Dat er meer aandacht moet komen voor digitalisering binnen de overheid, daar is iedereen het wel over eens. Denk alleen maar aan de toeslagenaffaire, de corona-app en de macht van de techreuzen. Maar hoe? Een minister van Digitale Zaken is een idee.

Naar verluid komen er vier nieuwe ministers bij in het kabinet Rutte IV. De onderhandelaars houden hun kaken nog stijf op elkaar over welke nieuwe ministers er komen. De roep om een minister van Digitale Zaken klinkt al een hele tijd.

Grote vraagstukken

Kees Verhoeven is oud-Tweede Kamerlid van D66 en is al lang voorvechter van een vakminister op dit terrein. "Kom met een volwaardige minister die zich met grote vraagstukken kan bezighouden, zoals de positie van Nederland tussen China en de Verenigde Staten, algoritmes en data bij de overheid, de macht van de techreuzen, de beveiliging van onze data, dat zijn vraagstukken die een minister rechtvaardigen.

Ook Marleen Stikker van De Waag Society zou graag een nieuwe minister zien. Stikker: "Zo'n minister is strikt noodzakelijk. Digitalisering heeft met al het beleid te maken, denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire."

Geen tandenloze tijger

Renske Leijten hield zich jarenlang met de toeslagenaffaire bezig. Ze begrijpt de roep om een minister voor Digitale Zaken daarom heel goed. Ze zit zelf de commissie Digitale Zaken van de Tweede Kamer voor.

"Het moet iemand zijn die macht en kracht heeft om dingen door te zetten. Maar je wilt niet dat er een minister van Digitale Zaken komt en dat andere ministers denken: 'Mooi, daar hoef ik me niet meer druk om te maken'."

Nieuwe regels nodig

Elk ministerie heeft met digitaal beleid te maken. Een speciale minister voor Digitale Zaken zou daarom ook erg onoverzichtelijk kunnen worden. Leijten: "Wat zo'n minister wel zou kunnen doen, is richtlijnen maken die op elk ministerie gebruikt kunnen worden. Die minister zou dan tegen andere ministers kunnen zeggen: 'Jullie pakken dit verkeerd aan!'"

Ook Stikker kijkt er op die manier naar: "We hebben nieuwe regels nodig voor het digitale domein. De overheid heeft dat 30 jaar op zijn beloop gelaten, het is tijd voor duidelijkheid, daar zou de nieuwe minister zich hard voor moeten maken."

Eigen minister nodig

Marleen Stikker verwijst graag naar Duitsland, waar digitale onderwerpen een belangrijke rol hebben in het nieuwe regeerakkoord. "Die passages zouden we zo kunnen copy-pasten in ons nieuwe regeerakkoord." In de Europese Commissie zit ook iemand die zich hard maakt voor wetgeving op digitaal gebied, namelijk Eurocommissaris Margrethe Vestager.

Maar hebben we dan in Nederland nog wel iemand nodig? Verhoeven meent van wel. "Ja, want Nederland kent zelf veel grote vraagstukken, bijvoorbeeld hoe gaan overheden om met onze data? En in welke technologie willen we als land investeren? Met die antwoorden kunnen we vervolgens weer aankloppen in Brussel."

Wie moet het worden?

Wie zou die nieuwe post in het kabinet moeten vervullen? Kees Verhoeven wordt zelf wel eens genoemd, maar voelt er niet voor. "Ik ben net de politiek uit en ga niet meteen weer terug." Marleen Stikker ziet Marietje Schaake van D66 als een optie.

Moet die nieuwe minister een techneut of een politicus zijn? Stikker: "Het moet iemand zijn die begrijpt dat technologie niet neutraal is. Je kan niet zeggen: we zetten even wat technologie in en dan is een probleem opgelost. Het blijven altijd politieke keuzes."

Niet zeker

Het optuigen van een nieuw ministerie met een nieuw logo en nieuwe ambtenaren: het wordt in Den Haag niet altijd als een goed plan beschouwd. Volgens politiek verslaggever Marloes Lemsom is het nog niet zeker of er een aparte minister voor Digitale Zaken komt.

"De verwachting is dat er een nieuwe minister voor Wonen komt en een voor Klimaat. In het huidige demissionaire kabinet is er nog geen minister met de portefeuille 'Digitale Zaken' in de functie-omschrijving", legt ze uit. "Als dat gebeurt, zou dat al vernieuwing zijn. Het zou dus ook kunnen dat de digitaliseringsportefeuille ondergebracht wordt bij een minister die ook nog over andere onderwerpen gaat."