Diana en Ana kwamen naar Nederland om te werken in de 24-uurs zorg. Op papier 40 uur, maar in werkelijkheid werkten ze dag en nacht. De zorgbureaus overtreden hiermee de Nederlandse wetgeving. "Ik ging op straat wandelen en werd meteen teruggefloten."

"Ik werd de hele nacht geroepen: 'Ana, Ana, Ana'", vertelt Ana. De Braziliaanse werkte twee jaar lang in Nederland als verzorgende voor ouderen in de 24-uurs zorg. Haar droom om in Nederland in de zorg te werken, veranderde al snel in een nachtmerrie.

'Kon alleen het huis uit voor boodschappen'

Ana werkte bij zes verschillende cliënten in Nederland. Het was de bedoeling dat ze hen verzorgde, voor 40 uur in de week, dat stond zo in het contract met een Portugees uitzendbureau. In Nederland werkte ze voor het 24-uurs zorgloket, een zorgbureau met meer dan 250 mensen zoals Ana in dienst.

Op papier lijkt alles te kloppen, maar in de werkelijkheid werkte Ana 24 uur per dag. "Je kon alleen het huis uit voor boodschappen, kleine wandelingen of als ze huisdieren hebben." Ze woonde bij de mensen die ze verzorgde en moest altijd klaar staan.

Klanten betalen duizenden euro's vanuit PGB

De 29-jarige Ana kreeg 900 euro per maand voor het werk, samen met wat Nederlandse toeslagen is dat in totaal 1.700 euro. Dat is onder het Nederlandse minimumloon, wat netto rond de 2.300 euro ligt voor haar leeftijd. Maar het 24-uurs zorgloket stuurt de cliënten waarvoor Ana werkt een rekening van bijna 5.000 euro per maand.

Maar de cliënt kan dat geld weer terugkrijgen van de overheid. De zorg wordt gefinancierd via de Wet Langdurige Zorg. De cliënt vraagt hiervoor een zogenaamd Persoonsgebonden Budget (PGB) aan. 24-uurs zorgloket claimt dat de PGB alle kosten vergoedt. Het kost de klant dus uiteindelijk niks.

Twee dutjes per week

Wanneer Ana bij een vrouw werkte die haar meerdere keer per nacht opriep voor hulp, liet ze weten aan 24-uurs zorgloket dat ze 's nachts amper sliep en dit zo niet meer vol kon houden.

De oplossing die het 24-uurs zorgloket aandroeg was huishoudelijke hulp. "Deze hulp kwam 2 keer per week langs, voor een paar uur. Dat was dan mijn rusttijd, 2 dutjes per week", zegt Ana. "Het bedrijf geeft de families het idee dat ze mij 24 uur per dag bezitten."

'Eén jaar gewerkt zonder vakantie'

"In Rotterdam Kralingen ging ik op straat wandelen en werd ik meteen teruggefloten door de familieleden", zegt de Bulgaarse Diana, wiens echte naam bij de redactie bekend is. Zij werkt net als Ana als zorgverlener bij mensen thuis. "Ik heb 1 jaar en 2 maanden gewerkt zonder vakantie, 7 dagen per week, 24 uur per dag", zegt de alleenstaande moeder.

Officieel bestaat zoiets als 24-uurs zorg niet. Maar het bestaat dus wel, afgedwongen door deze zorgbureaus. "Ik mocht niet naar buiten, ze waren bang dat ik mensen leerde kennen en meer over mijn rechten te weten zou komen", zegt Diana.

Slapen in een kast

"In het begin checkten de bureaus waar ik zou slapen. Maar op een gegeven moment zetten ze je af en zeggen ze: 'succes'", zegt Ana. Ze vertelt dat ze op een gegeven moment bij een cliënt terecht kwam waarbij ze in een kast sliep tussen de slaapkamer en de badkamer in. Ana werd hier door de man van de vrouw die ze moest verzorgen, seksueel geïntimideerd en betast. "Hij vroeg mij of ik hem kon helpen op te staan, dat deed ik natuurlijk want hij is op leeftijd. Toen raakte hij mijn lichaam aan."

"Op een gegeven moment begon hij in mijn oor te fluisteren dat hij mij 's nachts een bezoekje zou brengen. Ik heb toen meubels tegen de kastdeur aangezet, maar realiseerde mij dat hij de deur 's nachts open probeerde te maken", vertelt ze. "Ik kan mijzelf tegenover zo'n man natuurlijk verdedigen maar ik dacht wel; waarom moet ik dit meemaken?"

'Ze had geen keuze'

Wanneer Ana dit meldde bij het 24-uurs zorgloket, zeiden ze tegen haar dat het 'gewoon een beetje een brutale man is' en 'hopen dat het beter wordt'. "Dit is alle ondersteuning die ik van het bedrijf heb gehad."

Nadat Ana het gezin verliet, kwam er een opvolger, een Oekraïense vrouw. Ana hoorde van haar dat de man haar seksueel intimideerde. "Ik vroeg haar waarom ze daar bleef en ze vertelde mij dat ze een familie heeft in Oekraïne die ze moet verzorgen vanwege de oorlog daar. Ze had geen keuze."

Zelf vervanging betalen

Diana werkte in 2021 voor het bedrijf Fener Zorg, in Rotterdam. Ze ondertekende een Nederlands contract, terwijl ze geen idee had wat erin stond. Ze kwam er later achter dat ze niet aangemeld was bij de gemeente, dat er geen sociale lasten werden betaald en dat ze niet verzekerd was voor ziektekosten.

Toen ze een ernstige oogaandoening kreeg, stuurde het bedrijf haar terug naar Bulgarije. "Ik moest gedurende mijn afwezigheid zelf voor vervanging zorgen", zegt ze. De andere zorgverlener die in haar plaats de zorg verleende moest ze zelf betalen.

'Moderne slavernij'

"Dit is eigenlijk een vorm van moderne slavernij", zegt André den Exter, universitair docent Gezondheidsrecht, wanneer hij de verhalen van Ana en Diana hoort. Den Exter legt uit dat het in eerste instantie aan de arbeidsinspectie is, maar dat zij wel meldingen moeten ontvangen. "Een kwetsbare groep mensen die de taal niet spreekt, weet ook helemaal niet wat de mogelijkheden zijn. Vormen van rechtsbescherming zijn totaal onbekend en daar maken deze bedrijven eigenlijk misbruik van."

Het is onduidelijk hoevaak dit voorkomt, er is geen instantie die dit bij houdt en de vrouwen die het overkomt melden zich zelden. Bij het zorgbureau waar Ana werkte, is te lezen dat er 250 buitenlandse zorgverleners werken door het hele land. Fairwork, een organisatie die tegen uitbuiting en moderne slavernij in Nederland strijdt krijgt steeds meer signalen van vrouwen zoals Ana en Daina. Vermoedelijk gaat het om honderden vrouwen in Nederland die worden uitgebuit in de 24-uurs zorg.

Medicatie voor angstaanvallen

Ana vertelt dat zodra vertelt wordt dat je slecht wordt behandeld, het zorgbureau dreigt je terug te sturen. "Zeggen ze: 'We hebben geen andere familie voor je, dus we moeten je terugsturen naar Portugal."

De constante roepen om hulp dreunen nog door in het hoofd van Ana. "Soms hoorde ik het 's nachts en wanneer ik dan naar beneden ging om te helpen, zag ik dat ze gewoon sliep." Ze zocht hulp bij een psycholoog en begon met het nemen van medicatie voor angstaanvallen. Met het werk is ze op aanraden van de psycholoog gestopt. Daarna hoorde ze niks meer van het zorgbureau 24-uurs zorgloket.

Collega's durven niet te praten

Ana vindt het belangrijk te delen wat er met haar is gebeurd omdat ze weet dat veel van haar collega's dit niet durven. Ze zijn financieel afhankelijk en kunnen het risico om hun baan te verliezen niet lopen. Ana woont nu bij familie in Nederland, heeft een baan in de logistiek en is ook een studie gestart. Ana heeft een melding gedaan bij de arbeidsinspectie, zij onderzoeken de zaak momenteel.

"Met het werk is niks mis, maar wel de manier waarop dit bureau te werk gaat", zegt ze. Ze hoopt dat er een andere manier komt waarop mensen uit het buitenland zorg kunnen bieden in Nederland, want ze weet dat veel Braziliaanse, Poolse of Afrikaanse vrouwen dat graag willen.

Zorgbureaus ontkennen 24-uurs zorg

EenVandaag heeft de verhalen die Diana ons heeft verteld voorgelegd aan de desbetreffende zorgbureaus. Fener Zorg uit Rotterdam ontkent 24-uurs zorg te hebben geleverd.

Het bedrijf 24-uurs zorgloket uit Geffen, voor wie Ana heeft gewerkt, heeft gereageerd op vragen van EenVandaag over de door Ana beschreven werkwijze. Zij laten in een reactie weten dat in het arbeidscontract met de Poolse of Portugese zorgaanbieder is vastgelegd dat de zorgverleners maximaal 40 uur per week werken.

'Passende oplossing'

Volgens een woordvoerder van het zorgbedrijf worden eventuele problemen of aandachtspunten direct opgevolgd. Dit doen zij ook door onaangekondigde bezoeken te brengen. "Als blijkt dat de benodigde zorg meer dan 40 uur per week vraagt, is het vanzelfsprekend niet haalbaar voor één zorgverlener om deze te leveren. In zulke gevallen organiseren wij in overleg met de PGB-beheerder een passende oplossing, bijvoorbeeld door een extra zorgverlener in te zetten", laat de woordvoerder weten.

Ook geeft het zorgbedrijf aan dat in hun contracten met zorgaanbieders is vastgelegd dat zij zich daarin moeten houden aan de Nederlandse wet- en regelgeving: "inclusief het naleven van minimumlooneisen en arbeidsvoorwaarden." Zij herkennen zich niet in het beeld dat Ana onder het minimumloon betaald kreeg. Dat terwijl EenVandaag loonstroken heeft ingezien waarin dat bedrag te zien is.

MIM-melding

Tot slot laat het 24-uurs zorgloket weten dat in gevallen van grensoverschrijdend gedrag, zoals 'bedreiging of mishandeling van een zorgverlener door een cliënt of diens familie', de zorgverlener 'onmiddellijk' door het bedrijf wordt opgehaald.

Daarnaast geeft het zorgbedrijf aan dat zij een MIM-melding maken: Melding Incidenten Medewerkers, waarbij een melding wordt gemaakt van een incident dat zich heeft voorgedaan in of op het terrein van een zorginstelling.

'Diana zorgde voor moeder'

Enkele dagen na de publicatie van dit verhaal heeft Espo Zorg alsnog contact opgenomen met EenVandaag. Het zorgbureau geeft aan zich niet te herkennen in het artikel: "Espo Zorg is gecontracteerd met het zorgkantoor en levert zorg in natura, geen PGB. Ook hebben wij geen buitenlandse medewerkers in dienst of in dienst gehad."

Wel geeft de eigenaar van Espo Zorg aan dat haar moeder Diana persoonlijk in dienst heeft genomen en betaald heeft vanuit een persoonsgebonden budget.

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat aanhoudende protesten er vaak toe leiden dat de geplande opvangplekken voor asielzoekers tijdelijk of definitief worden geschrapt.

Door deze aanhoudende en succesvolle protesten raakt het Centraal Opvang Asielzoekers (COA) steeds verder af van het doel van 96.000 opvangplekken. Dit zijn het aantal plekken dat de spreidingswet voorschrijft en moet voor 1 juli worden behaald.

Ophef om azc

In zeker veertien gemeenten, die samen goed zijn voor de opvang van bijna 3.000 vluchtelingen, is de afgelopen maanden een tijdelijke of definitieve streep gezet door de plannen voor een asielzoekerscentrum.

Deze inventarisatie is gedaan op basis van berichtgeving van de afgelopen maanden over opvang die geannuleerd is. Er is gekeken naar de protesten en de daaropvolgende reactie vanuit het gemeentebestuur.

Zoeken naar nieuwe opvanglocaties

Het werkelijke aantal kan nog hoger liggen, omdat ook veel gemeenten waar protest is geweest nog geen besluit hebben genomen. Zoals bijvoorbeeld in de gemeente Maashorst, waar een informatieavond over drie mogelijke opvanglocaties uit de hand liep. De avond werd beëindigd met charges van de mobiele eenheid.

De locatie in Maashorst moest in totaal 750 asielzoekers opvangen. Of dit plan kan worden doorgezet is nu nog maar de vraag. Uit de rondgang van EenVandaag blijkt dat er de komende weken op nog meer plekken wordt gesproken over nieuwe opvanglocaties.

Geen azc na protesten

In sommige gevallen zegt de gemeente zelf dat ze de beoogde locatie voor een azc annuleren vanwege de protesten. Dit was bijvoorbeeld het geval in de gemeente Sint Michelsgestel.

"Na de maatschappelijke en politieke onrust die is ontstaan in de gemeente, is de primaire inzet van het college gericht op nazorg en depolarisering", schrijft de gemeente op hun website.

'We zijn niet gezwicht'

In andere gevallen zijn er wel protesten geweest, maar ontkennen raadsleden daar aan toe te hebben gegeven. Zo kondigde de gemeente Hardenberg in maart aan te kijken naar zeven potentiële locaties voor een nieuwe opvang. Na dit bericht volgde er twee informatieavonden en een protest.

Daarna maakte de coalitie bekend de zoektocht naar een locatie te staken. Raadslid Simone Hof (Christenunie) zei toen tegenover RTV Oost: "We zijn niet gezwicht voor de druk van een luidruchtige groep tegenstanders." Zij wijst juist naar het wankelende beleid van asielminister Marjolein Faber. Ook blijkt dat stikstof besluitvorming in de weg zit, of als argument wordt gebruikt om een azc niet te gaan bouwen.

Weinig draagvlak

Verschillende gemeenten geven na het schrappen van een locatie wel aan verder te zoeken naar een andere locatie. Dat moet ook volgens de spreidingswet. Toch hebben ze nog weinig tijd om dit voor 1 juli te regelen, omdat ze vaak al veel locaties in beeld hebben gehad.

In de gemeente Dinkelland is de beoogde locatie van de baan, maar zegt de gemeente wel verder te zoeken naar een andere locatie. CDA-raadslid Marc Smelink hoopt dat dat voor 1 juli nog lukt, maar merkt ook weinig draagvlak. Het helpt volgens hem niet mee dat Faber geen regie pakt op de spreidingswet.

Asielminister Faber moet regie pakken

Op vragen - die EenVandaag eerder aan de asielminister stelde - over de consequenties die het heeft als gemeenten geen opvang regelen, zegt Faber dat op 1 juli opnieuw te bekijken.

"Maar als de landelijke overheid geen regie pakt dan staan we als gemeente tegenover de inwoner, terwijl we daar juist naast willen staan", reageerde Smelink toen.

Een derde van 55-plussers vindt hun woning te groot voor wat ze nodig hebben. Veel van hen willen wel ruimte maken voor jonge huizenzoekers, maar doorstromen blijkt lastig: 30 procent zoekt al ruim 2 jaar naar een geschikte woning.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 30.000 leden van het Opiniepanel. Onder alle ondervraagde 55-plussers zoekt 15 procent op dit moment naar een toekomstbestendige woning, en wil nog eens 27 procent dat op termijn gaan doen. Onder de 55-plussers die op dit moment te groot wonen, is dat aandeel nog groter.

'Gezinnen kunnen ruimte beter gebruiken'

Een derde (33 procent) van alle 55-plussers in het onderzoek laat weten op dit moment meer woonruimte in gebruik te hebben dan nodig. Voor de meesten van hen gaat dat om een woning van 100 vierkante meter of groter. Sommigen willen graag naar een woning met minder trappen, minder tijd kwijt zijn aan de schoonmaak, of ruimte bieden aan jonge huizenzoekers.

"Ik ben alleenstaand in een eengezinswoning, het onderhoud wordt me een beetje te veel", vertelt een gepensioneerde deelnemer. "Er zijn gezinnen die de ruimte veel beter kunnen gebruiken."

Jongeren komen ruimte tekort

Die opvatting kunnen veel jongeren beamen. Waar 55-plussers vaker woonoppervlakte over hebben, moet een vijfde (21 procent) van 18- tot en met 34-jarigen het doen met een woning die te klein is voor hun situatie. Van hen woont 40 procent momenteel in een woning van minder dan 50 vierkante meter.

"We willen eigenlijk kinderen, maar stellen dat al jaren uit omdat we geen geschikte woning kunnen vinden", laat een jongere in zo'n woning weten. "Ik ben bang dat het voor ons al te laat is tegen de tijd dat de woningmarkt weer hersteld is."

Zoektocht naar woning

Een flinke groep van 55-plussers met een te grote woning is best bereid om plaats te maken voor woningzoekende jongeren en daarbij ruimte in te leveren.

Een derde van hen (34 procent) is op dit moment al op zoek naar een woning die beter geschikt is om op latere leeftijd in te wonen. Nog eens 40 procent zou dat op termijn willen.

Minder woning, hogere huur

Toch is het voor een ruime meerderheid (85 procent) van de 55-plussers die nu op zoek zijn, lastig om iets te vinden. 30 procent geeft aan al minstens 2 jaar bezig te zijn met het vinden van de juiste woning. Zij zien weinig geschikte opties en lange wachttijden in de sociale huur, maar zouden er vaak ook financieel flink op achteruit gaan.

"Ik wil graag kleiner wonen, maar kan alleen een appartement krijgen van 1.500 euro", laat iemand weten. "Dan zou ik een tuin én ruimte inleveren voor ruim 500 euro per maand meer."

Niet iedereen wil verhuizen

Bovendien zou ongeveer een vijfde (21 procent) van 55-plussers ondanks een te grote woning helemaal niet willen verhuizen. Voor sommigen is hun woning al voldoende geschikt om ook later nog te kunnen wonen.

Anderen hebben daarvoor aanpassingen laten doen, zoals het plaatsen van een traplift of het bouwen van een badkamer op de begane verdieping om langer in hun huis te kunnen blijven.

Gehecht aan woning

Daarnaast spelen er, ook onder ouderen die hun huidige woning eigenlijk te groot vinden, sentimentele redenen mee om niet weg te willen.

Bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan hun huis of niet weg willen uit hun sociale omgeving. "Een fijne buurt en een riant huis, daar kan geen appartement tegenop", besluit een deelnemer.