De gevolgen van slaapstoornissen bij pubers zijn groter dan gedacht. Het gezinsleven en sociale contacten kunnen er behoorlijk ontwricht door raken. Artsen pleiten bij de start van het schooljaar voor meer aandacht en erkenning van puber-slaapproblemen.

"Ik zie dat het middernacht wordt, 1 uur, 2 uur en soms nog later voordat ik eindelijk inslaap." Pippa (13) heeft soms de grootste moeite om in slaap te komen. "Dan pieker ik steeds meer, maak me zorgen hoe het de volgende dag zal gaan. Ja, en die gaat dan natuurlijk niet best, als je minder dan 5 uur hebt geslapen."

Het bed niet uit te slaan

Pippa is niet de enige puber die 's avonds niet in slaap kan komen en in de ochtend haar bed niet is uit te slaan. Zo'n 10 tot 15 procent van de schoolgaande jongeren in Nederland heeft veel moeite met inslapen door verschuiving van hun biologische klok.

Dit wordt ook wel het vertraagde slaapfasesyndroom (DSPS) genoemd. Nu het nieuwe schooljaar overal in Nederland start, pleiten slaapartsen voor meer aandacht en erkenning van deze slaapproblemen.

Smartphone niet de boosdoener

"We wisten al dat de impact van een te laat afgestelde biologische klok groot is", zegt kinderneuroloog en somnoloog, oftewel slaapdokter, Sigrid Pillen. "Toch lopen sommige pubers tegen een grote mate van onbegrip aan. Er wordt bijvoorbeeld de hele tijd gezegd dat ze niet wíllen slapen, terwijl ze dat vaak niet kúnnen."

Ook is de smartphone niet altijd de grote boosdoener, denkt Sigrid Pillen: "Mensen zeggen vaak 'leg gewoon die telefoon eens weg, dan slaap je wel'. Maar zo makkelijk is het niet altijd. Een puber met een echte slaapstoornis pakt de smartphone omdat hij niet kan slapen en niet andersom."

Ontwrichtend voor het gezinsleven

Pillen is nauw betrokken bij een nieuw onderzoek naar slaapproblemen bij pubers. Hieruit blijkt dat te weinig slaap niet alleen de stemming en schoolprestaties beïnvloedt, maar ook impact heeft op het buitenschoolse sociale leven van de pubers. Ook kan het zelfs ontwrichtend zijn voor het gezinsleven.

Het onderzoek richt zich op het gebrek aan begrip van de omgeving, op conflicten en misverstanden binnen het gezin als gevolg van slaapproblemen en op de impact op ouders en hun stemming en sociale leven. Sigrid Pillen denkt dat meer erkenning van slaapstoornissen bij pubers misverstanden kan verminderen en meer ondersteuning kan bieden. "De alsmaar terugkerende conflicten in de avond en ochtend kunnen ouders enorm frustreren. Ook zijn ze bezorgd over de invloed op de ontwikkeling van hun kind. De machteloosheid van het niet kunnen oplossen van het probleem en geen gehoor vinden bij artsen en andere hulpverleners nekt hen soms."

Niet naar de eerste les

Op de school van Pippa, het Alberdingk Thijm College in Hilversum, begint men dit schooljaar met het opschuiven van het lesrooster. Voor het eerst hoeven brugklasleerlingen vanaf nu niet meer naar het eerste lesuur te komen, de komende jaren komt er telkens een nieuwe jaarlaag bij.

Kinderneuroloog en somnoloog Sigrid Pillen vindt het een goed initiatief. "Door de verschuiving van hun biologische klok hebben veel pubers chronisch slaaptekort en kunnen ze overdag niet goed functioneren. 1 uur meer slaap per dag scheelt al 5 uur per week, dat kan zeker al verschil maken."

'Alleen koffie helpt nu'

Pippa zit in de tweede klas en valt net buiten de boot wat betreft de nieuwe regeling op haar school. Maar ze denkt wel dat een aanpassing van het lesrooster veel leerlingen kan helpen. "Ik zou heel blij zijn als ik elke ochtend net een uurtje langer uit zou mogen slapen. Nu is het enige wat me helpt een grote kop koffie bij begin van de eerste les."

Sigrid Pillen hoopt dat de onderzoeksresultaten nieuwe mogelijke aandachtspunten bieden voor therapie, begeleiding en ondersteuning voor families. "Door samen beter te kijken naar de vraag hoe we de puber kunnen helpen, kunnen we de impact op hun leven en dat van hun ouders aanzienlijk verbeteren."

Steeds meer gemeenten bouwen ze: speciale containerwoningen voor huurders die overal overlast veroorzaken. Maar buurtbewoners komen hier volop tegen in protest. "We weten niet wat deze mensen op hun kerfstok hebben."

Het is een wat afgelegen plek, aan de rand van Hilversum Zuid. Gelegen aan de rand van een industrieterrein staan de zes containerwoningen van Keerpunt Zuid: speciale woningen voor daklozen met een drank- of drugsverslaving. Het gaat om mensen die op straat kwamen te staan, omdat ze in hun huurwoning voortdurend overlast veroorzaakten in de buurt.

'Het is een fijne plek'

Dit geldt ook voor Hennie. Jarenlang ging ze van kliniek naar kliniek en belandde ze uiteindelijk weer op straat. 9 jaar geleden kwam ze hier wonen.

Hennie: "Het is een fijne plek. Er komen ook geen mensen meer langs. Die heb ik er allemaal uitgeflikkerd. Als je niemand binnen laat, is het een hele fijne plek."

Bewoners mogen drinken en gebruiken

Een poging om van de drank en drugs af te komen, doet Hennie niet meer, vertelt ze terwijl ze een slokje bier neemt. "Ik lig een beetje op de bank. Ik drink en gebruik ook af en toe. Maar soms ook een paar dagen niet. Ik doe wat ik wil."

En dat is precies de kern van wat dit project volgens initiatiefnemer Harrie Koeleman - manager van Kwintes - tot een succes maakt. "De bewoners mogen hier gewoon de hele dag drinken en gebruiken. Hiervoor gingen ze steeds de afkickkliniek in en uit. En hier mag je gewoon zijn wie je bent. Verslaving is een ernstige ziekte en we accepteren dat ze drinken en gebruiken. En dan zie je dat er een soort rust ontstaat bij deze bewoners."

Regel: geen overlast veroorzaken

De bewoners moeten zich wel aan een paar basisregels houden. Ze moeten accepteren dat ze onder bewindvoering worden geplaatst, en ze moeten een paar uur begeleiding per week accepteren.

En tot slot het belangrijkste: ze mogen geen overlast in de buurt veroorzaken. En daar is Koeleman heel streng op: "Deze afspraken zijn heel duidelijk, en die worden er ook echt in geramd. Je krijgt deze kans, maar dan moet je je wel aan de voorwaarden houden. En dat blijkt goed te werken. De bewoners zien dit ook echt als een laatste kans, want ze zijn overal uitgegooid. Dus ze weten waar ze het voor doen."

Onrust en protest

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat steeds meer gemeenten heil zien in deze onorthodoxe aanpak. In tientallen gemeenten zijn ze bezig met plannen om dit soort speciale container-woningen voor overlastgevers uit de grond te stampen.

Maar alleen de aankondiging van deze speciale woningen, leidt in bijna iedere gemeente al tot onrust en protest onder buurtbewoners.

'Hoe gevaarlijk zijn deze mensen?'

Zo ook in Amersfoort. Het gemeentebestuur heeft besloten dat in de wijk Vathorst ook containers moeten komen voor overlastgevende huurders. Iets waar de buurt volgens Jacco de Feijter, voorzitter van de bewonersvereniging Belang van Vathorst, bepaald niet blij mee is.

De Feijter: "Het zijn mensen die veel drinken en gebruiken. Die soms verzamelwoede hebben. Het is niet zo dat wij als buurt vinden dat deze mensen geen woning moeten krijgen, maar er wonen hier veel gezinnen met jonge kinderen. En om wat voor mensen gaat het eigenlijk? Zitten er ook bewoners tussen die gevaarlijk kunnen zijn? We krijgen amper informatie van de gemeente hierover. En daardoor ontstaat onrust."

Geen duidelijke communicatie

Wat de Feijter ook stoort is dat gemeente vanaf het begin in zijn ogen niet eerlijk hierover heeft gecommuniceerd. "We kregen in eerste instantie een brief van de gemeente. Daarin stond dat het om mensen gaat die rust nodig hebben en ruimte. Dan denk je in eerste instantie: dat klinkt goed en dat is een nobel streven."

Hij gaat verder: "Maar dan blijkt het om huurders te gaan die in hun eigen buurt vanwege overlast niet meer te handhaven waren. Dan wordt het wel een totaal ander plaatje."

'Laat je niet afschrikken'

Koeleman - die veel gemeenten adviseert op dit terrein - erkent dat het heel belangrijk is dat gemeenten open en eerlijk communiceren met burgers. En dat het ook 'moed en lef'-bestuurders vergt.

Koeleman: "Je moet er als gemeentebestuur echt voor gaan staan. En alles goed uitleggen. En je krijgt in het begin alles en iedereen over je heen. Maar daar moet je je niet door laten afschrikken, want dan kom je nergens."

Minder overlast

In Hilversum merkte hij dat er ook veel onrust was toen de plannen werden aangekondigd, maar dat dit protest snel verdween.

Koeleman: "Zes van de negen mensen die hier nu wonen op dit terrein, waren goed voor 150 meldingen van overlast bij de politie per jaar. Nu zijn er amper meldingen. Nu is er weinig overlast en dat scheelt een hoop ellende hier in Hilversum. En dat beeld zie ik ook in andere gemeenten."

'Heb eindelijk rust gevonden'

Hij begrijpt de bezorgde buurtbewoners ook, vertelt hij. "Ik snap heel goed dat het spannend is, mensen in je buurt hebben die verslaafd zijn. Die wil je niet in je achtertuin. Maar mijn ervaring is ook dat het weinig problemen in de buurt geeft. Sterker, dat het rustiger wordt in de buurt."

Hennie woont inmiddels al 9 jaar in haar containerwoning en denkt er voorlopig nog niet aan om weg te gaan. Hennie: "Ik heb het fijn hier, samen met mijn hondje. Ik ga hier niet meer weg. Ik heb eindelijk rust gevonden."

Na een urenlang spoedoverleg tussen de coalitiepartijen en premier Dick Schoof gisterenavond, gingen de overleggen vandaag verder. En daarbij worden de ergernissen tussen de partijen steeds groter, ziet ook politiek commentator Joost Vullings.