Komt Nederland van stikstofslot nu uitkoopregeling bekend is voor boeren? 'Utopie dat alles nu duidelijk is'

Vanaf vandaag kunnen boeren online nagaan of hun boerderij teveel stikstof uitstoot en te dicht bij een natuurgebied ligt. In dat geval kunnen ze gebruik maken van de uitkoopregeling. Veel boeren zien er niets in. "Niet vergeten hoe ingrijpend het is."

Het gaat volgens minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof om 'een woest aantrekkelijke regeling'. Geïnteresseerde boeren kunnen dankzij deze regeling stoppen met hun bedrijf als ze bij de zogenaamde groep piekbelasters horen. Dat zijn boerderijen die veel stikstof uitstoten en dicht in de buurt van natuurgebieden liggen.

'Bizarre regeling'

Op de vandaag gelanceerde website kunnen boeren checken of dat voor hen geldt en een telefoonteam staat klaar om eventuele vragen te beantwoorden. Vanaf juli kan de regeling dan concreet worden aangevraagd.

Melkveehouder Jan Adams schampert bij het horen van de woorden van de minister: "'Woest aantrekkelijk'? Ik denk dat het een bizarre regeling is, vol onduidelijkheden." Adams vermoedt dat hij piekbelaster is, maar hij peinst niet over verkoop: "Mijn zoon zit ook in het bedrijf, we zijn de derde en vierde generatie op deze boerderij. Voor mij is het niet zo'n punt om over een tijd te stoppen, maar hij wil gewoon boer blijven."

Vernieuwen, verplaatsen of stoppen

Boeren die de regeling wel zien zitten, moeten de stikstofuitstoot van hun bedrijf met minstens 85 procent verlagen. Dat kan uiteraard door te stoppen met de boerderij, maar ook door te vernieuwen en daarmee de uitstoot drastisch te verlagen, of door te verhuizen naar een minder kwetsbaar gebied. De twee laatste mogelijkheden worden op dit moment alleen nog niet aangeboden.

Als ze daadwerkelijk willen stoppen, kunnen piekbelasters hun bedrijf voor 120 procent van de waarde verkopen. Maar boer Jan Adams heeft er een hard hoofd in: "Er is nog zoveel onduidelijk. Hoe zit het bijvoorbeeld met de belasting straks, wat houd je daadwerkelijk over van het geld dat je krijgt? En met bestemmingsplannen krijg je ook te maken, wat mag je vervolgens doen op je erf?"

Onduidelijkheid blijft

Ook volgens fractievoorzitter Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging is met deze regeling zeker niet alles helder. "Het is fijn dat er nu een regeling op tafel is gekomen, maar voor veel boeren blijft nog onduidelijk hoe dit precies gaat."

Met de vandaag gelanceerde website is een uitkoop niet met één klik geregeld, zegt Van der Plas. "Je komt alsnog in een wirwar van formulieren terecht en hebt echt een bedrijfsadviseur nodig om je daar goed bij te helpen. Het is een utopie dat hiermee alles duidelijk is."

Verkeerde beeldvorming

Ook is het volgens haar maar de vraag of een uitkoop van 120 procent van de bedrijfswaarde inderdaad 'woest aantrekkelijk' is. "Daarmee moeten we echt ophouden. Ik ben helemaal niet blij dat de minister dat zo noemde: we moeten niet vergeten hoe ingrijpend het is om te stoppen met een bedrijf waar je hele leven in zit."

De BBB-leider noemt het 'verkeerde beeldvorming' dat boeren na de uitkoop direct miljonair zouden worden. "We moeten daar heel voorzichtig mee zijn. Misschien krijg je meer dan een miljoen, maar er zijn ook jarenlang misschien wel miljoenen geïnvesteerd." Met het geld moeten boeren volgens haar bijvoorbeeld ook nog langs de belasting of hun hypotheek aflossen, waardoor er een stuk minder overblijft.

'Vrijwilligheid moet gewaarborgd blijven'

Dat er iets moet gebeuren om kwetsbare natuur te beschermen is voor iedereen duidelijk. Het uitkopen van piekbelasters vormt daarin een belangrijke stap. Zij dragen relatief veel bij aan de stikstof-problemen in Natura 2000-gebieden. Maar hoe realistisch is het dat boeren massaal op het aanbod ingaan? Volgens Van der Plas is dat voor iedereen een eigen keuze. "Boeren moeten goed uitrekenen of dit iets is waar ze mee kunnen leven. Het zal voor hen nog heel wat hoofdbrekens kosten om daar een goede keuze in te maken."

"Wij zijn niet tegen deze regeling, maar hebben wel altijd gezegd dat het voor iedereen een vrijwillige keuze moet zijn." Gedwongen uitkoop is iets waar de BBB fel tegen blijft.

Alleen een regeling om te stoppen

Boerenbelangenorganisatie Agractie is het daarmee eens en laat in een reactie weten het te betreuren dat nu alleen een regeling om te stoppen is gepresenteerd. "Wij vinden het jammer dat niet de zorgvuldige route is gevolgd die Johan Remkes adviseerde, en dat alle regelingen niet tegelijk worden opengesteld. Wij benadrukken met klem dat vrijwilligheid gewaarborgd moet zijn en blijven."

"Het kabinet wil graag de stikstofdruk rondom Natura-2000 gebieden verminderen, maar kiest op dit moment alleen voor de optie stoppen, waardoor boeren die door willen geen keuze hebben."