Maakt de zalm na zestig jaar een grote comeback?

Na tientallen jaren van afwezigheid maakt-ie weer een comeback in ons land: de zalm. Er zwemmen al weer wat exemplaren in de Maas en de Rijn, maar zich voortplanten doet-ie toch vooral ver stroomopwaarts, in Duitsland, België en Frankrijk. Maar Nederlandse vissers en natuurorganisaties zijn nu bezig om de Atlantische zalm, net als vroeger, in Zuid-Limburg zijn geboortegrond terug te geven.

In EenVandaag volgend we vissers en vrijwilligers van de Visstandbeheerscommisie Geul, die 24.000 jonge zalmpjes uitzetten in De Geul. Die rivier ontspringt aan de Duits-Belgische grens, maar stroomt door Zuid-Limburg en komt uit in de Maas. Ook zijn we op een zalmkwekerij in Wallonië. Daar worden honderdduizenden jonge zalmpjes opgekweekt om uitgezet te worden in de vele zijriviertjes van de Maas.

Begin vorige eeuw zwommen er nog heel veel zalmen in de Rijn en de Maas, maar halverwege de vorige eeuw verdween de zalm definitief uit de Rijn en de Maas. De oorzaken: barrières, zoals stuwen en de dammen in de rivieren, vervuiling van het rivierwater en overbevissing.

De Atlantische zalm is een anadrome vis. Dat betekent dat hij vanuit de zoute zee de zoete rivieren opzwemt – soms honderden kilometers ver! – om daar te paaien. Het vrouwtje schiet kuit (eitjes) op de bodem van de rivier, dat door het mannetje bevrucht wordt met hom. Vaak zijn de zalmen door de zware trektocht stroomopwaarts zo uitgeput en vermagerd dat ze daarna overlijden.

Wanneer de jonge zalmpjes wat ouder zijn zwemmen ze de rivier af naar zee. Daar verblijven ze een tot vier jaar, om groot genoeg te worden. De vis zwemt dan flinke einden – hij wordt zelfs bij Groenland waargenomen. Als de vis sterk genoeg is trekt hij de rivier weer op om te paaien. En, heel bijzonder, hij doet dat op precies die plek waar hij ter wereld is gekomen.

Maar dat proces is dus halverwege de vorige eeuw volledig verstoord. Vooral het sluizen- en dammennetwerk dat Nederland beveiligt tegen de zee is de zalm en andere trekvissen fataal geworden. Vroeger kon de zalm gemakkelijk vanuit zee via de Biesbosch ons land in komen en verder de Maas, Waal en Rijn opzwemmen naar Duitsland, België en Frankrijk om daar te paaien. Maar door de aanleg van de Haringvlietsluis (tussen 1958 en 1970) werd die route afgesloten. Dat werd de zalm in Nederland fataal. Ook in België en Frankrijk daalde het aantal drastisch.

Volgend jaar gaan de Haringvlietsluizen op een kier, na jarenlang touwtrekken tussen belangengroeperingen en de overheid. Dat moet het voor de vissen weer gemakkelijker maken om de trektocht via de Biesbosch de rivier op te maken.