Een bom op de haven van Rotterdam of het Internationaal Strafhof in Den Haag: het is ondenkbaar, maar Rusland dreigt er regelmatig mee. En als Nederland getroffen wordt door luchtaanvallen, zijn we volgens deskundigen totaal niet voorbereid.

Er woedt oorlog op ons continent. De dreiging is terug van weggeweest, maar als er nu een Russische bom op Nederland valt ligt er bepaald geen sluitend draaiboek klaar, klinkt de waarschuwing. Voorzorgsmaatregelen uit de Koude Oorlog zijn opgeheven.

Burger Beveiliging

Het is iets waar Marcel Dokter, voorzitter van de Vakbeweging Brandweer Vrijwilligers, zich grote zorgen over maakt. Tot halverwege de jaren 80 was er in ons land een geoliede machine van burgervrijwilligers, de zogenaamde Burger Beveiliging (BB).

Het was een organisatie van zo'n 165.000 getrainde vrijwilligers die precies wisten wat er moest gebeuren bij een nucleaire aanval of een luchtbombardement. "In Nederland hebben we dit allemaal opgeheven", zegt Dokter.

Op alles voorbereid

"Als je bijvoorbeeld naar onze oosterburen in Duitsland kijkt", vervolgt hij, "hebben zij nog steeds een enorme organisatie met tienduizenden mensen klaarstaan die bij zulke extreme omstandigheden precies weten wat ze moeten doen."

Peter Horreman was zo'n vrijwilliger bij de Burger Beveiliging. De organisatie werd in de jaren '50 opgericht om burgers te beschermen in tijden van oorlog. "We waren op alles getraind. Het verzorgen van gewonden, het regelen van vervoer, en het organiseren van de openbare orde."

'Alles is verwaarloosd'

Toen midden jaren 80 de Koude Oorlog op zijn einde was en de dreiging van een oorlog op Nederlands grondgebied naar de achtergrond verdween, besloot de regering de BB op te heffen.

De spullen en het takenpakket werden verdeeld onder Defensie, het Rode Kruis en de brandweer, tot groot verdriet van Horreman. "Alles is verwaarloosd, er is helemaal niks meer. Geen schuilgelegenheden, geen bunkers. Mensen kunnen nergens heen als er een bom valt."

Niet op ingesteld

Er is in Nederland geen enkele bruikbare schuilkelder meer te vinden, en het materiaal waarmee gewerkt moet worden is hopeloos verouderd. Bovendien, zegt Dokter, is de brandweer helemaal niet toegerust op luchtaanvallen.

"Wij hebben veel minder mensen en middelen", constateert hij. "Bovendien zijn wij als brandweer ingericht op kleinschalige woningbranden, niet op een aanval van een vreemde mogendheid. Er moet dus echt wat gebeuren."

Zelfredzaamheid

Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en als portefeuillehouder crisisbeheersing van de Veiligheidsberaad verantwoordelijk voor rampen en crisisbestrijding, snapt de oproep van de brandweer. Toch doet hij vooral een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers.

De overheid is volgens hem simpelweg niet tot alles in staat. "De vraag of je voldoende middelen en mensen hebt, kun je altijd met nee beantwoorden", zegt Bruls.

'Overheid kan niet alles'

Bovendien is het volgens de burgemeester ondoenlijk om voor alle Nederlanders schuilkelders te gaan bouwen. "We hebben inmiddels 18 miljoen Nederlanders. Als we daar allemaal schuilkelders voor gaan bouwen, kunnen we bijvoorbeeld niks meer tegen cyberaanvallen doen."

Hij blijft hameren op zelfredzaamheid. "Ik denk dat we eerder oefeningen moeten gaan bedenken. Dat er een soort samenspel is tussen overheid en burger. Ik wil echt de indruk wegnemen dat de staat elke ramp en calamiteit kan oplossen. Dat is gewoon niet zo."

Hoop

Toch heeft voormalig BB-lid Horreman nog een klein beetje hoop dat de organisatie van weleer ooit weer terugkeert, zeker nu de oorlogsdreiging een stuk groter is geworden.

"Ik heb begrepen dat Defensie hier op het voormalig oefenterrein van de Burgerbescherming een kijkje heeft genomen. Dan is er misschien toch nog een kans dat over een nieuwe vorm van civiele bescherming wordt nagedacht."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."