Huisartsen gaan strijd aan met desinformatie over vaccineren, maar ze kunnen het niet alleen: 'Staatssecretaris moet handelen'

Wie zorgt ervoor dat de vaccinatiegraad onder baby's en peuters niet verder afneemt? Huisartsen doen hun uiterste best om zoveel mogelijk mensen te overtuigen en te informeren. Maar ze kunnen het niet alleen, benadrukt huisarts Shakib Sana.

Er leven grote zorgen over de relatief lage vaccinatiegraad onder jonge kinderen. Steeds minder ouders laten hun kind inenten, voor bijvoorbeeld kinkhoest en de mazelen.

Bang voor uitbraak

Dat zorgde onder andere al voor een uitbraak in Eindhoven, blijkt uit cijfers van het RIVM. Huisartsonderzoeker in Rotterdam, Shakib Sana, is bang voor een uitbraak in zijn regio: "Er zijn steeds meer mensen die langskomen met kinderen met vlekken op hun lijf."

Staatsecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) presenteerde deze week een plan om de vaccinatiegraad te verhogen. Een belangrijk onderdeel daarvan is het aanpakken van desinformatie. Sana sluit zich daarbij aan: "We moeten echt handelen."

Drie groepen mensen

Volgens Sana kun je de mensen die hun kinderen niet laten vaccineren in drie groepen verdelen. "Ten eerste zijn het mensen die het echt, willens en wetens, niet willen. Dat zijn vaker hoogopgeleide mensen." De tweede groep, beschrijft Sana, besluit tegen de inenting vanwege religieuze overtuigingen. Volgens Sana liggen de kansen bij de laatste groep. "Deze mensen zijn niet goed geïnformeerd en voelen zich onzeker over vaccineren. Daar richten wij ons op."

Naast onwetendheid speelt desinformatie een belangrijke rol. "Wij zien wat desinformatie voor gevolgen heeft", vertelt Sana. "Het probleem is dat mensen zich op social media voordoen als expert, maar ze geven alleen advies op basis van wat hen is overkomen. Eén patiënt is niet hetzelfde als honderden."

Goed informeren via TikTok

Het tegengaan van desinformatie doet Sana via TikTok. Via het platform Dokters Vandaag, dat ongeveer 2 maanden geleden is opgericht, beantwoorden verschillende artsen veelgestelde vragen in video's. Ook delen ze content over vaccineren en bijvoorbeeld over kinkhoest en de mazelen. Volgens Sana zijn social media een belangrijk middel om desinformatie tegen te gaan.

Het is niet voor het eerst dat Shakib Sana zich inzet om een lage vaccinatiegraad tegen te gaan. Ook in de piek van de coronapandemie ging hij kwetsbare wijken in om met ongevaccineerden het gesprek aan te gaan. "Er was veel sprake van onwetendheid. Om mensen het wél te laten begrijpen, moet je naar ze toe gaan."

Vanuit professionals zelf

Staatsecretaris Van Ooijen schreef onlangs een brief aan de Tweede Kamer met tien punten die de vaccinatiegraad omhoog moeten krijgen. Een ervan is het mobiliseren van zorgprofessionals en influencers tegen desinformatie, zoals Dokters Vandaag dat doet. De staatssecretaris wil dat deze initiatieven worden opgeschaald. Maar hoe hij daarbij kan helpen is nog lastig, vertelt hij.

"De kracht van dergelijke initiatieven, is dat het vanuit professionals zelf komt. Het is continu zoeken hoe we als overheid ons daartoe verhouden. Ik wil hen heel graag faciliteren. Tegelijkertijd moeten we als overheid voorzichtig zijn, om ervoor te zorgen dat het vertrouwen juist niet zal dalen."

Rol van de overheid

Ook Sana ging in gesprek met de staatssecretaris. Volgens hem ontkom je er niet aan als overheid om de leiding te nemen in het proces tegen desinformatie. "Publieke campagnes zijn nodig. Daar komt de overheid aan te pas. Ik snap dat de staatssecretaris huiverig is, maar hij moet handelen."

Ook hij erkent dat het een lastige balans is. "De informatie moet goed toegankelijk en behapbaar worden gemaakt. Maar hoe ga je het vinden?" Het is nog de vraag hoe je, als overheid, de juiste plekken kan bereiken, zegt Sana.

'Het is heel gevaarlijk'

De juiste informatie op de juiste plek krijgen is erg belangrijk. Als een kind de mazelen krijgt, kan dat grote gevolgen hebben. Dat merkte ook Ellen, die haar zoon Anand onlangs verloor aan de gevolgen van de mazelen. Op jonge leeftijd raakte hij besmet, en hoewel er op het eerste oog niks aan de hand leek, veranderde dat.

Toen Anand 10 werd, ging hij snel achteruit en uiteindelijk bezweek hij, na een ziektebed van 12 jaar, aan de gevolgen van mazelen. Ellen vertelde eerder al: "Ieder kind dat het krijgt, is echt één te veel. Het is afschuwelijk. Je kunt het niet bedenken, dat een gezond iemand dit krijgt. Met name voor baby's wil ik waarschuwen dat dit heel gevaarlijk is."

Het gesprek aangaan

Volgens Sana is het delen van persoonlijke verhalen als deze, erg van belang. "Als je van een ouder hoort dat een kind ziek is geworden, kun je je er meer bij voorstellen wat het betekent. Als er continu droge informatie wordt verteld, dan helpt dat niet. Het gaat zeker helpen als je lotgenoten met elkaar in contact laat komen."

Hij roept op het gesprek met elkaar aan te gaan. Toegankelijkheid is hier essentieel. "Het moet eigenlijk een gesprek worden bij het koffiezetapparaat."