Jugend Rettet: geen dealtjes met mensensmokkelaars

Hulpverleners van de Duitse hulporganisatie Jugend Rettet keren terug naar huis vanuit het Middellandse Zee-gebied. Hun schip is vorige week in beslag genomen door de Italiaanse autoriteiten en ligt vast in de haven van Lampedusa. Jugend Rettet wordt ervan verdacht te hebben meegewerkt aan illegale mensensmokkel vanuit Libië naar Italië. Een verdenking die de laatste maanden vaker wordt geuit ten opzichte van NGO’s die reddingsoperaties verrichten in de Middellandse Zee.

Bij Jugend Rettet zijn ook een aantal Nederlandse vrijwilligers aangesloten. Teun Peeters is crewlid op de Iuventa, de boot van Jugend Rettet en hij is net teruggekeerd naar Nederland. Volgens hem is er niets waar van de beschuldigingen. 

Jugend Rettet

Jugend Rettet vaart op de Middellandse Zee om migranten die de oversteek van Libië naar Italië wagen te redden. Vorige week werd de Iuventa in beslag genomen. Ambrogio Cartosio, de openbaar aanklager van het Siciliaanse Trapani gaf daarop een persconferentie en zei bewijs te hebben dat hulpverleners van de Duitse organisatie contact hebben gehad met Libische mensensmokkelaars tijdens een incident in september en twee incidenten afgelopen juni.

Er verscheen een audio-opname in Italiaanse media waarin de bemanning van Jugend Rettet zou worden opgedragen geen foto’s te maken van de mensensmokkelaars.

Volgens Jugend Rettet klopt hier niets van, en is de betreffende opname verkeerd vertaald. De opname zou een briefing zijn over het omgaan met sociale media. Ook verschenen er foto’s waarop te zien zou zijn hoe mensensmokkelaars een motor meenemen van een boot die gebruikt was om migranten over te zetten op het schip van Jugend Rettet. Volgens de hulporganisatie zijn ook deze foto’s in de verkeerde context geplaatst. 

'Er worden geen dealtjes gesloten, er is geen sprake van afspraken of gesprekken met mensensmokkelaars.' aldus Teun Peeters.

Dit filmpje wordt in Italiaanse media als bewijs genoemd dat Jugend Rettet contact heeft gehad met Libische mensensmokkelaars. Op het filmpje zijn verschillende boten te zien bij de Iuventa en daar zouden volgens Italiaanse media dan ook mensensmokkelaars tussen zitten die een migrantenboot weer mee terug nemen. Volgens Jugend Rettet is het helemaal niet duidelijk wie de mensen op die foto’s precies zijn.

Het is niet de eerste keer dat de Italiaanse justitie een dergelijke beschuldiging doet aan het adres van NGO’s. In het voorjaar kondigde de Italiaanse justitie aan een onderzoek te gaan doen naar de contacten van NGO’s met mensensmokkelaars. De geuite beschuldigingen werden toen al snel weer teruggetrokken, maar duidelijk is wel dat de verwelkomende houding die Italië eerst had ten opzichte van ngo’s die te hulp kwamen, definitief is omgezet naar een meer sceptische houding.

Gedragscode

Italië probeert ook op andere manieren het werk van de hulporganisaties te beïnvloeden. In juli nodigde het ministerie van Binnenlandse Zaken alle NGO’s uit om een gedragscode te ondertekenen. Vijf van de acht NGO’s weigerden dat omdat een aantal principes in de gedragscode in strijd zijn met hun humanitaire principes. Zoals Artsen zonder Grenzen: “De Italianen willen ons verplichten om gewapende agenten aan boord toe te laten. Overal ter wereld waar wij opereren zijn wapens verboden. Dus daar gaan wij bij ons werk op de Middellandse Zee ook niet mee akkoord,” aldus een woordvoerder. Ook het verbod voor kleinere schepen om mensen aan boord te nemen en af te zetten op grotere schepen zodat er snel weer een nieuwe reddingsoperatie kan worden uitgevoerd schiet veel organisaties in het verkeerde keelgat. “Wij zijn ervan overtuigd dat dat mensenlevens gaat kosten,” aldus Artsen zonder Grenzen.

Ook Peeters van Jugend Rettet zegt te merken dat de opstelling van de Italianen is veranderd: “Italië probeert op een andere manier te kijken hoe ze grip kunnen krijgen op deze situatie.” Het verwijt dat de ngo als veerboot fungeert vindt Peeters ongefundeerd. “Mensen gaan weg omdat er oorlog en armoede is. Dat beweegt mensen om de zee op te gaan.”

Grip vergroten

Volgens Eugenio Cusumano, die zich als assistent-professor aan de Universiteit Leiden de laatste jaren specialiseerde in onderzoek naar de missies van hulporganisaties op de Middellandse Zee, probeert de Italiaanse overheid de grip op de NGO’s te vergroten. Ook omdat diverse pogingen van Italië om hulp te krijgen van andere EU-landen bij het opvangen van de migranten op niets uitliepen. Op de laatste EU-top in Talinn vroeg Italië de andere lidstaten nog om te helpen door relocatie van migranten vanuit Italië naar andere EU-landen of door hun havens open te stellen. De Italianen kregen echter nul op het rekest. De EU probeert door middel van afspraken met Afrikaanse landen waar de migranten vandaan of doorheen komen, de migratie vanuit Afrika naar Europa in te dammen. Dit jaar hebben tot nu toe bijna 100.000 migranten de Italiaanse kust bereikt en zijn er ruim 2200 verdronken. In heel 2016 kwamen 180.000 migranten aan wal in Italië.