Hoe verder nu Mark Rutte vertrekt? 'Nederland is toe aan een andere manier van leiderschap'

Loyaal op persoonlijk vlak en altijd optimistisch. Maar ook een premier zonder moreel kompas. Dat is Mark Rutte volgens historicus Henk te Velde. Nederland is toe aan een andere manier van leiderschap, zegt hij.

"Ik denk dat veel mensen op dit nieuws hebben zitten wachten", zegt historicus en Henk te Velde aan de Universiteit Leiden. Hij schreef het boek Slotakkoord, over het einde van politieke levens.

'Moeilijk om een moment te kiezen'

"Hij heeft een lange, heel succesvolle carrière gehad in de politiek. Maar die is misschien een beetje te lang geworden inmiddels. De mensen die er zo over denken zullen zeggen dat het eigenlijk wel een goed idee is dat hij nu is opgestapt."

In zijn werk kijkt Te Velde naar lange politieke carrières, zoals die van Rutte. "Je ziet dat het heel moeilijk is om het goede moment te kiezen om te vertrekken. Dat blijkt nu ook weer."

Bron: EenVandaag

Mislukt laatste jaar

Volgens Te Velde had hij eigenlijk na de verkiezingen moeten vertrekken. "Maar dat wilde hij niet. En nu zie je dat er een beetje een onooglijk einde aan zijn carrière komt, na een tamelijk mislukt laatste jaar."

Eigenlijk is het nooit goed als een bestuurder langer dan een jaar of 8 aan de macht is. "Bij alle bestuurlijke posities vinden we het normaal dat iemand na een aantal jaar weer opstapt. Dat is beter voor de democratie."

Sta-in-de-weg

De afgelopen 2,5 jaar speelden er grote problemen, zoals stikstof en klimaat, die nog lang niet opgelost zijn. Niet dat dat allemaal aan Rutte te wijten is, zegt Te Velde.

"Maar ik heb wel de indruk dat hij de laatste tijd eerder een sta-in-de-weg is geweest bij de oplossing daarvan, dan dat hij heeft geholpen om tot een oplossing te komen."

Stemmentrekker

Waarom hij dan uiteindelijk toch nu pas opstapt? "Op een gegeven moment was hij nog de enige die kon beslissen dat hij vertrok. Zijn partij was afhankelijk van hem, hij was de stemmentrekker van de VVD, dus de partij kon moeilijk tegen hem zeggen dat hij moest vetrekken."

"Als je in zo'n positie zit, dan krijg je als vanzelf op een gegeven moment het gevoel dat je onmisbaar bent, omdat je alles zo goed in de vingers hebt."

Geen visie of ideeën

Maar er is een keerzijde aan alles zo goed beheersen, zegt Te Velde. "Want voor anderen word je dan iemand die de dingen beheerst zonder dat nog met visie, ambitie of werkelijke ideeën te doen." Naast besturen moet een politicus ook perspectief bieden, zegt de historicus. "En dat perspectief is steeds vager geworden."

Hoe de VVD verder moet, zonder Rutte, is lastig te zeggen. "Het is bijna onvermijdelijk na zoveel jaar succes als partij dat het even wat minder zal gaan", voorspelt hij. "Dat hebben we in het verleden ook gezien bij het CDA en bij de PvdA."

Politieke erfenis

Over de politieke erfenis die Mark Rutte heeft Te Velde verschillende gedachten. "Er wordt vaak over hem gezegd dat hij geen visie heeft. En dat heeft hij ook weleens bevestigd. Maar ik denk eerlijk gezegd niet dat dit zo is."

"Hij is de belichaming geweest van een sterk liberale periode, of zoals sommigen zeggen: een neoliberale periode. Waarin veel gedaan is aan privatisering. Waarin mensen hun eigen boontjes moesten doppen en niet te veel op de overheid mochten leunen."

Fenomeen

Volgens Te Velde heeft deze periode positieve effecten gehad, maar is er ook een hele duidelijke keerzijde. "Zo is de ondersteuning van zwakkere groepen erg in het gedrang gekomen." Daarmee is de tijd van het sterke liberalisme van Rutte een beetje voorbij, denkt de historicus.

Gekeken naar de persoon Mark Rutte kun je hem gerust een fenomeen noemen, zegt Te Velde. "Iemand langs wie alles lijkt af te glijden, die sociaalvaardig is en met iedereen weet om te gaan. Maar ook iemand zonder sterk moreel kompas. Hij kan met iedereen regeren als dat nodig is."

Oppervlakkig

En juist dat maakt dat hij een bepaalde zwakte heeft, zegt hij. "Er zit een soort oppervlakkigheid aan de man. "Daardoor lukt het hem om steeds opnieuw de energie te mobiliseren om door te besturen. Maar je voelt ook dat zijn hart niet heel sterk aanwezig is."

Hoewel het Rutte aan politieke moraliteit ontbreekt, zo zegt Te Velde, heeft hij volgens de historicus wel degelijk een aantal persoonlijke morele waarden. "Hij is loyaal, vindt het belangrijk niet 'meer' te zijn dan iemand anders."

Vrouwelijke premier

Een leider met een politiek moreel kompas, dat is waar Nederland nu behoefte aan heeft, volgens Te Velde. "Als je kijkt naar welke politici internationaal tot de verbeelding spreken, zoals oud-premier Jacinda Ardern van Nieuw-Zeeland of Angela Merkel, dichter bij huis. En dat zijn ook nog vrouwen." Dat zou in Nederland ook weleens tijd worden, vindt hij.

"Wat in elk geval duidelijk moet zijn op de lange termijn is waarom de toekomstige premier in de politiek zit. Wat diegene drijft en wat diegene wil bereiken. Als dat niet duidelijk is, is dat geen goede zaak."