Drie op de tien jongeren voelen zich langere tijd depressief. Ook angsten, somberheid en eenzaamheid komen veel voor onder jongeren. Deze cijfers verbazen hoogleraar psychoanalyse Paul Verhaeghe (Universiteit van Gent) niet. 'Volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt depressie volksziekte nummer één. Onze individualistische maatschappij veroorzaakt depressies. Ook gaan jongeren gebukt onder de grote druk van de prestatiemaatschappij', betoogt hij.

Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat drie op de tien jongeren zich langere tijd depressief voelen. Volgens Verhaeghe, die al bijna twintig jaar onderzoek doet naar de invloed van de maatschappij op psychische problemen, creëert elke samenleving zijn eigen aandoeningen. Waarom zijn in onze maatschappij jongeren zo depressief?

‘Ik beteken niets’

Jongeren zijn meer op zichzelf aangewezen en moeten meer hun eigen weg zoeken dan voorgaande generaties. 'Onze identiteit is vloeibaar geworden. Vroeger kon je terugvallen op je religie, of op je groep. Er was een duidelijk keurslijf', zegt de hoogleraar. 'We hebben ons daaraan ontworsteld en dat heeft veel positieve effecten, maar dat zorgt er ook voor dat we alles zelf uit moeten vinden. Wie je bent is niet meer vanzelfsprekend. Jongeren zeggen soms: ik beteken niets, niemand verlangt naar mij. Dat zijn uitspraken die met identiteit te maken hebben.

Verhaeghe wijst er ook op dat vroeger een baan voor het leven veel vanzelfsprekender was. Daar kon je ook je identiteit aan ontlenen. Jongeren werken nu vaak op basis van contracten. De samenleving is volgens hem individualistisch en competitief geworden. 'We leven ook in een tijdperk van maakbaarheid. Het perfecte lichaam en de perfecte baan is haalbaar als je je maar voldoende inspant. Dat is een waanidee.'

Stress vergroot kans op depressie

Die maakbaarheidsgedachte levert veel stress op. Als iets niet lukt is het je eigen schuld. Dat veroorzaakt langdurige stress en de kans op een depressie. Ook sociale media worden vaak als oorzaak gezien van psychische problemen bij jongeren. 'Sociale media vergroten onze individualistische competitieve maatschappij uit. We kunnen ons op Facebook of Instagram perfect de hele dag met elkaar vergelijken.'

Daarnaast speelt ook de toegenomen vrijheid jongeren parten, denkt de Vlaamse hoogleraar. 'We zijn zo vrij dat we eenzaam zijn geworden. We zijn los geschakeld van elkaar, terwijl we biologisch en sociologisch de groep nodig hebben. We voelen ons geen deel meer van een groep en dat maakt ons letterlijk ziek.'

Relaties als oplossing

Verhaege is bezorgd over het grote aantal depressies bij jongeren, maar hij is optimistisch over een oplossing. 'Daar zijn we al mee begonnen.' Volgens Verhaeghe kunnen depressies worden voorkomen als mensen zich weer verbonden voelen met elkaar. 'Er zijn duurzame relaties nodig waar we op terug kunnen vallen.' Verhaeghe ziet al een tegenbeweging: mensen die weer actief op zoek zijn naar die verbinding. 'Burgers die een participatiemaatschappij afdwingen, jongeren die samen in een co-housing project gaan wonen in plaats van in hun eentje op een flat, bedrijven die anders omgaan met autoriteit. Die beweging is van onderaf begonnen en kun je niet tegenhouden.'

Van een kroontjespen naar een balpen en van een krijtbord naar een digibord: er is door de jaren heen veel veranderd in het onderwijs. Dat is nu nog te zien in het Onderwijsmuseum in Dordrecht, maar niet lang meer. Vanwege bezuinigingen moet het sluiten.

Wat voor de een gewoon was in het klaslokaal, was 20 jaar daarvoor en 20 jaar daarna heel anders. Een collectie die die veranderingen weergeeft, is te vinden in het Onderwijsmuseum. Maar gisteren maakte het museum in een persbericht bekend dat het vanwege geldproblemen moet sluiten.

Onderwijsgeschiedenis van Nederland

"In het Nationaal Onderwijsmuseum laten we de enorm rijke onderwijsgeschiedenis van Nederland zien", vertelt rondleider en educator Juultje.

"En dat doen we aan de hand van een toonaangevende en omvangrijke collectie. Allemaal onderwijsobjecten die het onderwijserfgoed laten zien."

Maatschappelijke vragen

Zelf is ze vooral enthousiast over het 'droogzwemapparaat': een soort houten stellage waarop kinderen vroeger op school leerden zwemmen. Juultje: "Dit vind ik een mooi object om te laten zien dat discussies die we vandaag de dag voeren in de maatschappij, dat het onderwijs daar ook mee te maken heeft. En dat daar vaak al oplossingen op zijn gevonden. Of dat nu goede oplossingen zijn of niet."

Zo wordt met dit object de discussie over schoolzwemmen weergegeven, vertelt de rondleider. "Wie is ervoor verantwoordelijk dat de kinderen kunnen zwemmen? Wie gaat daarvoor betalen? Dit is een van de oplossingen die in het verleden is bedacht als het gaat om die maatschappelijke vragen."

'Buitengewoon belangrijk'

Maar de manier waarop deze collectie tentoongesteld is, is binnenkort dus verleden tijd. Al is er bij voorzitter van de Raad van Toezicht van het museum Peter Vrancken nog een klein beetje hoop. "We hebben gisteren het persbericht de deur uit gedaan. Iets waarvan je hoopt het nooit te hoeven doen. Met een kleine hoop dat door de reuring die we organiseren het museum alsnog gered kan worden", vertelt hij.

Want volgens Vrancken is het museum niet alleen leuk om te bezoeken, maar ook 'buitengewoon belangrijk'. "Het is een van de belangrijkste onderwijscollecties in Europa. We lenen ook veel uit aan het buitenland. Die collectie gaat terug tot eind 19de eeuw, dus die herbergt al onze innovaties en methodes in het onderwijs. En de verschillen met het heden."

Te weinig geld

Dat het museum de deuren moet sluiten, is niet geheel verbazingwekkend. Het ging op financieel gebied al een tijdje niet heel goed. Vrancken legt uit: "We waren al jaren met zowel de minister als met de wethouder in Dordrecht in gesprek. We kregen echt structureel veel te weinig bekostigd, want alle kostenstijgingen worden niet in de subsidies doorberekend waardoor we eigenlijk steeds meer achteruit gingen."

"Toen eerst de gemeente Dordrecht, door de bezuinigingen die zij opgelegd krijgen van het Rijk, en vlak daarna ook de minister van Onderwijs zei: 'We gaan de subsidie stoppen', ja dan verdwijnt driekwart van je basisfinanciering. Dan heb je eigenlijk geen toekomst meer."

Lot van de collectie

Voor de voorzitter is nu een van de grote vragen wat er gaat gebeuren met de collectie. "We hebben in mei een gesprek met het ministerie van Onderwijs en ook nog een keertje met de gemeente. En dan is dit een van de vragen die we met hen gaan bekijken."

De collectie in een opslagbox stoppen, ziet hij in ieder geval niet zitten. "Dan is het ook niet meer open voor publiek. En is het ook niet meer open voor de wetenschappers die regelmatig bij ons aan de deur staan en vragen of ze een deel van de collectie kunnen gebruiken voor onderzoek. Dus eigenlijk willen we 'm niet opslaan, dat hoort niet bij een collectie", zegt Vrancken resoluut.

'Eeuwig sund'

Het sluiten van het museum is ook het publiek niet ontgaan. Mensen die nog een laatste kijkje willen nemen, pakken nu hun kans. En voor oudere bezoekers brengt dat ook herinneringen van hun eigen schooltijd met zich mee. "Vooral de letterplankjes en de platen", herinnert een bezoekster zich uit haar jeugd.

Zij vindt het jammer dat het museum binnenkort zal sluiten. "Het is eeuwig sund", zegt ze op z'n Brabants. Eeuwig zonde.

Reacties op sluiting

Die reactie herkennen Juultje en Vrancken allebei. "Dit zijn gewoon prachtige voorbeelden die niet verloren mogen gaan", zegt de rondleider.

Vrancken sluit af: "Als je kijkt naar de hartverwarmende reacties die we uit verschillende organisaties krijgen en ook met name van de mensen uit het onderwijs die zeggen: 'Dit kan niet, dit mag niet', dan doet dit niet alleen iedereen pijn, maar betekent dit voor iedereen ook een groot verlies." Wanneer het museum precies zal sluiten, is nog niet bekend.

In een nieuwe ontwikkeling rondom de handelsoorlog tussen China en de VS, richten Chinese TikTokkers zich op Amerikaanse consumenten. In filmpjes 'ontmaskeren' zij westerse luxemerken zoals Hermès. Deze zouden namelijk uit China komen en niet uit Europa.

De makers van de video's roepen anderen op om de luxeproducten direct van Chinese leveranciers te kopen, want dat zou goedkoper zijn. Consumenten zouden zo geen last hebben van de importheffingen én nog steeds een rasechte tas van een westers modehuis zoals Hermès of Louis Vuitton kunnen kopen. Maar klopt dat wel?

Verwarring over merken

Volgens het modehuis Hermès zelf niet. Zij houden vol dat hun handtassen, die tienduizenden euro's kosten, in Frankrijk worden gemaakt. Econoom Cor Molenaar beaamt dit. "Ik heb Hermès zo goed mogelijk onderzocht en volgens mij wordt die inderdaad in Frankrijk gemaakt", vertelt hij.

"Maar er zijn ook fabrieken die de Hermès naam met een bepaalde aanvulling gebruiken waardoor het lijkt alsof het in China wordt gemaakt. Maar dat zijn niet de originele tassen. Dat zijn gewoon producten die dezelfde naam dragen." En dat schept dus - ook in het geval van de TikTok-filmpjes - verwarring, weet de econoom.

Laatste fase bepaald

Los van die verwarring en replica's die op de markt verschijnen, is het ook bekend dat een deel van westerse producten - van de Amerikaanse iPhone tot aan de Duitse BMW en Franse Louis Vuitton - daadwerkelijk in China wordt gemaakt. Soms zelfs voor 90 procent. Hoe zit dat dan?

"Dat is altijd een moeilijk punt", antwoordt Molenaar. "Kijk, de onderdelen zijn vaak gemaakt in China, maar het merk, of laten we zeggen de laatste fase in zo'n productieproces, die bepaalt vaak waar het is gemaakt. Dus met andere woorden, als een half product in Amerika aankomt en hij verder wordt afgemaakt in Amerika, dan is het 'Made in America' en niet 'Made in China'."

Duits product, Chinese onderdelen

En dat geldt ook voor Europese producten, benadrukt de econoom. Veel van de onderdelen die nodig zijn voor automerken zoals BMW en Mercedes worden vanuit de hele wereld aangevoerd.

"Alleen dat assembleren tot het eindproduct, dat is dus heel bepalend. Vandaar dat een BMW nog steeds een Duits product is, terwijl er onderdelen in zitten die uit China en ook uit Nederland komen."

'Afmaken in land van herkomst nodig'

"Het kan dus best zijn dat 90 procent in het buitenland wordt gemaakt en de andere 10 procent in Frankrijk, waarbij ze de laatste stiksels en modificaties aanbrengen voordat het in de winkels terechtkomt", merkt Molenaar weer op over de kleding en accessoires van de Franse modehuizen als Hermès en Louis Vuitton.

En dat laatste, het product 'afmaken' in het land van herkomst, is nodig. "Want die zien er dan wel op toe dat het eindproduct aan alle standaarden voldoet", zegt de econoom tot slot.