Beter, sneller en toegankelijker dan AstraZeneca, Moderna en Janssen: er zijn nog 264 coronavaccins in de maak

Naast bekende vaccins als Pfizer, AstraZeneca en Janssen, worden er op dit moment in hoog tempo tal van nieuwe vaccins ontwikkeld. De WHO telt maar liefst 264 vaccins in ontwikkeling. Dat doorontwikkelen is hard nodig, want ook het virus staat niet stil.

1200 aanmeldingen kreeg het UMCG in Groningen na een oproep om vrijwilligers om een nieuw vaccin te testen. En in Utrecht zijn ze op zoek naar 2000 mensen die aan de test willen meedoen. De ene helft krijgt het vaccin, de andere helft een placebo. Maar waarom moeten er nieuwe vaccins komen nu er al een aantal goedgekeurde, werkende vaccins zijn? Er zijn volgens de onderzoekers goede redenen om nieuwe vaccins te ontwikkelen.

'We hebben niet genoeg'

De honderden nieuwe vaccins die momenteel wereldwijd worden ontwikkeld, moeten beter werken, makkelijker ingezet worden en in kunnen spelen op toekomstige mutaties van het coronavirus.

"We hebben niet genoeg", zegt projectleider van het vaccin-onderzoek in Groningen Go van Dam over een belangrijke reden van het onderzoek. "Met de huidige productie haal je het niet. We hebben een vaccin nodig dat maar één keer geprikt hoeft te worden."

In 3 a 4 maanden een miljard doses

Van Dam is projectleider in het onderzoek dat hij namens het Amerikaanse bedrijf Akston Biosciences uitvoert. Na goedkeuring van het vaccin kan volgens hem het bedrijf in 3 á 4 maanden een miljard doses produceren.

Naast een grotere productie is het ontwikkelen van nieuwe vaccins volgens hem ook om tal van andere redenen noodzakelijk. Zo zijn nieuwe vaccins al ingericht op de laatste varianten van het virus. "We hebben nu al rekening gehouden met de varianten, die hebben we al getest."

Placebogroep

Het UMC Utrecht is inmiddels een fase verder en werkt in tegenstelling tot Groningen wél met een placebogroep. 2000 vrijwilligers doen er aan mee, als onderdeel van een onderzoek dat wereldwijd werkt met 36.500 deelnemers. Volgens het UMC zullen de deelnemers twee jaar nauwlettend worden gevolgd, om 'naast de werkzaamheid ook de veiligheid op de lange termijn te kunnen bepalen'.

De krappe productiecapaciteit is volgens arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC aan als reden voor de huidige studie. "Bovendien is er een kans dat sommige vaccins nog te maken krijgen met tegenvallers op het gebied van werkzaamheid, veiligheid of productie."

Veiligheid

Het type vaccin dat Go van Dam voor Akston test, moet ook een stuk veiliger zijn ten opzichte van de huidige vaccins. Zo is er geen genetisch materiaal van het virus gebruikt, waardoor het volgens de onderzoekers 'onmogelijk moet zijn dat er vermeerdering van het virus in het lichaam plaatsvindt', ofwel dat het virus je ziek kan maken.

"We houden al rekening met varianten, daar is al op getest", vertelt Van Dam. Die tests op dieren zijn volgens de onderzoekers effectief en veilig. "Dat was de eerste fase, nu kijken we verder naar de veiligheid en haalbaarheid."

Placebo 'onethisch'

En dat betekent dus testen op mensen. In Groningen krijgen uiteindelijk 176 gezonde vrijwilligers een prik. Een echte prik overigens. "Dit is geen placebo", zegt Van Dam. "Ze krijgen ook een vaccinatiebewijs."

Werken met een placebogroep zoals Utrecht doet, is wat hem betreft uit den boze. "Je gaat de placebogroep een bewust risico aandoen. Dat is onethisch. Je ziet het ook bij de WHO en in discussiegroepen: een placebo is niet meer te verkopen. Want hoe kan je veiligheid garanderen zonder placebo?"