Er komt een nieuwe campagne tegen huiselijk geweld. Deze keer worden vooral omstanders aangesproken om te helpen. "Zij kunnen inderdaad een hele grote rol spelen", zegt Nelleke Westerveld van Movisie. Maar er moet óók meer oog zijn voor de oorzaken.

Uit cijfers van de zogenoemde Prevalentiemonitor 2022 van het CBS blijkt dat afgelopen jaar in Nederland maar liefst 1,3 miljoen mensen van boven de 16 jaar slachtoffer waren van huiselijk geweld. In 850.000 gevallen ging het om structureel geweld, dus maandelijks, wekelijks of zelfs dagelijks.

Niet altijd bekend

Nu wil de Rijksoverheid met een nieuwe campagne omstanders stimuleren om het gesprek met slachtoffers van huiselijk geweld aan te gaan. Maar dat is niet heel makkelijk, zegt senior projectleider sociale veiligheid Westerveld van kennisinstituut Movisie. "Het is niet altijd bekend bij omstanders dat er sprake is van huiselijk geweld, want het vindt vaak verborgen plaats."

Tegelijkertijd ziet Westerveld dat veel omstanders wel signalen opvangen. "Maar ze weten niet altijd goed hoe ze daarmee om moeten gaan. Dat kunnen bijvoorbeeld signalen zijn dat je ruzie hoort bij de buren, of dat je ziet dat de politie aan de voordeur verschijnt", geeft ze als voorbeeld. "Dan heb je vaak een onderbuikgevoel."

Ongemakkelijk en spannend

Volgens haar kunnen omstanders een belangrijke rol spelen in het tegengaan of verhelpen van de problemen. "Maar het blijft moeilijk. Het is ongemakkelijk om te praten over huiselijk geweld, en ook spannend. Mensen zijn bang om iemand vals te beschuldigen. Er is ook een angst voor de pleger, dat kan een reden zijn om niets te doen."

Toch denkt Westerveld wel dat het goed is dat de overheid nu met een nieuwe campagne komt: "Een maatschappelijke norm stellen in een campagne kan effectief zijn. Uit onderzoek weten we dat een norm stellen kan bijdragen aan het verminderen van een probleem. Als niet geaccepteerd wordt dat vrouwen worden geslagen, ontstaat er ook een drempel op individueel niveau."

'Het is heel complex'

Maar een campagne alleen is niet genoeg om het te stoppen, vervolgt Westerveld. "Huiselijk geweld is in de werkelijkheid heel complex. Het kan in elke situatie enorm verschillen in ernst en frequentie. Die enorme gevarieerdheid maakt het ook zo ingewikkeld om aan te pakken."

Huiselijk geweld is niet een opzichzelfstaand probleem, benadrukt ze. Het probleem kan namelijk door allerlei factoren veroorzaakt worden. "Zo zijn er stressgerelateerde factoren die van invloed zijn op huiselijk geweld", legt ze uit.

'Lange adem hebben'

Stress die voortkomt uit bijvoorbeeld armoede, werkloosheid of verslaving. "Dat zijn factoren die volop aanwezig zijn in de maatschappij. Zo is de armoede niet verminderd, maar vergroot. Dat veroorzaakt veel stress." Ook een echtscheiding kan een risicofactor zijn, waarbij er soms jaloezie ontstaat. "Dan speelt macht en onmacht een grote rol in de relatie. Dan is het risico op partnerdoding veel groter."

Er zijn dus allerlei mechanismes en factoren die huiselijk geweld in stand houden, zegt Westerveld. "Dus als je geweld echt wil aanpakken, zal je ook een hele lange adem moeten hebben. Dan moet je echt op meerdere gebieden de problemen oplossen."

Andere manieren van ingrijpen

"Het is echt heel belangrijk om te kijken of geweld voortkomt uit macht en onmacht, jaloezie of dwingende controle? Of hebben we te maken met die stressgerelateerde factoren?", zegt Westerveld over het stoppen van huiselijk geweld.

En het is dan echt aan professionals om heel goed te kijken wat de oplossing kan zijn, voegt ze toe. "Want ze vragen allemaal om een hele andere manier van ingrijpen."

Het ministerie van Landbouw publiceerde onlangs het Actieplan Biodiversiteit. Eerdere doelen worden in dat plan afgezwakt, ondanks dat het slecht gaat met de biodiversiteit in Nederland. Maar ondertussen kunnen burgers wel zelf aan de slag.

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) presenteerde eind maart het nieuwe Nationaal Biodiversiteit Strategie & Actieplan Nederland. Staatssecretaris Jean Rummenie (BBB) schreef in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer dat het doel om de ecologische voetafdruk van Nederland vóór 2050 te halveren, wordt losgelaten.

Veel soorten al verdwenen

Een zorgelijke ontwikkeling, vindt programmaleider biodiversiteit Jeanne Nel van de Wageningen University & Research (WUR). "Nederland is al een van de slechtst scorende landen van Europa als het gaat om biodiversiteit. Veel dier- en plantensoorten zijn bedreigd of al verdwenen."

"Er zijn enkele geïsoleerde succesverhalen, waarbij de hoeveelheid en diversiteit van planten en dieren weer toeneemt", vervolgt de onderzoeker. "Maar over de hele breedte blijven we de natuur aantasten, het water vervuilen, de bodemgezondheid schaden en dus de biodiversiteit verminderen."

'Biodiversiteit is een levensvoorwaarde'

De grootste boosdoeners zijn intensieve landbouw en verstedelijking, waardoor natuurlijke leefgebieden verdwijnen. "Biodiversiteit is geen luxe", zegt Nel. "Het is een levensvoorwaarde."

"Omdat we er als mensen letterlijk afhankelijk van zijn. Voor schoon drinkwater en een vruchtbare bodem, maar ook voor de bestuiving van gewassen en zelfs voor ons mentale welzijn."

'Ook voor boeren belangrijk'

GroenLinks-PvdA-Tweede Kamerlid Laura Bromet noemt het nieuwe biodiversiteitsplan van het ministerie 'een gemiste kans'. "We waren goed bezig in Nederland om de natuur weer een beetje op weg te helpen", zegt ze.

"Maar nu is er een kabinet met twee bewindspersonen op het ministerie van LVVN, die er alleen maar voor de kortetermijnbelangen van de landbouw zitten", vindt het Kamerlid. "De natuur lijkt hen heel vaak in de weg te zitten. Biodiversiteit is maar een lastpak voor dit kabinet. Terwijl ik denk dat het juist voor de boeren ontzettend belangrijk is."

Curve ombuigen

Biodiversiteitsexpert Nel beaamt dat een sturende rol van de overheid essentieel is. "Er moet echt opgeschaald worden. We moeten de curve van de afnemende biodiversiteit ombuigen."

Buiten de overheid om kunnen burgers zelf ook actie ondernemen, benadrukt Paulien van der Geest. Zij is expert duurzaam tuinieren bij voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. "Mensen kunnen de natuur op allerlei manieren een handje helpen."

Dertien Hoge Veluwes

Volgens haar is er veel winst te behalen in particuliere tuinen. "70 procent van de Nederlandse huishoudens heeft een tuin, met een gemiddelde grootte van zo'n 130 vierkante meter. Bij elkaar opgeteld is dat een oppervlakte die gelijkstaat aan dertien keer het Nationaal Park De Hoge Veluwe."

"Stel dat al die tuinbezitters tien vierkante meter extra vergroenen," berekent Van der Geest, "bijvoorbeeld door bloemen te planten waar nu nog tegels liggen. Dan creëren ze samen direct een nieuw natuurgebied ter grootte van De Hoge Veluwe. Dat is meer dan symboliek, dat is echte winst voor insecten, vogels, planten en bodemleven."

Driekwart wil insecten graag helpen

Milieu Centraal zet zich samen met natuurorganisaties en tuinbrancheverenigingen in voor meer biodiversiteit, onder meer tijdens de zogeheten Maand van de Groene Tuin. De hele maand april werden er workshops en activiteiten georganiseerd rondom het vergroenen van tuin en terras.

"We hebben onderzoek gedaan waaruit blijkt dat driekwart van de respondenten heel graag bijen en vlinders en andere insecten wil helpen met een goede omgeving", vertelt Van der Geest. "Maar vaak weten tuin-, terras- en balkonbezitters niet zo goed hoe dat moet."

Inheemse plantensoorten

Het begint met simpele keuzes, volgens de expert. "Zet een regenton neer. Laat een hoekje rommelig voor egels en bijen. Maar vooral: verruil die hortensia of die vlinderstruik voor een inheemse plantensoort, zoals een Gelderse roos of een wilde liguster. Dit soort inheemse planten zijn erg belangrijk, want daar komen bedreigde inheemse insectensoorten op af."

Juist die insecten hebben hulp nodig: in de afgelopen 25 jaar is zo'n 75 procent van alle vliegende insecten in Nederland uitgestorven. "Dat is best schokkend, want niet alleen vogels en andere dieren hebben deze vliegende insecten nodig. Ook wij hebben ze hard nodig voor onze voedselgewassen", waarschuwt Van der Geest.

Plantjes zonder pesticiden

De expert heeft nog een belangrijke tip: "Let op dat je een biologische plant koopt. Dat maakt heel veel uit. Voor biologische planten zijn namelijk geen bestrijdingsmiddelen gebruikt die giftig zijn voor bijen. Als een bij afkomt op een mooie en aantrekkelijke plant die wel gekweekt is met gif, dan gaat ze daarvan eten en sterft ze vervolgens misschien alsnog. Dat is het tegenovergestelde van wat je wil bereiken."

"Burgers kunnen zeker een bijdrage leveren", vindt ook onderzoeker Jeanne Nel. "Maar het is de verantwoordelijkheid van de overheid om het makkelijker te maken voor mensen om dat daadwerkelijk te doen, om de natuur terug in ons leven te brengen."

President Trump verkoopt sinds kort petjes, bekers en shirts bedrukt met 'Trump 2028'. Velen denken dat hij hiermee hint naar de volgende presidentsverkiezingen. Hij zou zijn zinnen hebben gezet op een derde termijn. Iets wat niet mag volgens de grondwet.