Op de spits-strook

Ik rij nogal eens vanuit Hilversum over de A1 richting Apeldoorn. Steevast kom ik tussen 17.00 uur en 19.00 uur in de file terecht rond knooppunt Hoevelaken. Groot was dan ook mijn vreugde toen er een aantal jaren geleden een prachtige spitsstrook aangelegd werd. De file zou grotendeels tot het verleden gaan behoren. Ook het milieu zou bij goede doorstroming minder belast worden dan bij file-rijden. De spitsstrook is in 2004 klaar. Maar in de loop der jaren is deze spitsstrook, lopend van Knooppunt Hoevelaken tot de A30/afrit Ede/Barneveld, steeds ‘groener’ geworden. Van het opgeschoten gras wel te verstaan. Want deze spitsstrook ligt er sinds de oplevering verlaten bij. De observatie-camera’s staren al meer dan drie jaar naar een permanent leeg baanvlak.

Maar waarom ligt deze spitsstrook zoveel jaren ongebruikt langs de A1? Is het een experiment om te zien hoe asfalt zich gedraagt als er niet op gereden wordt? Wat zit hier achter? Het blijkt allemaal bijzonder simpel, althans, als ik de verklaring van minister Camiel Eurlings van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat hoor. “Een misverstand”, aldus de minister. Een uitspraak van de Raad van State van 12 mei 2004 is verkeerd geinterpreteerd waardoor we jaren hebben gedacht dat de strook niet open kon, zo stelt Eurlings.

Het ligt aan alles en iedereen maar nauwelijks aan de huidige minister of zijn ministerie. De Tweede Kamer reageert geschokt op het misverstand: “een ongehoorde blunder”, “schandalig” en “ongelooflijk stom” zijn een paar van de reacties. Tijd dus om de minister zelf om opheldering te vragen. Camiel Eurlings wil graag reageren, erg graag. De kritiek vanuit zowel zijn eigen CDA als vanuit coalitiegenoot PvdA en vanuit de VVD is niet mals. Minister Eurlings komt naar Hilversum, waar hij ‘live’ zal aanschuiven bij onze presentator Pieter Jan Hagens. Terwijl de reportage voorafgaand aan het gesprek met de minister nog gemonteerd wordt door mijn collega Fannie, bereid ik met Pieter Jan het studiogesprek met minister Eurlings voor.

Kern van het gesprek zal zijn wie er heeft zitten slapen, hoe er een misverstand kan zijn over zo’n duidelijke uitspraak van de Raad van State en wie er opdraait voor de nodeloos geleden schade. De minister is de steeds vroeger vallende avondspits vanuit Den Haag goed doorgekomen en arriveert rond 17.45 uur in Hilversum. Onze uitzending start en Pieter Jan kondigt de reportage aan. Naast de kritiek vanuit de politiek en het bedrijfsleven, komt ook Evert Morren, chauffeur bij Van Maanen Transport uit Barneveld aan het woord. Met hem heb ik gisteravond in de spits een rondje Barneveld - Knooppunt Hoevelaken en terug gereden. Prompt belanden we in de file, in beide richtingen. Morren doet dagelijks bijna een half uur over een afstand van nog geen twee kilometer. Hij stuurt z’n truck illegaal eventjes de maagdelijke spitsstrook op, om vervolgens te constateren dat het een ‘machtig mooi stukje asfalt is’ en ‘zonde om niet te gebruiken’.

De reportage eindigt met een uitspraak van VVD-er Paul de Krom. Hij wil dat de minister tekst en uitleg geeft hoe dit zover heeft kunnen komen. Dan schakelt de regie vanuit de reportage terug naar de studio waar minister Eurlings inmiddels heeft plaatsgenomen. Het zal een confronterend gesprek worden. De ervaring leert dat de geinterviewde meestal niet rechtstreeks antwoordt op de gestelde vraag. Daarom wordt dezelfde vraag soms meerdere malen gesteld. De minister legt de schuld op vele plaatsen, we zijn allemaal schuldig, het was zo onduidelijk, er waren zoveel interpretaties mogelijk, een misverstand. Maar volgens alle betrokken partijen is er eigenlijk maar een verantwoordelijke voor het gestuntel met de spitsstrook en dat is het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, lees De Minister.

Pieter Jan houdt het gesprek kort, om te voorkomen dat er ellenlange antwoorden komen die niet ingaan op de gestelde vraag. Met regelmaat onderbreekt hij de minister omdat deze de vraag ontwijkt en begint aan een betoog over al de werkzaamheden die wel goed zijn verlopen. Maar daarvoor zit de minister niet aan tafel, we hebben het over een project waar het niet goed gegaan is. Wie is er nu verantwoordelijk? Wie betaalt de schade die hierdoor ontstaan is? De minister schuift de schuld met name in de schoenen van de Raad van State. Maar uit onze voorbereiding blijkt dat daar de schuld in ieder geval niet ligt. De Raad heeft keurig haar werk gedaan en haar besluit op de gebruikelijke manier wereldkundig gemaakt, zoals ook CDA-er Ger Koopmans stelt. Aan het einde van het gesprek stelt de minister dat nog dit weekend begonnen wordt met de voorbereidingen voor openstelling van de spitsstrook begin komende week.

Na afloop van de uitzending komen er een flink aantal mailtjes binnen. Deze varieren van ‘blij dat de minister eens stevig wordt aangepakt’ tot ‘schandalig dat de presentator de minister de hele tijd in de rede valt’. Met name de laatste categorie overheerst. Toch ben ik blij dat het gesprek gelopen is zoals het gelopen is. Geen kabbelend koetjes- en kalfjesgesprek maar feiten op tafel waarbij de verantwoordelijk minister verantwoording aflegt. En als de minister, soms subtiel, soms zonder omhaal, geen antwoord geeft op de gestelde vraag, dan is het aan de presentator om te onderbreken en door te vragen. Want een studiogesprek duurt meestal een minuut of vijf en als een minister dan alle zegeningen van zijn ministerie op gaat sommen, is de helft van die tijd voorbij. De honderdduizenden automobilisten die zich dag in, dag uit ergeren aan de files willen opheldering over het hoe en waarom. Dat het voor een aantal kijkers misschien ‘hard’ of ‘onbeschoft’ overkomt is niet te voorkomen. De mooiste debatten worden op het scherpst van de snede gevoerd, op de spits gedreven. Opdat u als kijker de oren spitst en de verantwoordelijk minister spitsroede loopt. Daarin bijten wij graag het spits af. Met of zonder spitsstrook!