Na de ongeregeldheden van donderdagnacht is het nog steeds onrustig in Amsterdam. Groepen jongeren gaan de straat op om hun onvrede te uiten. Uit wie bestaat deze groep en waar komt hun woede vandaan? "Ze worden nog steeds niet als Nederlanders gezien."

Young Amsterdam is een organisatie met wortels in Amsterdam-West. Mourad El Otmani weet wat er leeft onder jongeren en waar hun woede vandaan komt. Hij is kritisch op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen, maar óók op burgemeester Femke Halsema.

'Niet gehoord, niet erkend'

"We moeten één ding duidelijk hebben en dat is dat geweld en dingen slopen niet goed te praten zijn", zegt El Otmani over de incidenten in de nacht van donderdag op vrijdag. Toen werden na de wedstrijd tegen Ajax Israëlische supporters van Maccabi Tel Aviv aangevallen en mishandeld in de binnenstad.

"Los van de spanningen, los van wat er gebeurt in de wereld of om je heen, we hebben verschillende manieren hoe je je stem kan laten horen", zegt hij. "Dat je niet gehoord wordt, dat je niet erkend wordt, dat je niet gezien wordt, dat zijn allemaal dingen die je op een andere manier kan laten laten zien."

Leuzen van Israëlische supporters

Maar waar de gewelddadigheden richting de supporters van Maccabi Tel Aviv vandaan kwamen, daar heeft hij wel een idee bij. Volgens hem waren de leuzen die voorafgaand aan de wedstrijd door de Israëlische voetbalfans werden geroepen en de aanval van hen op een taxichauffeur de druppel.

"Op een gegeven moment werd het niet meer getolereerd", verklaart El Otmani de geweldsuitbarsting na afloop van de wedstrijd. "Zo van: hé, jullie komen de stad binnen en jullie gaan ook nog eens provoceren."

'Amsterdamse jongens'

Daarbij komt ook de spanning naar voren die al een jaar rondom Israël en Gaza hangt. "Want laten we ook eerlijk zijn: deze supporters steunen wat er gaande is in het Midden-Oosten", zegt El Otmani. "En tuurlijk, alles daaromheen is een cocktail van wat we uiteindelijk hebben gezien."

De mensen die uiteindelijk met geweld tegen de voetbalsupporters in zijn gegaan, zijn gewoon 'Amsterdamse jongens', vertelt El Otmani. "En zij zijn afgekomen op vrienden, familie of collega's die onrecht werd aangedaan."

Straat op om gehoord te worden

De ongeregeldheden die nu plaatsvinden, bijvoorbeeld de rellen in Amsterdam Nieuw-West van maandag, hebben volgens El Otmani niet veel meer te maken met het geweld rondom de voetbalsupporters. "Ik denk dat deze jongens gewoon een manier en een aanleiding hebben gevonden om in beeld te komen en te laten zien: we zijn het ergens niet mee eens."

Hij gaat verder: "Het lijkt op een kind dat niet gezien wordt, dat iets graag wil, maar niet weet hoe die dat moet verwoorden. Waardoor ze nu dus op straat gaan en van zich laten horen en dingen gaan slopen, omdat ze het gevoel hebben van: wij worden niet gezien, wij worden niet gehoord, wij doen er niet toe."

'Niet gezien als Nederlanders'

Het gevoel van niet gehoord worden, ziet El Otmani duidelijk terug in deze groep. "Het gekke is dat anno 2024 deze jongeren nog steeds niet worden gezien als Amsterdammers of Nederlanders, terwijl zij, en misschien hun ouders, hier geboren zijn. Hun hele opvoeding ligt hier in Nederland."

Dat premier Dick Schoof het in zijn persconferentie had over een integratieprobleem, vindt El Otmani dan ook 'onzin'.

Discriminatie

Volgens hem heeft het er niet mee te maken dat deze jongeren er 'niet bij willen horen'. "Maar omdat ze er niet bij mogen horen."

Hij gaat verder: "Als je gaat kijken dat we nog steeds te maken hebben met stagediscriminatie, dat er discriminatie is op werk, dat DUO discrimineert op basis van een bepaald algoritme, dat studenten daar de dupe van zijn. Hoe kunnen we dan spreken van: 'Ze willen er niet bij horen?' Ze mogen er niet bij horen."

Betrekken bij maatschappij

Zijn organisatie, Young Amsterdam, probeert daar iets aan te doen. "We proberen juist de stem van die jongeren te vertegenwoordigen." Dat doen ze bijvoorbeeld aan de hand van verschillende programma's.

"Of het nou gaat om vrije tijd, maar ook om kwesties als woningmarkt, het jeugdloon... Dingen die voor de jongeren belangrijk zijn voor hun toekomst. Om ze bij de maatschappij te betrekken en uit hun bubbel te laten komen."

Naar gemeente stappen

Naar aanleiding van de ongeregeldheden van de afgelopen dagen is El Otmani met een aantal mensen uit de gemeenschap naar de gemeente gestapt. "Daar hebben we een groep opgezet die paraat staat om deze jongens aan te spreken op het moment dat er wat gaande is in de stad."

"Dat we vanuit eigen initiatief, zonder embleem, zonder logo, samen met de gemeente Amsterdam en de politie deze jongens van tevoren aan spreken voordat het escaleert."

'Verandering nodig'

Maar: om echt te zorgen dat dit niet meer gebeurt, moet er volgens El Otmani iets veranderen. "Daar zijn wij met zijn allen verantwoordelijk voor. Wij zijn er ook allemaal voor om deze jongeren te coachen, daarin te begeleiden. En dat geldt niet alleen voor de ouders, maar voor de omgeving."

"Deze jongens krijgen ook van alles mee. Wat er gebeurt in het land, wat er naar ze geroepen wordt, hoe zij worden weggezet als een soort derderangsburger", somt hij op. "Dan krijg je zulk gedrag, wat je eigenlijk niet wilt hebben. We moeten een keer gaan veranderen, we hebben het hier met zijn allen te doen. Deze jongens horen bij de maatschappij."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."