Overleden familieleden Tweede Wereldoorlog komen na 79 jaar weer 'tot leven'

De pijnlijke herinneringen aan de oorlog en de overleden familie van Mimi Dwinger en Barend Boers zaten jarenlang opgesloten in een koffer. Nu, 79 jaar later, gaat de koffer open en zien de kinderen van Mimi en Barend hun familieleden, die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht, weer 'tot leven komen' op oude beelden.

Unieke filmbeelden bruiloft weggestopt in een koffer

Het is 79 jaar geleden dat het joodse stel trouwde. Op 18 april 1939, vlak voor de Tweede Wereldoorlog, gaven zij elkaar het ja-woord in de synagoge. Van de huwelijksdag werd een film gemaakt. Maar ook al was het de mooiste dag uit hun leven, de film werd nooit teruggekeken. Te pijnlijk. Want van de gasten op het feest overleeft bijna niemand de oorlog. Het bruidspaar zelf overleeft de oorlog wel. Het echtpaar stopte de unieke film daarom diep weg in een koffer. En die koffer mocht nooit meer worden geopend. Tot vandaag. Als de trouwfilm publiekelijk getoond wordt en het verhaal van alle gasten en het bruidspaar na al die jaren verteld wordt.

Deze gast op het huwelijk van Mimi en Barend op 18 april 1939 eet een advocaatje met slagroom en kijkt vriendelijk in de lens. Het duurt nog een klein jaar voordat het Duitse leger Nederland binnenvalt. Van de bruiloftsgasten overleeft vrijwel niemand de oorlog, het bruidspaar zelf overleeft de oorlog wel.

Maar bijna drie jaar later is het merendeel van de bruiloftsgasten gedeporteerd en vermoord in de oorlog. Barend en Mimi weten zichzelf op wonderbaarlijke wijze in veiligheid te brengen. Ze vluchten via Frankrijk en de Pyreneeën en belanden uiteindelijk in Jamaica. Bij terugkeer in bevrijd Nederland komen ze erachter dat bijna iedereen van hun familie is vermoord.

Mimi en Barend weten zichzelf in 1942 via de Pyreneeën in veiligheid te brengen en belanden uiteindelijk in Jamaica. Bij terugkeer in bevrijd Nederland komen ze erachter dat bijna iedereen van hun familie is vermoord.

Herinneringen achter slot en grendel

Maar wat doe je als je als enige van je familie over bent? Hoe ga je verder? Sommige mensen stoppen hun trauma of verdriet weg in een denkbeeldig laatje in hun hersens. Dat ze op slot draaien met een denkbeeldige sleutel om er nooit meer aan te komen. Mimi en Barend doen dat ook, maar dan met een echte koffer. De bruidsfilm en alle andere herinneringen aan hun vermoorde familieleden stoppen ze in een geelbruine vierkante reiskist, die ze op slot doen.

Het was iets zwaars, iets donkers, en het zat in die koffer

Aan hun kinderen, André, Yvette en Marion, die na de oorlog geboren worden, vertellen ze niets over het verleden. Maar de drie voelen dat er iets is. “Het was iets zwaars, iets donkers, en het zat in die koffer”, zegt André. “Maar we voelden dat we er geen vragen over moesten stellen. Je weet als kind heel goed waar de grenzen liggen. Daar mag je aankomen en daaraan niet. Dat snoepje wel en dat snoepje niet. Zo ging het ook met persoonlijke verhalen. Je weet als kind intuïtief waar je wel en niet naar kunt vragen". Yvette vermoedde dat het met de oorlog te maken had, maar durfde niet te vragen wat er in de koffer zat.  En Marion vertelt: "je wist dat de inhoud niet voor ons bedoeld was."

De koffer bleef gesloten tot de dood

“Ik zie die koffer voor me, in Amsterdam in de inloopkast op de overloop, tussen de andere koffers, en later in Frankrijk, in Cannes, waar mijn ouders in 1971 naartoe verhuisden. Ik vroeg in de laatste jaren van haar leven vaak aan mijn moeder, of de koffer open mocht, en dan zei ze: ‘Misschien volgend jaar.’ Dat heeft ze volgehouden tot aan haar dood in 2007.”

Ze kwamen voor mijn ogen tot leven

Nadat hun beide ouders zijn overleden, vader Barend overleed al in 1979, maken de drie kinderen de koffer open. Ze vinden de Kodak filmspoel met daarop de trouwdag van hun eigen ouders. “Ik zag mijn opa van moeders kant, de broers van mijn vader met hun vrouwen. Ze kwamen voor mijn ogen tot leven. Mensen die feest vieren, lachen, ontroerd zijn, eten en drinken.” Ze vinden foto's, van hun oom Bram en tante Selma uit Hilversum. Er ligt een schilderijtje in de koffer van een jongetje met donkere krullen, Marcel, die op vijfjarige leeftijd werd vermoord. Ook liggen er foto’s van een baby, Sal, die zijn eerste verjaardag niet eens haalt.

Toevallige ontmoeting

De koffer zou nooit voor het grote publiek geopend zijn, als er niet een toevallige ontmoeting was geweest op de plek waar Barend en Mimi ooit trouwde: de oude synagoge in Leeuwarden. Journalist Auke Zeldenrust loopt daar bij toeval de familie tegen het lijf. Hij hoort over een bruiloft in 1939 waar een film van is. Zeldenrust ziet direct de waarde van de film in. Hij dringt er bij de familie op aan om de film naar het Fries filmarchief te brengen. Het blijkt uniek materiaal.

Net als de rest van de inhoud van de koffer. Zeldenrust: "Ik dacht, daar ligt een boek, een ongelofelijk verhaal, foto’s, brieven, documenten, de complete familiegeschiedenis. Het boek moet alleen nog geschreven worden. Er lagen bijvoorbeeld brieven uit Westerbork. Je hebt rechtstreeks contact met de geschiedenis, je hebt letterlijk Westerbork in je hand. Dat verhaal mag nooit vergeten worden. Daarom moest de koffer open."

De koffer gaat open

Zo is er ook een brief van het Rode Kruis, waardoor ze ontdekken wat er met hun neefje Sal Boers is gebeurd. Zeldenrust doet onderzoek voor de familie en achterhaalt grotendeels wie de gasten zijn op de trouwfilm en wat er met hen gebeurd is. En hij achterhaalt het ongelofelijke verhaal van Barend en Mimi; hoe zij zich in veiligheid hebben weten te brengen. Hij reconstrueert hun loodzware vlucht. Zij reizen als verstekeling in de trein naar Frankrijk en gaan verder te voet over de Pyreneeën. Na een barre tocht bereiken ze via het verzet uiteindelijk een vluchtelingenkamp in Jamaica.

Dramatische periode in de wereldgeschiedenis

De koffer van Mimi en Barend hebben de kinderen nu geschonken aan het Fries Verzetsmuseum. "Voor mijn ouders moest de koffer dicht blijven, omdat ze anders niet verder konden, maar wij, de tweede generatie, hebben de kracht en de plicht om de koffer te openen en de inhoud ervan te verspreiden. Dit persoonlijke verhaal van mijn ouders maakt deel uit van een dramatische periode in de wereldgeschiedenis en moet verteld worden. Zodat de geschiedenis zich niet herhaalt. Zij konden het niet, maar wij wel."

In samenwerking met de kinderen heeft journalist Auke Zeldenrust het boek ‘De Joodse Bruiloft’ geschreven, dat op 18 april 2018 wordt gepresenteerd in Leeuwarden, op de plek waar 79 jaar geleden Mimi en Barend elkaar het ja-woord gaven.

Boek de Joodse Bruiloft

Precies 79 jaar nadat Barend en Mimi in het huwelijk traden is op de plek waar zij elkaar destijds het ja-woord gaven, de oude synagoge, vandaag de presentatie van het boek 'De Joodse Bruiloft'. Marion: "De cirkel is rond. De koffer is open en het verhaal mag worden verteld". Yvette: "De geschiedenis mag zich niet herhalen, daarom willen we dit laten zien." Auke: "De koffer is ook een teken van hoop. De liefde tussen Barend en Mimi spat van het scherm op de trouwfilm. Er is hoop, als je je verzet, dat liefde sterker is dan welke overheersing en haat dan ook."

De volledig film van de bruiloft kun je hier terugzien: