"Het is wel een tijdbom die je in je hebt", zegt voormalig Dutchbatter Remko de Bruijne over zijn mogelijke blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de compound in Srebrenica. Hij deed aangifte wegens mishandeling door de Staat der Nederlanden

'Ik doe aangifte wegens mishandeling volgens artikel 300 wetboek van Strafrecht." Het is de openingszin van de aangifte die Remko de Bruijne deed jegens Defensie. Over de reden is hij in de aangifte duidelijk: "Daar men mij in 1995 te Potocari, Srebrenica, Bosnië-Herzegovina heeft blootgesteld aan asbest en dit onbeschermd heeft laten opruimen. Voorts is er mede sprake geweest van andere giftige stoffen en straling waaraan ik en mijn collega's zijn blootgesteld."

Stuk Defensie over mogelijke besmetting met Asbest

Als De Bruijne in 1995 als soldaat 1e klasse tijdens de Bosnische burgeroorlog wordt ingezet in voormalig Joegoslavië, wordt hij mede gelegerd bij een oude accufabriek in Potocari. Wat hij dan niet weet is dat het terrein vervuild is met giftige stoffen, er mogelijk sprake was van straling, en er veel asbest lag. Sterker nog, hij leest pas in 2002, 7 jaar na zijn uitzending, in het vakblad van Defensie een stuk met de titel 'Mededeling Asbest', over mogelijke besmetting met asbest.

Door een overstroming zou het terrein van de militaire kampementen via het fabrieksterrein vervuild zijn geraakt. Wat hem triggert is een passage waarin wordt aangegeven dat alle daar werkzame militairen daarover zijn geïnformeerd. Uit de aangifte van Remko: "Daarom werden alle destijds in Potocari werkzame militairen niet alleen geïnformeerd maar ook geregistreerd stond in dit stuk te lezen. Echter ben ik nimmer geïnformeerd door de landmacht."

Procesverbaal genegeerd

Het artikel waar De Bruijne aan refereert concludeert dat er geen asbest is aangetroffen op de compound. De Bruijne zegt in de aangifte echter dat dit niet waar is: "Ik heb bewijzen dat men in april 1995 een proces-verbaal heeft opgesteld waarin het tegendeel wordt beweerd. (..) De werkplaats en magazijn waren zwaar besmet met witte asbest. Het kwam voor als poeder, draad en gemengde vorm voor de verwerking in remschoenen en koppelingsschijven. Volgens de Nederlandse normen dienst zo'n ruimte betreden te worden met volledige bescherming. Ik ben in die tijd voor de duur van 6 maanden meer dan geregeld blootgesteld aan asbest mede in de vorm van poeder."

Het procesverbaal van de verantwoordelijke adjudant wordt echter genegeerd, hoewel er wordt verzocht 'zo nodig alles in werking te stellen om gezondheid risico's en besmetting te voorkomen met deze carcinogene stof'. Er volgt een bodemonderzoek van Defensie en in drie van de acht monsters wordt witte asbest aangetroffen. Maar de conclusie luidt dat er 'ten gevolge van de overstroming merkbaar geen verspreiding is geweest van asbest'. De Bruijne bestrijdt dat in zijn aangifte, en zegt dat 'dit wel in de modder en grond zat ten tijde van het opruimen'.

De staat der Nederlanden heeft mij blootgesteld aan gevaarlijke dan wel kankerverwekkende stoffen. Daar men op de hoogte was van de asbest en de grote getalen hiervan acht ik hen schuldig aan mishandeling. Zij hebben mij, ons, willens en wetens het asbest onbeschermd laten opruimen, inademen en ons in laten leven. Mocht ik ziek worden dan stel ik de Staat der Nederlanden verantwoordelijk voor alle kosten.

Kanker

De Bruijne is niet ziek geworden van de mogelijke aanwezigheid van asbest en andere giftige stoffen, maar dat stelt hem niet gerust, zo zegt hij tegen EenVandaag: "De kans dat ik ziek wordt is groter dan dat ik niet ziek wordt. En dat heeft niet alleen te maken met de asbest, het is de combinatie van en het inademen van asbest, en het gelegerd zijn op een zwaar vervuilde accufabriek met chemicaliën, plus de straling die duidelijk veel te hoog was. De combinatie daarvan vormt zo'n groot risico dat ik leukemie of een andere vorm van kanker kan krijgen, dat het mij niet zal verbazen als ik het zal krijgen."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."