Hulp aan kinderen die zonder ouders naar Nederland zijn gevlucht, stopt meestal nadat ze 18 jaar worden. Kinderombudsman Margrite Kalverboer trekt aan de bel, want deze jongeren raken vaak in de problemen. Zij wil dat ze langer ondersteuning krijgen.

Financiële en psychische problemen, het gebrek aan een sociaal vangnet en onvoldoende kennis van de taal. Het zijn een aantal problemen waar jonge vluchtelingen in ons land tegenaan lopen zodra ze volwassen worden.

Geen vaste lasten en naar school

Totdat ze 18 zijn, wordt in Nederland veel voor alleenstaande vluchtelingen geregeld. Stichting Nidos heeft de voogdij over deze jongeren en zorgt samen met het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) voor opvang.

Meestal wonen de jonge asielzoekers in een opvanggezin of in een kleinschalige woongroep waar begeleiding aanwezig is. Ze betalen geen vaste lasten, gaan naar school en leren de taal. Via Nidos ontvangen ze zakgeld. Ook kunnen ze een bijbaantje nemen.

Overgang lastig

Maar als ze 18 worden, stopt de hulp en staan ze er in principe alleen voor. Ze moeten zelfstandig gaan wonen, huur betalen en krijgen te maken met andere vaste lasten zoals verzekeringen, kosten voor water, gas en elektriciteit en een zorgverzekering. Die overgang is voor veel jongeren lastig.

De 22-jarige Dawit kan erover meepraten. Hij vluchtte op jonge leeftijd in zijn eentje weg uit Eritrea en kwam op zijn 15de aan in Nederland. Hij kreeg een verblijfsvergunning en woonde samen met andere minderjarige vluchtelingen in één huis. Maar toen hij 18 werd, moest Dawit daar weg.

Niet alleen slapen

Dat vond hij erg lastig, vertelt hij. "In Eritrea en tijdens mijn reis heb ik zoveel nare dingen gezien, zoals dode mensen. Als ik alleen ben, denk ik daar gelijk aan. Ik vind het niet fijn om alleen te slapen. Daarom woon ik nu bij een vriend. Mijn vrienden hebben ook veel problemen, maar we begrijpen elkaar en proberen elkaar te steunen."

Met zijn opleiding is Dawit 2 jaar geleden gestopt, zodat hij meer kon werken. "Het was moeilijk om rond te komen, mijn familie financieel te ondersteunen en een opleiding te volgen. Ik werkte dagenlang tot 1 uur 's nachts. De ochtend erna moest ik vroeg op om naar school te gaan. Dat was erg zwaar en lukte me niet meer."

Armoede en psychische problemen

Dawit is lang niet de enige alleenstaande minderjarige vluchteling met een verblijfsstatus. De Kinderombudsman en de nationale ombudsman onderzochten samen waar de knelpunten zitten bij de overgang naar volwassenheid bij deze groep. Daaruit werd duidelijk dat de overgang te groot is en bij veel van deze jongeren leidt tot schulden, armoede, schooluitval en psychische problemen.

Volgens de ombudsmannen hebben deze jongeren na hun 18de juist extra begeleiding nodig. Ze moeten zelfs tot hun 21ste extra begeleiding krijgen en, zo nodig, ook opvang. Om er zo voor te zorgen dat ze echt zelfstandig kunnen worden en een succesvolle toekomst in Nederland tegemoet gaan.

'Voor sparen of kleding kom je tekort'

Voor het onderzoek werd gesproken met een aantal jonge vluchtelingen. Een 18-jarige Eritrese jongen vertelt bijvoorbeeld over zijn financiële zorgen: "Eerst moet ik voor eten zorgen en huur. En dan heb je nog weinig om een beetje te sparen voor kleding. Eigenlijk is het geld alleen genoeg om eten van te betalen. Voor sparen of kleding kom je tekort."

Eén van de aanbevelingen uit het onderzoek is dat gemeenten samen met hulpverleners een toekomstplan maken waarin staat wat deze jongeren nodig hebben om zelfstandigheid te bereiken. Volgens Kinderombudsman Margrite Kalverboer is het vooral belangrijk dat er wordt gekeken naar naar opleiding, werk, gezondheid, wonen, inkomen en een netwerk.

Beroep op gemeente

Het is in theorie overigens niet zo dat er helemaal niets gedaan wordt voor deze groep jonge mensen. Zodra alleenstaande vluchtelingenkinderen volwassen worden kunnen ze een beroep doen op de gemeente waarin ze wonen en hulporganisatie VluchtelingenWerk. Maar of gemeenten inderdaad iets doen en op welke manier verschilt volgens het onderzoek sterk in de praktijk.

In een deel van de gemeenten wordt er vanuit gegaan dat de jongere vanaf 18 jaar alles zelf regelt en daarbij in de eerste periode hulp kan krijgen bij VluchtelingenWerk.

'Extra hulp onvoldoende en te versnipperd'

Andere gemeenten bieden extra ondersteuning aan op basis van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of de Participatiewet. In een aantal gemeenten krijgen ze dus begeleiding, bijvoorbeeld van een wijkteam, participatiecoach of jongerencoach.

In sommige gemeenten is het zelfs zo geregeld dat de jongeren een half jaar langer worden opgevangen en daarbij intensief begeleid worden. Maar volgens de onderzoekers wordt deze variant niet vaak toegepast, omdat de gemeente het zelf moet betalen.

'Rijk is aan zet'

De ombudsmannen concluderen dat het Rijk al jaren op de hoogte is van deze problemen, maar tot nu toe onvoldoende in actie is gekomen. 'Niet de belangen van de jongeren lijken uitgangspunt van de vormgeving van de ondersteuning, maar discussies tussen ministeries en gemeenten over het wettelijke kader en wie (financieel) verantwoordelijk is.' Er moet een portefeuillehouder komen bij het ministerie van Volksgezondheid en Sport die verantwoordelijk wordt voor de zorg aan deze groep jongeren.

Kinderombudsman Kalverboer vindt het hoog tijd om ervoor te zorgen dat de begeleiding van alleenstaande vluchtelingen vanaf 18 jaar geborgd wordt. Op een manier die aansluit bij dat wat zij nodig hebben om als volwassene goed deel te kunnen nemen aan de maatschappij.

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.