl rap op. Geschat wordt dat er meer dan 100 miljoen euro op jaarbasis nodig is, maar het waterschap verkeert in financieel zwaar weer: "Wij hebben het moeilijk, dit is geen rijk waterschap", zegt Van der Schaaf. "En het eerlijke verhaal is dat het in de toekomst nog veel duurder gaat worden om al onze taken te kunnen blijven vervullen."

Scheve relatie tussen bijdrage en profijt

Vooralsnog zijn het vooral de particuliere huiseigenaren die daar de financiële pijn van voelen. De aanslag in Noordervestzijl gaat in 2024 met zo'n 13,5 procent omhoog, terwijl die van bedrijven en agrariërs juist met bijna 17 procent zakt.

"Die verdeling is niet eerlijk", vindt ook de dijkgraaf. "De waterschappen moeten fors investeren. Maar de relatie tussen de bijdrage en wie er iets aan heeft, klopt nu niet."

Extremer klimaat

De taak van de 21 Nederlandse waterschappen is om ervoor te zorgen dat dijken in goede staat verkeren, waar nodig verhoogd worden, dat water afgevoerd en gezuiverd wordt en dat droogte en overstromingen worden bestreden. Een essentiële taak, die alleen maar duurder en ingewikkelder wordt, naarmate het klimaat grilliger en extremer wordt.

Daarom gaan de waterschapsheffingen stevig omhoog. Dat merken dus vooral particuliere huiseigenaren: de belastingen stijgen snel, alleen al dit jaar met gemiddeld zo'n 10 procent. In sommige waterschappen gaat het zelfs om aanslagen die tientallen procenten hoger liggen dan in 2023.

WOZ-waarde

Maar waarom stijgen de kosten voor particulieren, terwijl bedrijven en boeren minder betalen? "Dat ligt eraan dat de heffingen zijn gebaseerd op de WOZ-waardes van panden", zegt woordvoerder Hans André de la Porte van Vereniging Eigen Huis. "En die zijn vele malen harder gestegen voor particuliere huizen dan voor bedrijven of voor agrariërs. Huiseigenaren betalen nu de hoofdprijs."

Vanwege dit rekenmodel - op basis dus van de WOZ-waarde - komt inmiddels zo'n 80 procent van het geld dat naar waterschappen gaat van huiseigenaren. "Deze scheefgroei is voor een groot deel ontstaan doordat de WOZ-waarde van woningen sinds 2015 met maar liefst 73 procent omhoog is geschoten, tegenover gemiddeld 0,2 procent voor bedrijfspanden."

Minister: dit is onrechtvaardig

Het verschil tussen de heffingen is de afgelopen jaren veel te sterk uit de pas gaan lopen, vindt Vereniging Eigen Huis: "Het is niet eerlijk en moet aangepakt worden."

Demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterschap is het daarmee eens: "We zien de ongelijkheid en willen daar iets aan doen met een wetswijzigingsvoorstel. Het moet een einde maken aan het systeem waarin de hoogte van de waterschapsbelasting is gebaseerd op de WOZ-waarde van onroerend goed. Dat is onrechtvaardig."

Profijtbeginsel

Volgens Harbers krijgen de Nederlandse waterschappen door deze aanpassing betere mogelijkheden om het zogenoemde profijtbeginsel toe te passen en om te investeren in klimaatadaptatie. "Dat betekent wie profijt heeft betaalt mee in plaats van dat alleen de WOZ-waarde leidend is bij het vastellen van de aanslag."

Zo ontstaat een andere verdeling tussen ingezetenen, eigenaren van gebouwd onroerend goed, eigenaren van ongebouwd terrein en eigenaren van natuurterreinen. "Daarmee willen we de onterechte oploop voor particuliere huiseigenaren eruit halen."

'Van uitstel komt afstel'

Volgende week wordt het voorstel van demissionair minister Harbers besproken door de vaste Kamercommissie. Daarna buigen de Tweede en Eerste Kamer zich over het plan. Of de wijziging na 15 jaar gesteggel er dan daadwerkelijk komt, is vooralsnog niet zeker.

Dijkgraaf Roeland van der Schaaf hoopt in ieder geval van wel: "Stelselaanpassingen gaan altijd langzaam. Maar we gaan echt een klemmend beroep doen op de politiek om nu door te pakken. Hoe langer het duurt hoe lastiger. Het gaat op een gegeven moment echt mis qua lastenverdeling. En we zijn bang dat van uitstel afstel komt."