Hoe houd je het vol verslag te doen in Oekraïne? En jullie andere vragen aan oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen beantwoord

Van meerdere kanten werd Oekraïne een jaar geleden aangevallen door Rusland. Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen is er sindsdien vaak geweest: we vroegen wat jullie van hem wilden weten. Hij beantwoordt de meest gestelde vragen.

1. Hoe houd je het vol om verslag te blijven doen van de gevolgen van een oorlog, hoe schakel je tussen twee werelden?

"Het afgelopen jaar was mijn 25ste jaar in de oorlogsverslaggeving. Je leert ermee omgaan. Dit werk kun je alleen maar zo lang volhouden als dat je niet aan het wankelen brengt, zonder er dus geestelijk van in de war te raken."

"Het schakelen tussen Nederland en de oorlog is minder groot dan vanuit de oorlog naar huis gaan. Ik weet hoe ik in een vrij netjes en aangeharkt Nederland terugkom, maar je bent dan wel vaak de enige die met de oorlogsverhalen in je hoofd zit, terwijl in Nederland mensen zich druk maken over hele andere dingen. En naar de oorlog toegaan kan soms gek genoeg als een warm bad voelen. Mensen zitten in diezelfde ellende. En dat vind ik dus een minder moeilijke overgang dan weer teruggaan naar Nederland."

"Ik ben wel altijd heel moe als ik terugkom. Soms slaap je weinig, en de adrenaline daalt. Maar ik kan vrij goed schakelen. Ik probeer ook niet te vaak te refereren aan de oorlog. Als iemand zeurt over iets kleins, ga ik niet zeggen: 'Maar mensen in Oekraïne, die hebben pas echt problemen.' Dat moet je echt niet doen."

Bekijk ook

• 

  Van komiek in Kiev naar soldaat aan het front: Serzh ruilde een jaar geleden zijn airsoftwapen in voor een echte

  • 22-02-2023

2. Hoeveel slachtoffers telt Oekraïne in werkelijkheid?

"Daar is eigenlijk niks zinnigs over te zeggen. De Oekraïense overheid doet daar geheimzinnig over. Over burgerslachtoffers zijn weleens aantallen genoemd, maar over het leger is nooit iets gezegd. En we weten ook niet wat er aan de Russische zijde gebeurt. Maar je kunt ervan uitgaan dat cijfers van Oekraïne over Russische militairen onderdeel zijn van de propaganda van de Oekraïense overheid. Oekraïne zal ongetwijfeld zelf wel cijfers bijhouden over militairen."

"Welk percentage van de huizen verwoest is, is ook heel moeilijk te zeggen. Het verschilt in dorpen en steden. Je hebt gebieden waar de Russen nu zitten en daar is onafhankelijk journalistiek bedrijven erg ingewikkeld. Maar het valt mij op in alle dorpen en steden, zeker ook die gebieden waar Russen gezeten hebben en weer verdreven zijn, dat de verwoesting enorm is, schrikbarend groot. Je kunt uren rijden door verwoeste dorpen."

"En in veel steden, zoals Kiev, moet je zoeken naar de schade van raketaanvallen. In Charkov is veel meer beschadigd, maar ook hele stukken niet. Mensen denken misschien dat steden allemaal in een keer met de grond gelijk gemaakt zijn, maar dat is absoluut niet zo."

3. Hoeveel impact heeft de Nederlandse militaire hulp? Is dat meetbaar?

"Goede vraag, dat is natuurlijk eigenlijk ook niet te meten. Maar voor Oekraïne is het belangrijk dat veel landen, zoals Europa met de Amerikanen, achter Oekraïne blijven staan."

"Want de zorgen zijn wel dat er scheurtjes komen in de steun aan Oekraïne. Op dit moment zit het vast aan het front, dus zij willen natuurlijk veel meer en betere wapens om daar doorheen te komen."

Bekijk ook

• 

  Nog lange weg te gaan voor gewonde soldaten in Nederland, maar ze blijven vastberaden: 'Ik wil lopend terug naar Oekraïne'

  • 21-02-2023

4. Deze oorlog lijkt een uitputtingsslag te worden. Hoe lang houdt het Oekraïense volk dit nog vol?

"Ik vind het jammer als mensen zeggen: 'Dit volk is heel veerkrachtig.' Dan denk ik: nee, de mens is veerkrachtig. Als de mens in bepaalde situaties gebracht wordt, dan blijkt ineens dat een mens veel meer aankan. Maar het is natuurlijk zwaar in het hoofd van veel mensen hier, of zoals een mevrouw die ik sprak het formuleerde: 'We zijn oorlogsmoe, maar nog niet uitgeput een jaar later'."

"Als ik mensen spreek, valt mij op dat ze in eerste instantie zeggen wat er van ze verwacht wordt. Maar als je iets langer met ze praat, of geen microfoon voor hun neus hangt, dan hoor je toch ook andere inzichten. Dan hoor je ook wel de oorlogsmoeheid."

5. Er zou in Oekraïne ook een deel van de bevolking Russisch georiënteerd zijn. Hoe gedraagt deze groep zich in de huidige situatie?

"Dat is interessant. Ik heb rondgereisd in het oosten van het land. Daar zie je meer van dit soort mensen. Die zijn achtergebleven waar andere mensen weg zijn gegaan. Een deel van die achterblijvers is wel pro-Russisch. Die zeggen tegen mij: 'Waarom stuurt het Westen wapens als ze vrede wil?' Een deel van die mensen zit te wachten op de Russen, die zij als de bevrijders zien."

"Dit is wel onderbelicht, ook omdat de Oekraïense overheid dit verhaal wat kleiner probeert te laten lijken. Er wordt bijvoorbeeld weinig aandacht aan besteed op televisie. Ik zie ook wel dat mensen bijvoorbeeld verraden worden. Maar wat wel zo is, is dat de groep pro-Russische mensen hier kleiner is geworden."

Bekijk ook

• 

  Wat wordt de volgende stap van Poetin na 1 jaar oorlog in Oekraïne? 'Hij is een pokerspeler die zichzelf moet blijven overbieden'

  • 20-02-2023

6. Denk jij dat iemand deze oorlog kan winnen?

"Ja, natuurlijk. Diegene die militair het sterkst is, zal winnen. Maar de vraag is of het zover komt. Het kan ook dat het vastloopt. Dat zal voor Poetin nog steeds winst zijn, want dan zit hij zijn buren dwars. Maar Oekraïne hoopt nog te gaan winnen."

7. Hoe staan de Oekraïners tegenover onderhandelingen over het opgeven van de Krim en twee provincies?

"Het verhaal van de overheid is: we gaan voor de volle 100 procent en willen dus niets afstaan. Maar ik spreek echt mensen die daar anders over denken. Die willen als de keus is: of een eindeloze oorlog met eindeloos veel slachtoffers, of vrede met gebiedsverlies, dan toch dat laatste. Maar dan willen ze wel meteen lid van de NAVO worden, om toekomstige aanvallen van Rusland uit te sluiten."

"Ik weet niet hoe dat verder gaat. Maar het is ontzettend interessant om dit te blijven volgen."