De stembureaus zijn gesloten, de stemmen zijn geteld: de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 zijn voorbij. Lokale partijen hebben gewonnen en de opkomst was nog nooit zo laag. Waarom is dat? Politiek commentator Joost Vullings legt het uit.

1. Hoe komt het dat de opkomst zo laag was?

"Bij een grote groep heerst wantrouwen tegen de politiek en daardoor lijken velen te zijn afgehaakt, zeker bij de gemeentepolitiek. Dat komt deels door het onderpresteren van de landelijke politiek, maar ook lokale partijen kunnen blijkbaar geen mensen naar de stembus trekken. In grote steden zijn mensen vooral weggebleven, Rotterdam had bijvoorbeeld een opkomst van slechts 38,9 procent.

Wat ook niet helpt, is dat we net uit 2 jaar coronacrisis komen. Lokale partijen waren de afgelopen tijd veel minder zichtbaar: raadsvergaderingen waren digitaal, ze konden geen bijeenkomsten organiseren. Het verenigingsleven lag stil, een plek waar lokale partijen normaal gesproken juist zichtbaar zijn. Daardoor konden ze de kiezer minder goed bereiken."

2. Heeft de oorlog in Oekraïne daar ook iets mee te maken?

"Ja, de oorlog heeft ook een rol gespeeld. In de media ging het meer over de oorlog dan over de verkiezingen, dat helpt niet om de verkiezingen op het netvlies te krijgen. Sommige mensen vonden het zelfs minder belangrijk om te gaan stemmen door wat er in Oekraïne gebeurt.

Op de uitslagenavond liet de NOS een onderzoek zien, dat veel mensen niet wisten op welke partij ze moesten stemmen. Niet heel vreemd dat een campagne ondersneeuwt door een oorlog zo dichtbij."

Bekijk ook

3. Hoe komt het dat lokale partijen het zo goed doen?

"De lokale partijen hebben gewonnen. Zij slagen er beter in om mensen te bereiken, maar alsnog wel minder dan ze hoopten. Zie de opkomst. De lokale partijen lijken vooral zetels te hebben weggehaald bij de VVD en vooral bij het CDA.

Die partij haalt zogenaamd 'opgelucht adem', want ze zijn in zetels de grootste landelijke partij op gemeenteniveau, maar er zijn bijna 250 zetels weg. Je kunt dan wel zeggen dat je erger had verwacht, maar dit is echt een forse terugval. Die lokale worteling is de basis van het CDA, wat blijft er over als dat wegvalt?"

4. Zijn er andere partijen die opvallen?

"Volt deed voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen, in tien gemeenten. Landelijk is het natuurlijk een puinhoop in die partij, maar ze hebben geluk dat ze nog geen zetels hadden in de gemeenteraad. Als je van nul komt, is het altijd fijn juichen. We zullen nooit weten waar ze waren geëindigd zonder deze affaire.

Ook Forum voor Democratie maakte een debuut in 49 gemeenten. De vorige keer deden ze alleen mee in Amsterdam. Ze haalden wel praktisch overal zetels, maar ze hadden er veel meer van verwacht. Als je terugkijkt naar de Provinciale Statenverkiezingen in 2019, waar ze de grootste partij werden, is dit debuut in de gemeenteraden een heel voorzichtige."

Bekijk ook

5. De lokale partijen hebben gewonnen, is er ook een verliezer aan te wijzen?

"Wat mij betreft is de SP de stille verliezer van deze verkiezingen. Ze gaan van 272 zetels naar 168, dat is echt een forse dreun. Het kachelt achteruit, ze hebben sinds 2017 geen overwinningen meer geboekt.

Ze wijten dat altijd aan externe factoren. 'Het ging veel over de wereld, weinig over de buurt,' zei Lilian Marijnissen. Maar zoveel verliezen, ligt toch echt aan jezelf. Je ziet dat mensen die zich niet vertegenwoordigd voelen gewoon niet komen, in plaats van op een partij als de SP stemmen."

6. Er zijn veel partijen bij gekomen, gaat dat voor problemen zorgen?

"Zeker in de steden is de versplintering nog groter geworden, dat komt vooral door de introductie van landelijke partijen. Volt, Forum voor Democratie, de Partij voor de Dieren deed ook in heel veel gemeenten voor het eerst mee. Dat maakt het formeren heel ingewikkeld.

In sommige plaatsen zal het vormen van een college een enorm gedoe zijn. Dan krijg je een coalitie van vijf of zelfs zes partijen, maar in veel gemeenten heb je niet eens zo veel wethouders. Dat maakt de puzzel nog moeilijker."

Bekijk ook

7. Welke invloed heeft deze uitslag op de landelijke politiek?

"Deze uitslagen hebben zeker invloed op de landelijke partijen. Het bepaalt het humeur in de partij. Als veel mensen hun zetel verliezen, en wethouders hun baan kwijtraken, dan worden ze daar chagrijnig van. En je hebt natuurlijk gewoon minder invloed, terwijl dat is wat je wil als partij.

Voor de SP betekent het overigens ook financieel een dreun: zij hebben de regeling dat iedereen zijn vergoeding afstaat aan de partij, dus hoe minder raadsleden, hoe minder geld er binnenkomt."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.