De nieuw aangestelde informateur Herman Tjeenk Willink is nu krap een week bezig om de vastgelopen formatie vlot te trekken. Op papier een niet al te ingewikkelde klus zou je zeggen, maar in praktijk een hele toer. 

Want het draait niet alleen om inhoudelijke verschillen, maar nu vooral op de eerste plaats om vertrouwen. Het vertrouwen van de partijleiders in elkaar. Het vertrouwen dat je er samen uit kan komen en tot een stabiel kabinet komt. Het vertrouwen dat je van elkaar op aan kunt. En dat vertrouwen is sinds vorige week geknapt.

Althans, bij Buma en Rutte. De reden? Pechtold’s actie jegens de ChristenUnie.

Weg van het Binnenhof

Informateur Tjeenk Willink probeert dat vertrouwen terug te winnen door vertrouwelijke gesprekken te voeren. Weg van het Binnenhof. Zo staan er vandaag geen afspraken in de Stadhouderskamer gepland, maar ontvangt Tjeenk Willink de diverse fractievoorzitters thuis. Afgelopen weekend hebben Buma en Pechtold in beslotenheid een aantal maal contact gehad.

Buma en Pechtold, die tijdens de campagne een uitstekende verstandshouding hadden, lijken nu elkaars tegenstander. Beiden weten dat ze in een toekomstig kabinet nodig zijn. Die wetenschap heeft hen nu van medestanders opponenten gemaakt, en ieder vecht hard voor zijn eigen standpunten.

Alexander Pechtold heeft hun vertrouwen beschaamd door in een verkennend gesprek met Gert-Jan Segers van de ChristenUnie een mogelijke formatieonderhandeling in de kiem te smoren. Pechtold verzuchtte al een week dat hij echt niet met de ChristenUnie om tafel wilde en grote problemen had met hun standpunten. Met grote tegenzin stemde hij in met een verkennend gesprek met Segers. Dit gesprek mondde uit in een onderhandeling, waarin Pechtold de stekker direct uit toekomstige samenwerking trok.

En die actie zette kwaad bloed bij Rutte en Buma.

Bij het grof vuil

Met name Buma is niet te spreken over zijn actie. Wekenlang heeft hij, namens het CDA, onderhandeld met GroenLinks, een partij die inhoudelijk ver van het CDA afstaat. Uiteindelijk strandde die formatiepoging en kwam de favoriete coalitie van het CDA in zicht: de combinatie met de ChristenUnie; maar waar het CDA wekenlang met GroenLinks om tafel zat, zette Pechtold in een verkennend gesprek van drie uur de ChristenUnie bij het grof vuil.

‘Zo wek je geen vertrouwen. Het kan niet zo zijn dat je een ander probeert over tafel te trekken door voorafgaand aan onderhandelingen te zeggen dat zij maar iets van hun idealen los moeten laten. Ik vind dat zelf niet kunnen,’ aldus Buma in het Kamerdebat daags na het mislukte gesprek tussen Pechtold en Segers.

Daar waar Rutte, pragmaticus pur sang, redelijk snel over dit soort stekeligheden heen kan stappen, zit Buma er geharnast in. ‘Sybrand Buma is een principiële man, een steile Noorderling,’ aldus een Haagse collega.

Niet alleen de manier waarop Segers terzijde werd geschoven, maar ook de inhoudelijke gronden waarop kon Buma’s goedkeuring niet wegdragen. Want veel van de inhoudelijke punten van de ChristenUnie kunnen op steun van het CDA rekenen. Als Pechtold vol bombarie aangeeft heel veel moeite te hebben met de standpunten van de ChristenUnie, dan wordt onderhandelen met het CDA ook een hele kluif.

In het landsbelang

De informateur probeert de beginnende scheuren in het motorblok te dichten en hoopt dat de partijen ‘in het landsbelang’ om de tafel gaan zitten. Maar CDA en VVD zijn niet echt happig om nu direct weer met GroenLinks gesprekken te voeren.

Volgens hen is de formatiepoging met de ChristenUnie helemaal niet goed onderzocht. Door de ramkoers van Pechtold is de ChristenUnie nu buiten beeld geraakt en is Buma zijn geliefde coalitiegenoot kwijt. Enthousiasme om nu direct gesprekken aan te gaan met Pechtold’s lievelings-coalitiegenoot is bij Buma ver te zoeken.

En dus is er wederom een impasse in de formatie.

Aan Tjeenk Willink de ondankbare taak om de partijen weer nader tot elkaar te krijgen. Is er nog politieke wil om er samen uit te komen? Volgens Tjeenk Willink is formeren faseren, en moeten er kalmpjes aan kleine stapjes worden gezet. Maar zelfs de kleine stapjes hebben de heren niet dichter bij elkaar gebracht.

De formatie gaat inmiddels haar 84ste dag in.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.