Dossier Van Anraat

“Via mij zijn ook geen klachten binnengekomen over de kwaliteit van de producten." Aldus Frans van Anraat, verantwoordelijk en veroordeeld voor de levering van minstens 1100 ton thiodiglycol, waarmee grote hoeveelheden mosterdgas gemaakt werden in Irak.  

Saddam Hoessein zette gifgas onder andere in in Halabja, tegen de koerden in eigen land. Minimaal vijfduizend doden waren daarvan het gevolg. Maar klachten over de kwaliteit, nee, die zijn via Van Anraat “niet binnengekomen”. Ook de rechtbank kan het niet laten deze uitspraak als “buitengewoon cynisch” te omschrijven…

Acht jaar geleden bezocht ik voor een reportage in EenVandaag een slachtoffer van de gifgasaanval op Halabja, Danya Mohammad. In Deventer, waar ze met haar man en dochter woont. Voor de serie 20 jaar EenVandaag ben ik nu terug gegaan om te kijken hoe het met haar gaat. Danya moet een deel van haar longen missen na een operatie hier in Nederland vanwege de gevolgen van het gifgas. Als 11-jarig meisje kreeg ze dat binnen. Ze is een van de slachtoffers die getuigden tegen Van Anraat. Ze stond letterlijk tegenover hem in de rechtszaal, een aangrijpend moment. Het maakt dat ik nu na de veroordeling van Van Anraat benieuwd ben of ze haar leven heeft kunnen oppakken.

Samen met collega Ronald Sistermans ga ik in 2003 aan de slag met het dossier Van Anraat. Arnold Karskens heeft dan al uitgebreid over hem geschreven in de Nieuwe Revu. In november dat jaar interviewt Ronald hem. Van Anraat is dan al even terug uit Irak, waar hij vijftien jaar woont. Bij terugkomst krijgt hij volgens eigen zeggen een safe house van de AIVD, hij heeft dan veelvuldig gesprekken met die geheime dienst over zijn tijd in Irak. 

Wij hebben en hadden geen idee waarom Van Anraat toen wilde meewerken. Volgens zijn advocaten (pleidooi) omdat de AIVD hem adviseerde dat “het verhaal dan voor eens en voor altijd in de openbaarheid  kon worden gebracht, zodat het daarna publicitair een stille dood zou sterven en geen aandacht meer zou krijgen”. Het tegendeel was het geval, het werd uiteindelijk de aanleiding voor het onderzoek en strafvervolging door het Openbaar Ministerie en het interview werd wereldwijd uitgezonden. 

De vraag is of wij en misschien ook Alexander Münninghoff, de oud-Rusland-correspondent die bemiddelde tussen ons en Van Anraat, gebruikt zijn om Van Anraat dat podium te geven waardoor er juist alle aanleiding was hem te vervolgen.  Waardoor het Openbaar Ministerie, zoals ze zelf zeggen, een startpunt had voor het onderzoek. Zijn we simpelweg gebruikt?

Münninghoff heeft toegegeven op geregelde basis informeel contact te hebben gehad met de AIVD, in 2003 zelfs meerdere malen. Maar Van Anraat kreeg hij niet aangeboden via de AIVD, zo zegt hij steeds stellig, maar via ‘een anoniem telefoontje van een man met een nette stem’.  Die stem gaf hem een telefoonnummer dat hij moest bellen. Toevallig had Van Anraat, zo stelden de advocaten in het pleidooi, van de AIVD op de tweede dag van terugkomst een mobieltje gekregen waarop hij gebeld zou worden door ‘een journalist’.  Dat was Münninghoff….

Met Van Anraat spraken we indertijd af in Hotel Americain. Münninghoff was erbij, via zijn artikel in de Haagse Courant zijn we geattendeerd op de terugkomst van de handelaar. Van Anraat twijfelt dan nog of hij wil meewerken. Na ongeveer een uur te hebben gesproken over Irak, Saddam Hoessein, de rol van de Amerikanen, zijn rol daar, de geleverde stoffen en Halabja, gaan we uiteen. Later horen we dat hij definitief wil meewerken. Het interview vindt plaats bij Münninghoff thuis.  

Had hij dat interview niet gedaan, dan was er misschien geen vervolging geweest. Het heeft er alle schijn van dat Van Anraat met zachte hand geadviseerd is het toch te doen. Dat hij niets te vrezen had qua vervolging. Hij heeft in het interview misschien uitspraken gedaan die hij niet had gedaan als hij al als verdachte was aangemerkt. Het blijft een interessante vraag in hoeverre wij slechts een podium zijn geweest om een veroordeling tot stand te brengen. Waarschijnlijk komen we nooit precies achter de waarheid…

De uitspraak van de rechter bevestigt uiteindelijk de schuld van Van Anraat, er is een relatie tussen de grondstoffen die hij levert, het gifgas en vele doden.  En hij weet op een gegeven moment waar de stoffen voor gebruikt kunnen worden. Het feit dat hij nog steeds niet volmondig spijt heeft betuigd terwijl er meer dan 1100 ton thiodiglycol door hem geleverd is, maakt dat het me eigenlijk niet zo heel veel kan schelen of we zijn gebruikt of niet. Als het al zo is, dan is het voor de veroordeling van een oorlogsmisdadiger. Het zij zo.

Lees hier een eerdere blog Herman Zaalberg over zijn ontmoeting met Danya Mohammad