Langer zelfstandig wonen klinkt rooskleuriger dan het is: 'We vinden mensen dood achter de deur'

Zelfredzaam zijn, langer in je eigen huis wonen en verzorgd worden door je familie of vrienden. Dit klinkt voor veel ouderen prettiger in de oren dan naar een verzorgingshuis gaan. Maar de realiteit is weerbarstiger. De gevolgen van de bezuinigingen op de verzorgingshuizen zijn schrijnend. "We vinden zelfs mensen dood achter de deur."

Arie Heijboer (78) woont op zichzelf en wordt verzorgd door zijn stiefdochter Jolanda Willems. "Hij kan eigenlijk niet meer op zichzelf wonen", zegt Jolanda. Drie jaar geleden kreeg Arie een herseninfarct waardoor lopen, praten en dingen onthouden niet meer zo goed gaan.

"Ik doe wat ik kan", vertelt Jolanda. "Maar ik heb constant het gevoel dat ik tekortschiet." De vrouw van Arie woont inmiddels in een verzorgingshuis, maar hij mag niet mee omdat hij nog ‘te goed’ is. En dat terwijl hij niet meer voor zichzelf kan zorgen en afhankelijk is van mantelzorg. 

‘Het sociale netwerk van ouderen wordt overschat’

Petra Huis in ’t Veld is bewonersconsulent bij woningcorporatie Pre Wonen en signaleert dat het verhaal van Arie niet een uitzondering is. "We zien mensen in situaties waarin echt zorg nodig is, maar dat is er simpelweg niet." Eenzaamheid is ook een erg groot probleem: "We vinden zelfs mensen dood achter de deur. Dat is echt ongelofelijk akelig."

Sinds 2015 is een groot deel van de zorg gedecentraliseerd. Langdurige zorg moet opgepakt worden door gemeentes en lokale professionals. Burgers moeten ook meer gaan zorgen voor de mensen in hun eigen omgeving. Dit blijkt in de praktijk nog niet zo makkelijk. Duizenden kwetsbare ouderen krijgen momenteel niet de zorg die ze nodig hebben. De Nationale Ombudsman, de Algemene Rekenkamer en het Sociaal en Cultureel Planbureau luidden hier onlangs de noodklok over.

Lange wachtlijsten

Volgens Huis in ’t Veld zijn het aantal gevallen van eenzaamheid en hulpbehoevenden sterk gestegen sinds het sluiten van verzorgingshuizen als gevolg van de bezuinigingen op de zorg door Rutte II. "Mensen die eigenlijk in een verzorgingshuis moeten wonen, wonen nu nog op zichzelf terwijl zij dit eigenlijk niet meer kunnen. Er is simpelweg geen plek en de wachtlijsten zijn erg lang. Er zijn mensen die slecht ter been zijn en nog zes trappen op moeten elke dag", zegt de bewonersconsulent. "Dat kunnen veel ouderen simpelweg niet, maar er is geen alternatief voor ze."

Eigenlijk wordt verwacht dat mantelzorgers een groot deel van de zorg op zich nemen, maar volgens de bewonersconsulent lukt dit in de realiteit vaak niet. "Mensen hebben niet altijd een sociaal netwerk, dat wordt echt overschat. Daarbij zijn mantelzorgers ook druk, die kunnen niet altijd opletten."

‘Langer thuis wonen wordt geromantiseerd’

"Dit is een groot en landelijk probleem", zegt Jan Willem Duyvendak. Hij is hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en doet onderzoek naar de gevolgen van de decentralisatie van de zorg. "Langer thuis blijven wonen wordt ongelofelijk geromantiseerd." 

De hoogleraar beaamt dat het sociale netwerk vaak tekortschiet. "Rijkere ouderen kunnen zorg inkopen of goede alternatieven regelen. Voor ouderen met een minder goede financiële situatie is dit niet te betalen. Zij zijn dan voor een groot deel afhankelijk van mantelzorg. Daar kan niet iedereen op rekenen."

Duyvendak vindt het geen slimme zet van Rutte II om te bezuinigen op de zorg door de zorg de decentraliseren en verzorgingshuizen te sluiten. "Het beleid was veel te radicaal. Het is erdoor geduwd zonder eerst goede oplossingen te bedenken." Ondanks de zorgen van instanties, wetenschappers en hulpverleners, zet minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid het ingeslagen beleid voort. Afgelopen zomer publiceert hij zijn plannen voor de komende jaren. Titel van de nota: ‘Langer thuis.’ 

De verzorginshuizen moeten weer open. De decentralisatie werkt niet."

‘Is dit hoe we met onze ouderen omgaan?’

Volgens de hoogleraar en de bewonersconsulent zou het beleid teruggedraaid moeten worden, of in elk geval de verzorgingstehuizen weer open. "De verzorgingshuizen moeten weer open. De decentralisatie werkt niet", zegt Duyvendak. 

Huis in ’t Veld zegt dat het niet langer kan op deze manier: "Er zit nu bij ons een vrouw een vrouw van negentig jaar die is gevallen. Haar benen liggen open en willen niet genezen. Ze kan niks, maar is wel op zichzelf aangewezen. Wij kunnen niks doen, we hebben gebeld of er plek is in een verzorgingstehuis, maar ze is nog ‘te goed’. Is dit hoe we met onze ouderen omgaan?"