De overheid moet vaart maken om de Nederlandse IS-vrouwen en -kinderen uit de kampen in Noord-Syrië te halen. Anders zullen ze vroeg of laat onder de radar terugkomen, stelt terrorismedeskundige Marion van San. 

Zij staat in nauw contact met Nederlandstalige vrouwen die in verschillende kampen door Noord-Syrië gevangen worden gehouden door de Koerden. Volgens Van San is het veel gevaarlijker als de overheid ze daar laat en er geen zicht meer op zal zijn. ”Nu heb je een gezin met vijf kinderen onder de tien jaar. Over tien jaar heb je een gezin met vijf terroristen die via illegale weg hier zullen komen”, aldus de de terrorismedeskundige. 

“Het is niet zo dat we ze hier naar toe halen en dan laten gaan. Dat is het beeld dat heerst. Maar die vrouwen zullen allemaal vele jaren in de gevangenis belanden”, aldus Van San. “Ik denk dat er met heel veel van die vrouwen nog heel veel te bereiken valt." 

Omstandigheden in kampen

Ook Housseins dochter en kleinkinderen zitten gevangen in Syrië. Zijn dochter radicaliseerde, tot zijn afgrijzen, en ze reisde naar IS-gebied. Daar kreeg ze twee dochtertjes. Lange tijd was er geen enkel contact. Begin dit jaar ging hij op zoek naar hen en heeft hij ze kort kunnen ontmoeten. 

Met zijn kleinkinderen gaat het niet goed. "De jongste is echt ziek. die gaat hard achteruit. Ze houdt geen voedsel binnen en ook geen vocht. Dus het gevaar op uitdroging is aanwezig”, zegt Houssein. Volgens de vrouwen in de kampen gaan er iedere week wel een of twee kinderen dood.

“Er zijn totaal geen medische voorzieningen”, stelt terreurdeskundige Marion van San. Zij staat in nauw contact met Nederlandse en Belgische vrouwen in verschillende kampen. Ze ontvangt audio-opnames met noodkreten die stiekem zijn opgenomen door vrouwen in Noord-Syrië. 

Niet overleven

Naast ziektes en een gebrek aan water en eten, is er angst. Dat ze worden uitgeruild met Koerdische gevangenen. Zo laat een van de vrouwen weten: "Wat ik vrees is een gevangenenruil. We hebben hier op het kamp misschien al zeven gebeurtenissen zien gebeuren van een gevangenenruil met ISIS. Dat gebeurt altijd midden in de nacht. (…) Dit is geen fabeltje dat hebben we zelf zien gebeuren met onze eigen ogen"

Als er niet snel iets gebeurd, dan vreest Houssein dat zijn dochter en kleinkinderen het niet zullen overleven. Maar de kinderen moeten in ieder geval worden teruggehaald, stelt de grootvader. Dat is de eerste taak van de overheid, vindt hij. 

“Het zijn en blijven nederlandse staatsburgers en ten tweede, die kinderen hebben er niet om gevraagd. Ze zijn onschuldig”, zegt hij “Maar je maakt ze ook nog eens slachtoffer door ze de rekening te presenteren voor de fouten van hun ouders”, zegt Houssein. 

Duivels dilemma

Zo’n 25 Nederlandse vrouwen zouden in de kampen zitten. Naast tientallen andere Europese vrouwen. Allemaal hebben ze kleine kinderen. Alleen Amerika, Rusland en Indonesië hebben vrouwen opgehaald. Heel Europa worstelt met dit duivelse dilemma. Hoessein snapt wel angstgevoelens van mensen over terugkeerders. Maar niet dat de overheid ze niet ophaalt. “Het zijn jouw staatsburgers”

Houssein: “We hebben nu eenmaal afgesproken met elkaar, dat houdt ook de rechtstaat overeind, dat iedereen voor het hekje moet komen. En nadat hij zijn straf heeft uitgezeten, of de maatregel of wat dan ook, dat hij dan terugkeert in de maatschappij.”

Waarschuwing voor prive-initiatieven

De grootvader en terrorismedeskundige waarschuwen dat er nu prive initiatieven ontstaan om de vrouwen illegaal en onder de radar toch terug te halen. "Zonder dat je weet wat ze van plan zijn. Dus haal ze begeleid terug," zegt ze. 

Houssein staat net als veel andere opa’s en oma’s klaar om de kleinkinderen in huis te nemen. Ook hij hoort van families die nu op eigen houtje hun kinderen willen ophalen. “Van mensen die zeggen, als je me zoveel betaalt.. dan zorg ik dat ze terugkomen. Dat vind ik een veel gevaarlijker ontwikkeling dan dat de Nederlandse overheid ze begeleid terughaalt”, aldus Van San.

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.