Na de ongeregeldheden van donderdagnacht is het nog steeds onrustig in Amsterdam. Groepen jongeren gaan de straat op om hun onvrede te uiten. Uit wie bestaat deze groep en waar komt hun woede vandaan? "Ze worden nog steeds niet als Nederlanders gezien."

Young Amsterdam is een organisatie met wortels in Amsterdam-West. Mourad El Otmani weet wat er leeft onder jongeren en waar hun woede vandaan komt. Hij is kritisch op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen, maar óók op burgemeester Femke Halsema.

'Niet gehoord, niet erkend'

"We moeten één ding duidelijk hebben en dat is dat geweld en dingen slopen niet goed te praten zijn", zegt El Otmani over de incidenten in de nacht van donderdag op vrijdag. Toen werden na de wedstrijd tegen Ajax Israëlische supporters van Maccabi Tel Aviv aangevallen en mishandeld in de binnenstad.

"Los van de spanningen, los van wat er gebeurt in de wereld of om je heen, we hebben verschillende manieren hoe je je stem kan laten horen", zegt hij. "Dat je niet gehoord wordt, dat je niet erkend wordt, dat je niet gezien wordt, dat zijn allemaal dingen die je op een andere manier kan laten laten zien."

Leuzen van Israëlische supporters

Maar waar de gewelddadigheden richting de supporters van Maccabi Tel Aviv vandaan kwamen, daar heeft hij wel een idee bij. Volgens hem waren de leuzen die voorafgaand aan de wedstrijd door de Israëlische voetbalfans werden geroepen en de aanval van hen op een taxichauffeur de druppel.

"Op een gegeven moment werd het niet meer getolereerd", verklaart El Otmani de geweldsuitbarsting na afloop van de wedstrijd. "Zo van: hé, jullie komen de stad binnen en jullie gaan ook nog eens provoceren."

'Amsterdamse jongens'

Daarbij komt ook de spanning naar voren die al een jaar rondom Israël en Gaza hangt. "Want laten we ook eerlijk zijn: deze supporters steunen wat er gaande is in het Midden-Oosten", zegt El Otmani. "En tuurlijk, alles daaromheen is een cocktail van wat we uiteindelijk hebben gezien."

De mensen die uiteindelijk met geweld tegen de voetbalsupporters in zijn gegaan, zijn gewoon 'Amsterdamse jongens', vertelt El Otmani. "En zij zijn afgekomen op vrienden, familie of collega's die onrecht werd aangedaan."

Straat op om gehoord te worden

De ongeregeldheden die nu plaatsvinden, bijvoorbeeld de rellen in Amsterdam Nieuw-West van maandag, hebben volgens El Otmani niet veel meer te maken met het geweld rondom de voetbalsupporters. "Ik denk dat deze jongens gewoon een manier en een aanleiding hebben gevonden om in beeld te komen en te laten zien: we zijn het ergens niet mee eens."

Hij gaat verder: "Het lijkt op een kind dat niet gezien wordt, dat iets graag wil, maar niet weet hoe die dat moet verwoorden. Waardoor ze nu dus op straat gaan en van zich laten horen en dingen gaan slopen, omdat ze het gevoel hebben van: wij worden niet gezien, wij worden niet gehoord, wij doen er niet toe."

'Niet gezien als Nederlanders'

Het gevoel van niet gehoord worden, ziet El Otmani duidelijk terug in deze groep. "Het gekke is dat anno 2024 deze jongeren nog steeds niet worden gezien als Amsterdammers of Nederlanders, terwijl zij, en misschien hun ouders, hier geboren zijn. Hun hele opvoeding ligt hier in Nederland."

Dat premier Dick Schoof het in zijn persconferentie had over een integratieprobleem, vindt El Otmani dan ook 'onzin'.

Discriminatie

Volgens hem heeft het er niet mee te maken dat deze jongeren er 'niet bij willen horen'. "Maar omdat ze er niet bij mogen horen."

Hij gaat verder: "Als je gaat kijken dat we nog steeds te maken hebben met stagediscriminatie, dat er discriminatie is op werk, dat DUO discrimineert op basis van een bepaald algoritme, dat studenten daar de dupe van zijn. Hoe kunnen we dan spreken van: 'Ze willen er niet bij horen?' Ze mogen er niet bij horen."

Betrekken bij maatschappij

Zijn organisatie, Young Amsterdam, probeert daar iets aan te doen. "We proberen juist de stem van die jongeren te vertegenwoordigen." Dat doen ze bijvoorbeeld aan de hand van verschillende programma's.

"Of het nou gaat om vrije tijd, maar ook om kwesties als woningmarkt, het jeugdloon... Dingen die voor de jongeren belangrijk zijn voor hun toekomst. Om ze bij de maatschappij te betrekken en uit hun bubbel te laten komen."

Naar gemeente stappen

Naar aanleiding van de ongeregeldheden van de afgelopen dagen is El Otmani met een aantal mensen uit de gemeenschap naar de gemeente gestapt. "Daar hebben we een groep opgezet die paraat staat om deze jongens aan te spreken op het moment dat er wat gaande is in de stad."

"Dat we vanuit eigen initiatief, zonder embleem, zonder logo, samen met de gemeente Amsterdam en de politie deze jongens van tevoren aan spreken voordat het escaleert."

'Verandering nodig'

Maar: om echt te zorgen dat dit niet meer gebeurt, moet er volgens El Otmani iets veranderen. "Daar zijn wij met zijn allen verantwoordelijk voor. Wij zijn er ook allemaal voor om deze jongeren te coachen, daarin te begeleiden. En dat geldt niet alleen voor de ouders, maar voor de omgeving."

"Deze jongens krijgen ook van alles mee. Wat er gebeurt in het land, wat er naar ze geroepen wordt, hoe zij worden weggezet als een soort derderangsburger", somt hij op. "Dan krijg je zulk gedrag, wat je eigenlijk niet wilt hebben. We moeten een keer gaan veranderen, we hebben het hier met zijn allen te doen. Deze jongens horen bij de maatschappij."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.