Mezak Bekarbessy (91), een Molukse oorlogsveteraan, is eregast tijdens het militair defilé op Nationale Veteranendag. Dat is opmerkelijk, want 68 jaar na opheffing van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger is het morgen voor het eerst dat de Molukse KNIL-militaren er bij zijn. Voor de Molukse gemeenschap betekent het eerherstel. Het ministerie van Defensie heeft spijt dat het zo lang heeft moeten duren.

Mezak krijgt  voorafgaand aan de plechtigheden in de Ridderzaal en op het binnenhof een officieel ontvangst bij premier Mark Rutte in het Torentje. Zijn dochter Orpa is trots. “Het is belangrijk. Ook voor de veteranen die er niet meer zijn. Dat mijn vader bij het defilé mag zijn vind ik heel bijzonder.”

Als jullie kunnen vluchten, doe het dan

Mezak woont al jaren in Elst, bij Nijmegen. Met zijn zachte stem vertelt hij zijn heftige levensverhaal. Als Bakarbessy 15 jaar oud is vallen de Japanners het toenmalig Nederland-Indië binnen. De vader van Bakarbessy wordt gevangen genomen omdat hij als onderofficier dient bij het Koninklijk Nederlands Indisch Leger. De militair wordt samen met twee zoons gevangen genomen. 

In de gevangenis roept vader Bakarbessy zijn zoons bij zich. “Als jullie de kans hebben om te vluchten, doe het dan.” Als de Japanners de celdeur vergeten te sluiten vluchten de twee zoons. De gevolgen zijn verschrikkelijk. Als vergelding wordt hun vader onthoofd.

Koninklijk Nederlands Indisch Leger 

Na de Japanse capitulatie neemt zoon Mezak dienst in het KNIL, net als z’n vader. Onder luitenant Raymond Westerling dient hij bij het KNIL tot 1951. Na de Japanse capitulatie wil hij terug naar zijn dorp, maar de Nederlandse staat beslist anders: alle militairen krijgen orders om in te schepen en naar Nederland te komen. 

Bij aankomst in Nederland krijgt Mezak te horen dat hij -net als alle KNIL-militairen op het schip- ontslagen is. “Ik kreeg een brief en daarin stond dat ik geen militair meer was. Het kamp waarin we verbleven werd omsingeld door drie pantserwagens. Ik zei: wat heb ik gedaan? Is het niet genoeg dat ik voor Nederland heb gevochten? Ik was boos en verscheurde de foto van koningin Juliana.” 

Treinkaping de Punt 

De pijn van Mezak Bakarbessy is de pijn van veel Molukse kinderen. Leo Reawaruw (58) is ook zo’n kind. Vijf jaar geleden start Reawaruw een lobby die uiteindelijk leidt tot het eerherstel orgen op Veteranendag. De vernedering van de KNIL-veteranen is uiteindelijk de drijfveer voor de kapingen bij de Punt en de gijzeling bij Bovensmilde. “Ik heb één van de treinkapers gesproken en hij zei letterlijk tegen mij: jij maakt het werk af waarom wij de trein zijn ingestapt”, aldus Reawaruw.

Defensie heeft spijt

De vraagt blijft waarom nu, 68 jaar na opheffing van het KNIL, Defensie besluit de Molukkers zo’n prominente plaats te geven bij de Nationale Veteranendag. Minister van Defensie Ank Bijleveld heeft spijt dat het zo lang heeft moeten duren. “Er zijn allerlei omstandigheden waarom het zolang heeft moeten duren. Mensen moeten de erkenning zelf aanvragen en dat geldt voor alle veteranen die in oorlogen hebben gevochten. Er zijn waarschijnlijk veel persoonlijke omstandigheden waarom dat niet is gebeurd en dat spijt mij oprecht.”

Ereschulden

Mezak Bakarbessy kijkt uit naar de Veteranendag en is blij met de erkenning, maar volgens Leo reawaruw van Maluku 4 maluku is er nog een strijd te gaan. “En dat is het vereffenen van de militaire ereschulden. Het gaat dan om achterstallig loon en pensioenen van oud veteranen. Daarom heeft de stichting Muluku 4 Muluku drie facturen gestuurd namens drie gezinnen naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het gaat dan om ongeveer 72.500 euro. En dan zijn we nog heel coulant richting de Staat.” 

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."