Journalist Antoine Harari onderzoekt zelf Russische oligarchen in Zwitserland, want de autoriteiten houden zich stil

Na de Russische invasie beloofde ook Zwitserland harde sancties in te stellen tegen Russische oligarchen. Maar hoe streng zijn de Zwitsers écht? Journalist Antoine Harari doet onderzoek naar dit 'discrete' Zwitserse beleid. "Ze doen het minimale."

Tot nu toe is er door Zwitserland zo'n 7 miljard euro aan Russisch geld bevroren. Dat lijkt veel, maar in totaal is er naar schatting 170 miljard Russisch geld in het land. Bovendien is het totale bevroren bedrag de afgelopen maanden amper gestegen. "De Zwitsers willen niet op een zwarte lijst komen te staan van landen die Poetin steunen, maar ze pakken rijke Russen wel met fluwelen handschoenen aan", vertelt Harari.

Geen antwoord

Dat Zwitserland harde sancties ging instellen, wekte al enige verbazing. Het land is namelijk juist een belangrijke thuishaven voor Russisch geld én een knooppunt van grote internationale energietransacties. Streng zijn ze dan ook niet, volgens onderzoeksjournalist Harari.

"Verschillende oligarchen hebben hier kapitale villa's die volgens de internationale sancties 'bevroren' moeten worden. Maar als ze op naam staan van de echtgenote of de kinderen, is het onduidelijk wat er gebeurt. Als je met het ministerie van Economische Zaken belt om te vragen hoe dat zit, krijg je geen antwoord", legt hij uit.

'Normaal leven'

Harari groeide zelf op als zoon van een Egyptische advocaat in een van de buitenwijken aan het meer van Genève. Hij weet precies waarom juist de Russische oligarchen zich graag op de mooiste plekjes daar vestigen. "Je kan hier heel makkelijk in anonimiteit leven. Niemand stelt vragen."

"De beste advocaten en bankiers regelen je geldzaken en je kinderen kunnen er naar een 'gewone' school. De duurste restaurants en winkels zijn allemaal vlakbij, en je hoeft niet per se met bodyguards op stap. Ook de superrijken willen graag een 'normaal leven' als een rijke welgestelde Europeaan. En Zwitserland kan dat voor ze regelen", vertelt hij.

Onderzoek naar het beleid

Als onderzoeksjournalist zet Harari zich nu in om dat 'discrete' Zwitserse beleid tegen het licht te houden. Samen met collega's uit andere landen, zoals bijvoorbeeld de onderzoeksteams van de Russische oppositieleider Alexei Navalny, probeert hij te achterhalen hoe Poetin en zijn oligarchen via Zwitserland hun geld wegsluizen en veiligstellen in het Westen.

"Er is een aantal jaren geleden een lijst gepubliceerd van 20 oligarchen die allemaal in Genève een huis hebben. Dat zijn vooral politieke functionarissen uit de Sovjettijd die de kostbaarste grondstoffenbedrijven opkochten en daar miljardair mee werden. Genève was dé plek omdat hun geld er veilig is", legt Harari uit.

Langzaam tempo

Ook veel handel in grondstoffen liep via Zwitserse bedrijven. Uit diverse rechtszaken en buitenlandse onderzoeken bleek dat er vaak sprake was van fraude en witwassen. "De Zwitserse houding is altijd hetzelfde", vertelt Harari. "Pas als er vanuit het buitenland bewezen is dat er regels zijn overtreden, komen autoriteiten in actie. Zelf doen ze nauwelijks onderzoek."

In landen zoals Brazilië zitten er vaak honderd onderzoeksrechters op een zaak. In Zwitserland is er vaak maar één officier van justitie mee bezig, die daarnaast nog andere zaken heeft. "In dat tempo ben je 10 jaar verder voordat er iets gebeurt", concludeert Harari. Hetzelfde zien we volgens hem ook bij de Russen gebeuren.

Concurrentiepositie

"Voorlopig leven deze paria's nog steeds een vrij aangenaam leven", vertelt Harari. "Alleen door zaken naar buiten te brengen en onomstotelijk aan te wijzen, kunnen wij als onderzoeksjournalisten hun leven ietsje lastiger maken."

"Maar als het aan de Zwitserse regering ligt, wordt het ze echt niet zo lastig gemaakt dat ze hun heil ergens anders moeten zoeken. Zij zeggen met zoveel woorden: 'We doen mee aan de sancties, maar de Zwitserse concurrentiepositie voor rijke, buitenlandse klanten mag geen gevaar lopen.'"