OM beslist: wordt de tabaksindustrie vervolgd voor moord en doodslag?

Het Openbaar Ministerie maakt vandaag bekend of vier tabaksfabrikanten vervolgd gaan worden voor moord, doodslag, zware mishandeling en valsheid in geschrifte. In 2016 deed advocate Bénédicte Ficq aangifte namens meer dan duizend longkankerpatiënten, COPD-patiënten en rookverslaafden. Het is de eerste strafzaak tegen de tabaksindustrie wereldwijd.

Er zijn de afgelopen decennia al wel meerdere civielrechtelijke zaken tegen de tabaksindustrie gevoerd, waarbij de tabaksfabrikanten vaak een schadevergoeding moesten betalen na veroordeling. Het gaat de cliënten van Ficq, waaronder initiatiefneemster en longkankerpatiënt Annemarie van Veen echter niet om het geld, maar om het principe. Volgens Van Veen en Ficq richt de tabaksindustrie zich op kinderen, zodat zij de oudere rokers die overlijden kunnen vervangen. Van Veen, drieënhalf jaar geleden gediagnosticeerd met longkanker, wil voorkomen dat haar kinderen verslaafd kunnen raken.

Daarom verzocht Van Veen advocate Ficq als eerste om aangifte te doen. Meer dan duizend anderen volgden haar.  EenVandaag maakte destijds een reportage over de aangifte tegen de tabaksindustrie:

EenVandaag Opiniepanel: schuld van de roker

In de afgelopen weken sloten ook nog tientallen organisaties (onder anderen het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Nederlands Huisartsen Genootschap en de gemeente Amsterdam) zich bij de aangifte aan.   Het lijkt te duiden op een omslag in het denken over roken: de roker is een slachtoffer van de industrie in plaats van dat hij zelf verantwoordelijk is. Een onderzoek onder het EenVandaag opiniepanel wijst echter uit dat de panelleden daar nog niet zo over denken: 68% vindt dat de rokers zelf schuldig zijn als ze ziek worden.

Volgens Ficq en Van Veen is de tabaksindustrie echter verantwoordelijk als iemand ziek wordt en vroegtijdig overlijdt door roken. Dit omdat er volgens hen stoffen worden toegevoegd aan de sigaret om hem extra verslavend te maken, en omdat er vaak meer nicotine in de sigaret zit dan op het pakje vermeld staat. Meetapparatuur wordt om de tuin geleid door ‘ventilatiegaatjes’ in het filter. Er worden minder schadelijke stoffen gemeten door de apparatuur dan de roker binnenkrijgt wanneer hij met zijn vingers de gaatjes dicht drukt.

Opties Openbaar Ministerie

Sinds de aangifte van Ficq in september 2016 heeft het Openbaar Ministerie onderzocht of het overgaat tot vervolging van de aangeklaagde tabaksfabrikanten. Vanochtend maakt het OM het besluit bekend. Er zijn drie opties: het OM gaat over tot vervolging, het OM gaat niet over tot vervolging of het OM kondigt aan verder onderzoek te zullen gaan doen. Advocate Ficq houdt er ernstig rekening mee dat het OM niet gaat vervolgen, ze heeft al bekend gemaakt dat ze dan een artikel 12-procedure zal starten. Dan wordt de zaak rechtstreeks aan het gerechtshof voorgelegd.

Jeffrey Wigand

De zaak wordt nauwlettend gevolgd vanuit het buitenland. In Frankrijk is begin dit jaar ook aangifte gedaan tegen de tabaksindustrie. En ook de Amerikaan Jeffrey Wigand volgt de zaak op de voet. Hij werkte in de jaren ’90 als biochemicus voor tabaksfabrikant Brown & Williamson. Hij kreeg gewetenswroeging over de slechte stoffen die aan sigaretten worden toegevoegd en trad uit eindelijk op als klokkenluider bij het televisieprogramma 60 Minutes. In 1998 schikten tabaksfabrikanten in de VS voor 206 miljard euro omdat ze hadden gelogen over de verslavende werking van sigaretten.

Wigand voert nu in de Verenigde Staten en Canada verschillende rechtszaken tegen de tabaksindustrie. Volgens Wigand worden er wel 620 stoffen toegevoegd aan de sigaret om hem lekkerder en verslavender te maken en doen de schadeclaims de tabaksindustrie niet zo veel: 'Ze sturen de rekening gewoon door naar de consument.'  In 2016 interviewde EenVandaag hem toen hij in Nederland was om Bénédicte Ficq te adviseren: