radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Crisis na crisis, hoe gaan we daar het beste mee om? 'We moeten generaties vooruit durven denken'

Crisis na crisis, hoe gaan we daar het beste mee om? 'We moeten generaties vooruit durven denken'
Opeenvolgende crises zorgen voor een gevoel van machteloosheid
Bron: Pexels

Terwijl de klimaatcrisis zich op de achtergrond afspeelt, gaat de coronacrisis over in de oorlog in Oekraïne. Mensen kunnen veel tegenslagen aan, maar hoeveel? Experts adviseren om verder vooruit te kijken. Vooral de politiek speelt daarin een grote rol.

Uit onderzoek onder leden van het Opiniepanel bleek dat Nederlanders zich zorgen maken over de situatie in Oost-Europa, vooral over de gevolgen voor Nederland. Gijs Coppens, gz-psycholoog van het platform OpenUp, merkt dat de somberheid uit de coronacrisis hierdoor snel terugkeert bij mensen.

Weer een crisis

Coppens zegt dat er behoefte is aan 'emotioneel volwassen leiderschap'. "Het is vanuit de politiek een begrijpelijke, maar ook wat kinderlijke reflex om vooral op de korte termijn oplossingen te vinden. Je moet mensen juist leren om problemen op de lange termijn te verwachten en daarop te anticiperen."

"Het is een soort hopeloosheid die zich uitrolt bij dit soort crises", legt hij uit. "Straks komt natuurlijk de ondergesneeuwde klimaatcrisis weer terug, en wie weet wat daarna. Er is veel tegelijk gaande en dat zorgt voor machteloosheid."

Bekijk ook

Lange periode van tegenslagen

De mens is superflexibel, vertelt Coppens. Daarom kunnen we makkelijk een lange periode van tegenslagen aan. Maar dan is het wel belangrijk om mensen een langetermijnperspectief te geven.

"Vanuit de overheid wordt vooral in korte sprintjes gedacht, net als bij de coronacrisis. Het is belangrijk dat er juist een langetermijnplan wordt gecommuniceerd, want dat geeft rust op de korte termijn."

Fantasie aangetast

Dus waarom gaan mensen en ook de politiek uit reflex toch op de korte termijn denken? Dat komt vooral door angst, zegt crisisantropoloog Bart Klijnsma. "Wij geloven als mensen dat we onkwetsbaar zijn. Ik geloof dat ik nu geen ongeluk krijg als ik auto rijd. Dat is een fantasie waarin wij continu leven."

"Nu de oorlog dichtbij komt, wordt die fantasie aangetast. En dat levert angst op. Daardoor gaan we op korte termijn dingen doen, zoals vluchtelingen in huis nemen. Op politiek niveau handelen we ook zo."

Bekijk ook

Luisteren naar de overheid

Klijnsma traint burgermeesters in het omgaan met crises, en ziet veel vergelijkingen in de manier waarop we met de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne omgaan.

"Er ontstaan duidelijke fases", legt hij uit. "Nu zitten we in een periode zoals twee jaar geleden met corona. We luisteren naar de overheid en doen wat we kunnen doen, zoals applaudisseren voor de zorg of geld geven aan Giro555."

Terugkeer van tweedeling

Maar wat zegt dat over de volgende fase in deze crisis? "Mensen zullen het op een gegeven moment zat worden", vervolgt Klijnsma. "De vluchtelingen zijn niet over een paar weken weg. Er komt druk op de zorg, huisvesting en banen. De tweedeling in de samenleving gaat weer groeien."

"De overheid bereidt zich er beperkt op voor. Toen ik in maart 2020 met een paar burgemeesters besprak wat er zou kunnen gebeuren, kwam alles voorbij: rellen, geweld achter de voordeur, tweedeling, wantrouwen in de overheid. Maar in het Veiligheidsberaad werd vooral aan de korte termijn gedacht: wel of geen mondkapje in de supermarkt."

Bekijk ook

'Allemaal op zijspoor gezet'

Nadenken over problemen op de lange termijn doet de politiek dus vaker niet dan wel. "We hebben bijvoorbeeld niks gedaan aan de meest voorkomende oorzaken van pandemieën. Klimaat, verstedelijking, intensieve veeteelt: het wordt allemaal op een zijspoor gezet."

"En dat zie je nu ook met Oekraïne. Dat land is de graanschuur van Nederland, maar ook van Noord-Afrika", legt Klijnsma uit. "Wij halen ons eten straks wel ergens anders vandaan, maar Noord-Afrikaanse landen niet. Daar komt dan meer honger, waardoor de vluchtelingenstroom naar Nederland toeneemt."

Heftige beelden

"Er is wel een verschil met de coronacrisis", voegt Coppens eraan toe. "Iedereen weet wat oorlog is en ziet de heftige beelden. Dan zijn mensen ook meer bereid om actie te ondernemen. Bij corona zagen we geen live beelden van de ic, waardoor de crisis minder goed in te beelden was."

Coppens merkt dat de angst in deze crisis ook gevoed wordt door de onvoorspelbaarheid van Poetin. "We namen altijd aan dat hij een redelijk leider was, maar een redelijk mens had deze invasie niet gedaan. En zonder redelijkheid wordt hij onvoorspelbaar."

Bekijk ook

Zeven generaties

Volgens Klijnsma is de beste oplossing het veranderen van het systeem. "Onze systemen zijn niet ingericht op voorwaarts denken. Alles en iedereen kijkt maximaal vier jaar vooruit. Maar om crisis op crisis te voorkomen, moeten we durven generaties vooruit kijken."

"Inheemse stammen dachten altijd na over wat de gevolgen zouden zijn over zeven generaties. Dus een overgrootvader moet nadenken over de gevolgen voor zijn achterkleinkinderen", zegt hij. "Maar één generatie zou ook al helpen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant