Werken moet lonen, staat in het regeerprogramma van het kabinet-Schoof. Maar voor mensen met een arbeidsbeperking valt dat vies tegen. Zij gaan er door belastingmaatregelen juist op achteruit. Dat terwijl deze mensen vaak niet meer uren kunnen werken.

"Tienduizenden mensen die werken bij werkontwikkelbedrijven gaan er bijna zo'n 50 euro per maand op achteruit door de nieuwe belastingmaatregelen", vertelt voorzitter Mohamed el Mokaddem van Cedris, een belangenvereniging voor mensen met een zogenoemde 'ondersteuningsvraag'. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen met een arbeidsbeperking.

'Kunnen niet meer werken'

Dat heeft ermee te maken dat veel mensen die bij zogeheten werkontwikkelbedrijven - vroeger sociale werkplaatsen of sociale werkvoorzieningen genoemd - aan de slag zijn, in deeltijd werken. Door hun fysieke of mentale beperking kunnen ze vaak niet meer uren maken dan ze nu doen, legt El Mokaddem uit.

"Terwijl de nieuwe belastingmaatregel erop gericht is om mensen die op dit moment parttime werken meer te laten werken, zodat zij op die manier meer kunnen verdienen", gaat de Cedris-voorzitter verder.

Mogelijk onbedoeld effect

Dat ziet ook econoom en financieel journalist Martin Visser. "Hier wordt specifiek een groep in de koopkracht geraakt die parttime werkt. En waarvan je je kunt afvragen of die wel fulltime kan werken." Hij denkt dat het daarom 'een onbedoeld effect van kabinetsbeleid is'.

Visser is bang dat de belastingmaatregelen niet meer te herstellen zijn. "Deze regelingen zijn ingegaan op 1 januari. Ik denk niet dat het gerepareerd gaat worden. De enige route die er nog is, is om iets met de cao te regelen."

Onderhandelen over nieuwe cao

Maar een belangrijk probleem voor werkontwikkelbedrijven is volgens El Mokaddem dat het verlies van inkomsten niet gecompenseerd kan worden via de cao. "Het Rijk laat deze mensen op dit moment in de kou staan, doordat ze geen middelen beschikbaar stellen om een nieuwe cao af te sluiten."

De belastingmaatregel zelf compenseren is voor de werkontwikkelbedrijven niet mogelijk, zegt de Cedris-voorzitter. "Wij worden betaald door gemeenten met middelen vanuit het Rijk. "We zijn op dit moment in gesprek over een nieuwe cao, maar je kan niet met vakbonden onderhandelen met een lege portemonnee."

Een week boodschappengeld

En de portemonnee van de werknemers wordt dus zelfs leger. "Als je het hebt over 50 euro per maand, dan praat je over een week boodschappengeld dat deze mensen kwijtraken", benadrukt El Mokaddem. "En de boodschappen worden door de huidige inflatie sowieso al duurder."

Dat juist mensen met een arbeidsbeperking buiten de boot vallen en dus niets van de doorgevoerde lastenverlichting merken, is volgens hem oneerlijk. "Het gaat om een groep die al niet het hoogste salaris in Nederland verdient, zal ik maar zeggen."

'Niet in de kou laten staan'

Cedris doet dan ook een oproep aan het Rijk: "Laat deze mensen niet in de kou staan", zegt voorzitter El Mokaddem. "Er wordt gezegd: 'Met dit kabinet gaat de zon voor iedereen schijnen.' Nou niet voor deze mensen."

Terwijl het om een hele kwetsbare groep gaat, benadrukt hij nogmaals. "Zij hebben juist de steun van het Rijk heel hard nodig."

Stickeren voor Fujifilm

Marc Tuijtelaers (45) kan erover meepraten. Hij werkt sinds 2016 bij een werkontwikkelbedrijf van de Diamant-groep. Hij is voorwerker, wat betekent dat hij er verantwoordelijk voor is dat alles blijft draaien. "Dat mensen aan de gang kunnen, dat de materialen er zijn. En dat het product dat we maken in orde is."

Op dit moment houdt hij zich bezig met het stickerwerk voor de Japanse film- en camerafabrikant Fujifilm, zodat de producten binnen de Europese Unie verkocht kunnen worden.

Hele dag rugpijn

Voordat Marc bij de Diamant-groep terechtkwam, werkte hij bij een orthopedisch schoenmaker. Totdat hij een ongeluk kreeg en zijn rug kapotging. "Ik heb de hele dag pijn, waardoor het werk dat ik kan doen beperkt is." Marc werkt nu met veel moeite 28 uur per week en meer lukt echt niet, benadrukt hij.

Hij verdient het minimumloon en sparen lukt hem nauwelijks. Het nieuws dat straks op zijn loonstrook een lager bedrag zal staan, hakt erin. "Ik heb al heel veel moeite met rondkomen. Hoe minder geld ik heb, hoe minder geld ik kan gebruiken voor de dingen die ik toch af en toe nodig heb, zoals nieuwe kleding."

Wel willen, maar niet kunnen

Het doel van de belastingmaatregel is om mensen die nu in deeltijd werken te stimuleren om meer uren te maken. Marc zou dat maar wat graag willen: "En dat heb ik tot mijn ongeluk ook altijd gedaan, maar ik kan het niet meer. Net als veel andere mensen met een beperking."

"Die extra dag rust middenin de week heb ik gewoon echt nodig om bij te komen, om de rest van de week vol te kunnen houden", benadrukt de medewerker van het werkontwikkelbedrijf.

'Voel me minderwaardig'

Dit alles gaat Marc niet in de koude kleren zitten. "Als je een beperking hebt, heb je vaak al het gevoel dat je veel moeite moet doen om goed mee te draaien in de maatschappij."

"En als je dan ook nog te horen krijgt dat je minder geld gaat ontvangen voor werk dat veel anderen niet willen doen, dan voel je je knap minderwaardig", vertelt hij.

Persoonlijke omstandigheden

Sommige mensen die in deeltijd werken voor of rond minimumloon betalen dit jaar inderdaad iets meer belasting, zegt een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. "Daar staat tegenover dat de huurtoeslag en het kindgebonden budget stijgen. Ook stijgt de aanvulling vanuit de bijstand, die 1 op de 3 mensen met beschut werk krijgen."

Wat dat betekent voor hun koopkracht is afhankelijk van hun persoonlijke omstandigheden, gaat de woordvoerder verder. "Mensen die minder verdienen dan het sociaal minimum kunnen daarnaast een toeslag op hun uitkering aanvragen, waarmee hun inkomen wordt aangevuld."

Het lijkt onmogelijk om de band tussen Volodymyr Zelensky en Donald Trump te herstellen, maar voormalig topdiplomaat Ed Kronenburg ziet toch mogelijkheden. "Maar Zelensky moet absoluut niet proberen met vleierij in een goed blaadje bij Trump te komen."

Ook Kronenburg heeft met verbijstering gekeken naar de beelden van het moment waarop het misging tussen de Amerikaanse en Oekraïense president. "In mijn lange carrière heb ik dit nog nooit meegemaakt."

Over verschillen heenstappen

Die diplomatieke carrière is inderdaad lang: Kronenburg werkte jarenlang op het ministerie van Buitenlandse Zaken, en voor de Europese Commissie en later voor de NAVO in Brussel. Ook was hij namens Nederland ambassadeur in Frankrijk en China.

Zelensky en Trump liggen elkaar duidelijk niet, maar het is volgens hem niet ongewoon dat wereldleiders elkaar niet mogen. "Maar normaal gesproken is dat geen probleem, omdat leiders over het algemeen over hun verschillen heenstappen in het landsbelang."

Juiste toon in tweet

Dat gebeurde vorige week vrijdag duidelijk niet in de Oval Office: Zelensky vertrok uiteindelijk met ruzie uit het Witte Huis. Toch zal Oekraïne weer met de Verenigde Staten om tafel moeten om te onderhandelen over het beëindigen van de door Rusland gestarte oorlog in het land.

Hoe kan Zelensky dat het beste aanpakken? De grootste fout die hij op dit moment kan maken is Trump te veel tegemoet komen, zegt Kronenburg. Volgens hem was de toon die Zelensky na de ruzie aansloeg in zijn tweet precies goed.

'Uit positie van kracht'

Zelensky zei in zijn bericht op X het voorval te betreuren en sprak nog een keer zijn waardering uit voor de Verenigde Staten en president Trump. Maar hij bood geen excuses aan voor de woordenwisseling. "Hij moet ook absoluut niet proberen met vleierij in een goed blaadje bij Trump te komen, want dat zie ik als een teken van zwakte", zegt Kronenburg.

"Trump zal het in eerste instantie misschien nog wel waarderen, maar hij kan daardoor ook het idee krijgen dat hij nog meer macht over Zelensky heeft", legt de oud-topdiplomaat uit. "Je laat dan eigenlijk zien dat je afhankelijk van hem bent. Het is altijd beter om vanuit een positie van kracht met iemand te praten. Je moet duidelijk maken dat het ook in het Amerikaanse belang is om weer met elkaar om tafel te gaan."

Contact via bondgenoten?

Als de verhoudingen zo verstoord zijn is het bijna onmogelijk om weer samen te komen, weet Kronenburg. "Wat het in dit geval nog extra moeilijk maakt, is dat dit voor het oog van de camera's is gebeurd en daarna de hele wereld is overgegaan." Zelf de telefoon pakken, helpt volgens hem dan meestal niet.

"Maar wat je wel kunt doen, is contact leggen via bondgenoten", noemt hij als oplossing. "Het gebeurt in de internationale diplomatie vaker dat mensen niet meer met elkaar door één deur kunnen. Wat je dan probeert, is het contact weer te herstellen via mensen die nog wel met beide partijen praten. Die kunnen dan bemiddelen."

Republikeinen durven niet

Het beste is om dat te doen via een persoon die dicht bij Trump staat, het liefst iemand uit zijn eigen partij. Zelensky had tot deze week een trouwe bondgenoot in de Republikeinse senator Lindsey Graham, die Oekraïne altijd heeft gesteund in de oorlog tegen Rusland.

Maar Graham nam nadrukkelijk afstand van Zelensky na diens bezoek aan het Witte Huis. Veel andere opties zijn er niet binnen de Republikeinse partij, waar niemand zich op dit moment lijkt te durven uitspreken tegen partijleider Trump.

Starmer en Macron inschakelen

"Ik vind het heel erg verstandig dat Zelensky de Britse premier Keir Starmer en de Franse president Emmanuel Macron heeft ingeschakeld", zegt Kronenburg over het handelen van de Oekraïense president. "Dat zijn trouwe bondgenoten die voor hem door het vuur gaan en die ook kortgeleden nog bij Trump op bezoek zijn geweest."

"We weten vooral van Starmer dat hij regelmatig met Trump belt, dus dat is een waardevolle ingang waar je gebruik van kunt maken. En we zien dan ook dat Starmer die bemiddelende rol oppakt", legt de voormalig topdiplomaat uit. "Maar garanties of het hem lukt om de banden weer te herstellen zijn er alleen niet. Diplomatie blijft mensenwerk."

Wat wil Donald Trump?

Daarbij is het ook belangrijk om te weten welk doel een wereldleider heeft, in dit geval de Amerikaanse president, vertelt hij. Wil Trump vooral de banden aanhalen met de Russische president Vladimir Poetin? Wil hij koste wat kost vrede en is hij bereid daarvoor een stuk van Oekraïne op te offeren? Of wil hij toch vooral een goede 'grondstoffendeal' sluiten waar de Amerikanen wat aan hebben?

Het zijn vragen waar niemand op dit moment het antwoord op weet, en dat is volgens Kronenburg erg ongebruikelijk. "We weten dat de Amerikanen al contact hebben met de Russen. Wat is daar besproken? Komt er een ontmoeting tussen Trump en Poetin? Er zijn op dit moment nog erg veel vragen. Het is voor Oekraïne erg belangrijk om duidelijk te krijgen wat de inzet is van Trump. Dat maakt de gesprekken daarna ook een stuk makkelijker."

Europa keek 80 jaar naar de VS voor haar veiligheid. Maar nu gooit Donald Trump het roer drastisch om: de Amerikanen lijken niet meer vanzelfsprekend onze bondgenoot. Hadden we dit kunnen zien aankomen? En hoe nu verder? "Ook een strategische kans."

We spraken erover met Haroon Sheikh, filosoof en bijzonder hoogleraar Strategic Governance of Global Technologies aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij zit als sociaal wetenschapper ook in de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid.

In hoeverre hadden we deze kantelende wereldorde kunnen zien aankomen?

Er is al langere tijd de ontwikkeling gaande waarbij de Verenigde Staten steeds meer aandacht hebben voor Azië, legt Sheikh uit. "Voor de Amerikanen is de rivaliteit met China eigenlijk het grootste geopolitieke thema en Rusland is secundair. Dat geldt voor Amerika in het algemeen, maar bij Trump zie je dat de Russen geen groot probleem zijn."

Dat zien wij in Europa toch anders, gaat de hoogleraar verder. "Voor Europa is China niet per se een grote directe bedreiging, maar Rusland wel. Dat maakt eigenlijk dat er vanuit Europa en vanuit de Amerika nu heel anders naar de wereld wordt gekeken."

Volgens hem waren we in Europa wel langzaamaan gewend geraakt aan het idee dat Amerika ons niet voor altijd zou blijven beschermen. "Maar wat Trump nu duidelijk maakt, is iets nog veel ingrijpenders: op sommige gebieden ziet Amerika ons zelfs als een tegenstander. Dit besef komt als een schok, want de wereldorde waarin we dachten te leven, verschuift sneller dan we hadden verwacht."

Zijn gedeelde waarden tussen Europa en de Verenigde Staten nog relevant?

Sheikh noemt het beleid van Trump 'transactioneel', waarin geen ruimte is voor absolute bondgenoten en absolute waarden. "Elke relatie heeft als kern: wat gaat erin en wat komt eruit? Als een bondgenoot veel vraagt, maar weinig teruggeeft, dan vindt Trump dat die relatie geëvalueerd moet worden."

Dit perspectief zorgt er nu dus voor dat zelfs traditionele bondgenootschappen continu ter discussie staan, legt hij uit. "Dat geldt voor ons in Europa ten aanzien van onze defensie-uitgaven, maar ook voor Oekraïne. Als Amerika wapens en steun biedt, dan willen ze daar grondstoffen en dankbaarheid voor terugkrijgen."

Dat is een groot verschillende met het buitenlandbeleid van eerdere Amerikaanse presidenten, ziet de hoogleraar. Voorgangers van Trump benadrukten altijd dat bepaalde bondgenoten, waarden en instituties onvoorwaardelijke steun verdienden van de Verenigde Staten.

Is dit de wake-upcall die Europa echt in beweging zal krijgen?

We hebben in het verleden gezien dat crises ook positieve gevolgen voor Europa hadden, zegt Sheikh. "De financiële crisis zorgde ervoor dat we op economisch en financieel gebied beter gingen samenwerken. Door covid mocht de Europese Commissie opeens medicijnen samen inkopen", noemt hij als voorbeelden. En door de inval van Rusland in Oekraïne is Europa gaan nadenken over gezamenlijke sancties en een soort buitenlandbeleid waarbij de economie wordt ingezet."

De Europese Unie heeft volgens hem dus in het verleden bewezen dat de lidstaten gezamenlijk kunnen omgaan met uitdagende omstandigheden. "Maar wat daarvoor nodig is, is dat de crisis lang genoeg duurt en zich langzaam voltrekt. We hebben tijd nodig om structuren op te bouwen, dan kan Europa ook deze crisis goed te boven komen."

Tegelijkertijd proberen landen als Frankrijk en Italië nu al wel een-op-eenrelaties met de VS aan te gaan om geen sancties te krijgen die andere landen mogelijk wel krijgen, ziet hij. En dat is niet verstandig voor Europa als geheel, denkt de hoogleraar. "De enige manier waarop we met Amerika op een gelijkwaardige manier kunnen onderhandelen is als we dat als eenheid doen."

Welke strategische opties heeft Europa nog?

Juist doordat de VS op dit moment zoveel landen van zich afstoten, kan er voor Europa ook een kans ontstaan om zich te profileren als dé plek waar bepaalde waarden en vrijheden wél worden gerespecteerd, zegt Sheikh. "Europa zal meer verantwoordelijkheid moeten nemen." Maar dat betekent volgens hem ook: beter worden in machtspolitiek. "Europa zou bijvoorbeeld heel sterk de hand naar Canada kunnen uitreiken, een land dat heel dicht bij ons staat, en nu op dezelfde manier eigenlijk problemen met de Amerikanen heeft."

Daarnaast ziet de hoogleraar ook kansen voor een nauwere samenwerking met India, waar Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vorige week nog met een zware EU-delegatie was om de banden aan te halen. "India is ook een groot land, een sterk land dat onafhankelijk wil zijn, maar ook een land dat veel minder sterk is dan de Verenigde Staten en China. Dat betekent dat de EU en India best interessante partners voor elkaar kunnen zijn."

Welke risico's brengt deze nieuws koers van Amerika met zich mee?

De Verenigde Staten zijn nog steeds het machtigste land ter wereld en dat betekent dat als Trump besluit om de regels los te laten, hij op korte termijn veel kan winnen maar op langere termijn ook veel kan verliezen, benadrukt Sheikh.

Andere landen zullen zich in zo'n situatie ook minder aan internationale regels en afspraken gaan houden, verwacht hij. "Als Trump het zelf oké vindt om andere landen te bedreigen met hun soevereiniteit, opent dat de deur voor landen als China, Rusland en Iran om dat ook te doen richting andere landen."

Een ander risico is volgens hem dat andere landen zich zullen organiseren om met een tegenreactie te komen. "Je ziet nu al dat de Chinezen de hand uitreiken naar Europa. China zegt eigenlijk: 'Moeten wij niet gezamenlijk een antwoord formuleren?'" Strategisch kan Europa soms wel naar China kijken om de Verenigde Staten uit balans te brengen, denkt hij. "Maar veel belangrijker is het om op zoek te gaan naar andere soorten bondgenoten." Zoals dus bijvoorbeeld India, zegt Sheikh tot slot.