radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Het zijn vreedzame demonstranten': Lammert schrikt van het zware geweld in Kazachstan tegen volgens de president 'terroristen'

'Het zijn vreedzame demonstranten': Lammert schrikt van het zware geweld in Kazachstan tegen volgens de president 'terroristen'
Lammert Bies woonde 15 jaar in Kazachstan
Bron: EenVandaag

Het verdubbelen van de brandstofprijzen in Kazachstan leidt deze week tot grote demonstraties in het land. 'Terroristen' noemt president Tokajev de mensen die protesteren, maar dat is volgens Lammert Bies onterecht. Hij woonde 15 jaar lang in Kazachstan.

Om de 'terroristen' te bestrijden, heeft president Kassim-Zjomart Tokajev de ordetroepen een 'license to kill' gegeven. Een ongekende situatie, vindt Lammert Bies. Hij woonde jarenlang in het land met zijn Kazachse vrouw en werkte als correspondent voor de Wereldomroep.

'Geweld is ongekend'

"Het geweld dat het politie-apparaat nu gebruikt is ongekend. Dit heb ik niet meer gezien sinds de demonstraties in 1986. En dat was nog in de Sovjet-tijd. Ik ben erg geschrokken van de beelden waarop je ziet dat er op straat geschoten wordt. Je weet niet wie op wie schiet."

Omdat de overheid het internet heeft platgelegd is contact met familie vrijwel onmogelijk. "We hebben deze week even kort contact gehad met mijn zwager," zegt Lammert. "Maar sinds vanmorgen 11 uur ligt alles weer helemaal plat."

De mond gesnoerd

Kazachstan werd de afgelopen 30 jaar geregeerd door Noersoeltan Nazarbajev. Na zijn aftreden in 2019 nam zijn bondgenoot Tokajev de leiding over, maar achter de schermen bepaalt Nazarbajev nog veel, vertelt Bies. "De oppositie krijgt nauwelijks een kans en wordt de mond gesnoerd. Vreedzaam demonstreren is al jaren niet mogelijk." Een bekend voorbeeld is de man die met een blanco protestbord op straat stond en hardhandig werd meegenomen door de politie.

Dat Tokajev de demonstreren terroristen noemt, vindt Bies heel erg. "Het zijn vreedzame demonstranten, maar iedereen die ook maar iets tegensputtert krijgt al het stempel van crimineel of erger."

Protesten
Bron: AP
De protesten in Kazachstan lopen flink uit de hand

Internet ligt plat

Ook Marc Broeren heeft deze week nog niemand van zijn collega's in Almaty te pakken gekregen, maar vooralsnog maakt hij zich weinig zorgen. Hij werkt al 15 jaar als kassenbouwer van het bedrijf Dalsem in Kazachstan.

"Dit doet de overheid nu eenmaal als er onlusten zijn. Het gebeurde 2 jaar geleden ook. En na een paar dagen herstellen ze de internetverbinding weer."

Bekijk ook

Grootste investeerder

Kazachstan is 65 keer zo groot als Nederland en heeft 19 miljoen inwoners. Na Italië is Nederland de grootste handelspartner uit de Europese Unie. En met een bruto bedrag van ruim 60 miljard euro is Nederland de grootste buitenlandse investeerder. Volgens de ambassade van Kazachstan bedroeg de directe buitenlandse investering vanuit Nederland meer dan 81 miljard dollar.

"In de afgelopen jaren hebben we 65 hectare aan tuinkassen in Kazachstan gebouwd", vertelt Broeren. "En dat is alleen het werk van ons eigen bedrijf. Er is een heel consortium van bedrijven uit de Nederlandse tuinbouwsector aan het werk om de tuinbouw in Kazachstan van de grond te krijgen."

Marc Broeren
Bron: EenVandaag
Marc Broeren

Een grote ontwikkeling

Broeren vindt dat Kazachstan zich de laatste 10 jaar ontzettend goed heeft ontwikkeld. "De van oorsprong nomadische maatschappij ontwikkelt zich na het tijdperk in de Sovjet-Unie nu razendsnel tot een welvarend en modern land, met een goede infrastructuur, fietspaden en koffiebarretjes. Ik ben blij dat we daar met onze investeringen een bijdrage aan kunnen leveren."

Eigenlijk draaide de hele economie tot voor kort op de inkomsten van olie, gas en uranium, vertelt Broeren. "De overheid probeert nu diversiteit in de economie aan te brengen. We helpen de Kazachen met biologische gewasbescherming en bouwen een hightech onderzoekscentrum."

Eigen komkommers

"Door de Nederlandse tuinkassen zijn de Kazachen zelfvoorzienend aan het worden. En dat is een goede ontwikkeling. Van oudsher werd eigenlijk alles geïmporteerd en ben je dus heel afhankelijk. Nu kunnen ze zelf komkommers, tomaten, aardbeien en hun eigen rozen verbouwen."

Dat de bevolking is gaan protesteren na de verdubbeling van de brandstofprijzen, begrijpt Broeren wel. "Een medewerker in een tuinkas verdient ongeveer 400 euro per maand, voor zo iemand is de brandstof niet meer te betalen. Ik vind het logisch dat je dan gaat demonstreren, dat zouden mensen in Italië of Duitsland ook doen."

Bekijk ook

Vooral te maken met rijken

Dat president Tokajev de ordetroepen op de demonstranten laat schieten, vindt Broeren minder logisch. "Maar ik wil daarover niet teveel zeggen. Ik houd me bewust niet met de politiek bezig, ik ben er voor de handel."

"Zelf merk ik weinig van de armoede en onderdrukking van minderheden. Maar ik heb natuurlijk vooral te maken met de rijke bovenlaag, die veel geld verdient met gas en olie. Dat zijn de investeerders die nu diversiteit zoeken in hun beleggingen en zien dat er in de tuinderij goed geld te verdienen is."

Bekijk hier de reportage over dit onderwerp

Brandstofprijzen de druppel

Lammert Bies heeft in de afgelopen 15 jaar juist meer in contact gestaan met het armere deel van de bevolking. De verhoging van de brandstofprijzen is niet de enige reden dat mensen nu zo massaal de straat op gaan, vertelt hij. "Het is wel de druppel."

Volgens Bies is de Kazachse bevolking al jaren ontevreden over het uitblijven van hervormingen. "Financieel zit Kazachstan al sinds 2008 in een crisis. Veel mensen hebben torenhoge schulden omdat ze makkelijk aan kredieten konden komen. En ook de waardedaling van de Kazachse munt, de tenge, helpt niet mee."

Bekijk ook

Blij met de Russen

Volgens Bies zijn veel Kazachen blij met de komst van de vredesmissie van de Veiligheidsverdragsorganisatie CSTO, die vandaag is aangekomen. Het CSTO is een militair bondgenootschap van landen in Centraal-Azië, waaronder Rusland, de tegenhanger van de NAVO. "De meeste Kazachen willen dat de rust terugkeert. Als deze Russische hulp dat kan bewerkstelligen, zijn veel Kazachen daar niet per se tegen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van inlichtingendienst AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen", aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar volgens de Europarlementariërs staat vast dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Staatssecretaris Zsolt Szabó van Digitalisering komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant