Het valt veel mensen op; de gemeenschapszin (mienskipssin) in Noord Oost Friesland na het nieuws dat er een verdachte is aangehouden voor de moord op Marianne Vaatstra. De inwoners van Oudwoude keren de verdachte en de familie niet de rug toe maar bieden hun hulp aan om de werkzaamheden op de boerderij van Jasper S. over te nemen. Niet dat ze de daad waar de verdachte van wordt verdacht goedkeuren, integendeel, maar zijn vrouw en kinderen moeten daar niet op aangekeken worden.

Het is een heel ander beeld dat de meeste mensen zullen hebben van de inwoners van deze regio. Want wie herinnert zich niet de beelden van een woedende menigte die de burgemeester bekogelde met eieren omdat er een nieuw asielzoekerscentrum zou komen in Kollum? Dat plan, terwijl men er van overtuigd was dat de moordenaar uit zo’n centrum kwam, voedde een massaal oproer dat ervoor zorgde dat het al bestaande AZC bewaakt moest worden door een peloton ME’ers.

Hoewel de emotie van toen inderdaad compleet anders was, was er toen ook sprake van een sterke gemeenschapszin. Het gevoel er voor elkaar te zijn. De gedachte dat het onmogelijk is dat iemand uit hun eigen midden verantwoordelijk is voor zo’n afschuwelijke moord. De wil om de gemeenschap te beschermen voor kwade invloeden die geacht worden ‘van buitenaf’ te komen. Het is iets dat al generaties lang bij deze regio hoort.

Het ‘Kollumer Oproer’ van 1999 over het nieuwe AZC is namelijk niet het eerste oproer in het Friese dorpje. Er stonden er al twee in de geschiedenisboeken, de Kollumer Oproeren van 1634 en van 1797. Dat laatste oproer onder leiding van Jan Binnes en Salomon Levy is algemeen bekend in Noord Oost Friesland. Vooral omdat veel inwoners van één van beide oproerleiders afstammen en daar trots op zijn.

Aanleiding voor de opstoot was een inwoner die ten tijde van de Bataafsche Republiek luidkeels in een kroeg riep dat alles onder leiding van de Prins veel beter was. Omdat je dit beter niet kon zeggen onder heerschappij van de patriotten, werd hij gearresteerd en opgesloten. Jan Binnes uit Oudwoude en Salomon Levy uit Zwaagwesteinde besloten toen om met een grote groep mensen, gewapend met hooivorken en stokken, de man te bevrijden uit de kerker in Kollum.

Gemeenschapszin ten voeten uit, een gezamenlijke strijd tegen de boze overheerser. Het liep alleen niet goed af. Binnes en Levy werden tot de dood veroordeeld en aan de galg gehangen in Leeuwarden. In de kerk van Oudwoude is nog een gedenksteen aangebracht ter ere van Jan Binnes, die in opstand kwam tegen de patriotten van de Bataafsche Republiek. De opstandelingen van toen mogen dan inmiddels dood zijn, de mienskipssin in Noord Oost Friesland is nog steeds springlevend.

Lammert de Bruin, achter-achter-achter-achter-achter-kleinzoon van Salomon Levy

Bekijk hier de reportage die Lammert de Bruin samen met verslaggever Bart Hettema maakte:

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."