Auschwitz Comité is weerstand tegen nationaal Holocaustmonument zat

"We zijn het zat", zegt Jacques Grishaver, voorzitter van Het Auschwitz Comité. Hij vecht al 12 jaar voor een nationaal Holocaustmonument in Amsterdam. Nu de bouw bijna van start gaat, protesteert een groep kunstenaars en academici vanuit het hele land tegen het project. 

"Ik ben verdrietig dat we 75 jaar na de oorlog nog moeten vechten voor het Holocaust Namenmonument. Ik ben niet meer een van de jongsten en ik wil die uiteindelijke realisatie meemaken", zegt Grishaver, de drijvende kracht achter het nog te bouwen monument. Hij heeft zelf ondergedoken gezeten en verloor veel familieleden in de Duitse gaskamers.

Architect van Joodse afkomst 

Bij de Auschwitzlezing in 2011 trof hij de Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind, onder meer bekend van zijn ontwerpen van het Joods Museum in Berlijn en herbouw van het World Trade Center in New York. De architect van Joodse afkomst wilde voor Nederland wel een gedenkteken maken. 

Hij ontwierp een groot gedenkteken van bakstenen en roestvrij staal. Het monument is 380 meter lang en op een aantal plekken 7 meter hoog. Het omvat 14 muurtjes bestaande uit 102.000 bakstenen met daarop de namen van vermoorde Joden, Roma en Sinti. Van bovenaf lees je, in Hebreeuwse letters: 'In memoriam'. 

Aanvankelijk zou het Namenmonument in het Wertheimpark komen, maar door protest van de buren en de weduwe van Jan Wolkers ging dat niet door. Karina Wolkers was bang dat het Auschwitzmonument van haar man in het park overschaduwd zou worden. Toen is uiteindelijk voor het parkje aan de Weesperstraat gekozen. "De welstandscommissie vond dat prima en wij waren ook blij. Die locatie was ooit het hart van de Jodenbuurt", volgens Grishaver.

Academici en kunstenaars protesteren 

Maar een groep van 54 professionals denkt hier anders over. De academici en kunstenaars roepen, in een open brief, de gemeente op het project stop te zetten. Er is volgens hen geen draagvlak voor dit gedenkteken omdat de Nederlandse burger geen inspraak heeft gehad. Het proces is ondemocratisch verlopen. 

 "Het zou een monument voor iedereen moeten worden. Het is geplaatst in de openbare ruimte en met publiek geld tot stand gekomen. Bij zo'n belangrijk monument had de gemeente artistiek inhoudelijk discussie moeten toestaan. Maar een zorgvuldige procedure heeft ontbroken. En de verplichte aanbesteding bij dit grote project is ook door de gemeente omzeild", aldus Roos Theuws, één van de initiatiefnemers van de brief. 

'Zorgen om leefbaarheid van de buurt' 

Buurtbewoners hebben afgelopen mei al bezwaar aangetekend. Zij vinden dat de belangen van de buurtbewoners door de gemeente niet meegewogen zijn. "Ik maak me zorgen om de leefbaarheid van de buurt. Er moeten bomen gekapt worden. Ik ben niet gelukkig met de locatie en niet blij met het ontwerp van Libeskind", zegt buurtbewoner Petra Catz. Zij is van de buurtvereniging en zelf van Joodse afkomst.

Catz zegt niet tegen een gedenkteken voor de slachtoffers te zijn, maar haar grootste bron van frustratie ligt bij de communicatie vanuit het Auschwitz Comité en de gemeente. "Het is weliswaar een particulier initiatief van het Auschwitz Comité, maar we zijn als bewoners buitenspel gezet. We hebben geen enkele inspraak gehad op ontwerp en locatiekeuze."

'Monument verdient beter' 

Het gemeentebestuur moet naar ons allemaal luisteren en niet alleen naar het Auschwitz Comité, volgens Catz. "Het monument verdient beter, de stad verdient beter, de geschiedenis verdient beter." 

Voor Grishaver is de weerstand onbegrijpelijk. "We zijn al 12 jaar bezig om iets van de grond te krijgen wat recht doet aan de zwartste bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. Het gaat over verdwenen opa's, moeders, kinderen, het gaat over 102.000 mensen die we nooit mogen en zullen vergeten."

'Klein groepje 'invloedrijke' mensen vertraagt totstandkoming' 

Documentairemaakster Deborah van der Starre volgt Jacques Grishaver met zijn project al vanaf 2006. Haar eerste documentaire '102.000 namen, een bittere Amsterdamse affaire' hierover is online te zien. Daarin zit het begin van dit proces tot en met het moment dat het Wertheimpark als locatie niet doorging. 

Nu werkt ze aan 'Lizkor'. Deze documentaire gaat verder waar de vorige stopt en de bedoeling is dat die eindigt met de onthulling van het monument. Deborah verbaast zich dat er ineens kritiek komt vanuit een hoek die zich nooit eerder heeft geroerd. En uitgerekend op het moment dat de eerste bouwactiviteiten eindelijk van start zouden gaan. "Wat mij met name opvalt in dit hele traject is hoe een klein groepje mensen met 'invloedrijke' vrienden de totstandkoming van het monument kan vertragen."