'Zorgstelsel zoals we nu hebben is niet toekomstbestendig'

Is er volgend jaar nog zorg voor iedereen die dat nodig heeft? Zorgverzekeraar CZ laat vandaag weten dat die garantie er niet is. Gezondheidseconoom Wim Groot deelt de zorgen, maar zegt dat zorgverleners ook kritischer naar zichzelf moeten kijken.

Ondanks de zorgplicht kunnen de wachtlijsten in de zorg niet meer worden weggewerkt. Gezondheidseconoom Wim Groot zegt dat zorgverleners ook vooral beter moeten zorgen voor hun eigen personeel.

3,75 erbij

Dat kan er ook nog wel bij in deze tijden van inflatie en torenhoge energiekosten: onze zorgpremie belooft alleen maar verder te stijgen de komende jaren. Zo gaan klanten van zorgverzekeraar CZ weer meer pijn in hun portemonnee voelen. Want vanaf volgend jaar betalen ze bij de twee na grootste zorgverzekeraar van Nederland 138,25 euro per maand voor de meest gekozen basisverzekering. Dat is een stijging van 3,75 euro per maand.

Dat lijkt weinig, maar volgens CZ-topman Joep de Groot onderstreept de verhoging dat de grens van ons zorgsysteem nu echt bereikt is. Het wegwerken van de al lange wachtlijsten gaat dan ook niet meer lukken, zo waarschuwt De Groot in De Telegraaf.

'Niet verrast'

De zorgpremie van CZ is een goede indicatie voor de zorgpremies van andere zorgverzekeraars, die uiterlijk morgen hun premie voor 2023 bekend moeten maken. Die deadline en aankondiging van de verhoging van de zorgpremie geldt ook voor zorgverzekeraar Zilveren Kruis, vertelt Zilveren Kruis-bestuursvoorzitter Georgette Fijneman. "Die premieverhoging is ook voor ons onontkoombaar net zoals bij CZ Groep."

Net zo min is Fijneman echt verrast over het luiden van de noodklok door haar collega-bestuursvoorzitter De Groot in De Telegraaf. Zo waarschuwde De Groot dat niet meer gegarandeerd kan worden dat de zorg altijd voor iedereen toegankelijk zal blijven. Niet alleen de grens van de betaalbaarheid is in zicht, ook het verwachte personeelstekort zal de komende periode alleen maar verder stijgen. Zo moet met hetzelfde aantal mensen meer zorg worden geleverd, zegt CZ-topman De Groot.

Iets positiever

"Maar ik zal dit verhaal wel iets positiever formuleren", reageert Fijneman. "Maar als we de zorg aanpakken op de manier zoals we dat blijven doen, dan is dat niet toekomstbestendig."

Maar om een dreigende zorgverleningscrisis af te wenden, moeten er een hoop bakens worden verzet. "Om te beginnen moeten betrokken partijen meer met elkaar samenwerken, zoals afgesproken in het Integraal Zorgakkoord. Maar ook: opschalen van goede innovatie, digitalisering, meer focussen op gezonde leefstijl. Dan denk ik dat je in de toekomst nog steeds voor iedereen toegang kan hebben tot goede zorg."

Vergelijkbaar verhaal NS

Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Universiteit Maastricht, onderschrijft goeddeels de boodschap van Zilveren Kruis-voorvrouw met minder negatieve strekking dan in vergelijking met haar collega De Groot van CZ.

"Ons zorgsysteem piept en kraakt inderdaad. Maar het verhaal van CZ-topman De Groot deed me wel erg denken aan het vergelijkbare verhaal van de NS. Die worden geconfronteerd met de uitval van treinen door personeelstekort. En dan zeggen ze tegen de reiziger: check maar even de reisplanner en zoek het maar verder zelf uit."

Probleem op de arbeidsmarkt

En dat is ook deels de teneur van de in de Telegraaf opgetekende boodschap van CZ-topman, vervolgt de aan de Universiteit Maastricht verbonden hoogleraar. "Op termijn hebben we wel een probleem dat we te weinig mensen hebben om te voldoen aan de groeiende zorgvraag. Dat is een demografisch verandering: meer ouderen, minder jongeren. Maar we hebben ook een probleem op de arbeidsmarkt die ertoe leidt dat er bij veel zorginstellingen personeelstekorten zijn."

Boosdoeners van het personeelstekort in de zorgsector is het hoge ziekteverzuim en forse uitstroom van zorgmedewerkers, benadrukt Groot. "Het personeelsverloop is heel groot. Alleen al van de beginnende verpleegkundigen is 40 procent na twee jaar alweer verdwenen. Tel daarbij op het torenhoge ziekteverzuim. Daar zou wat wel aan gedaan kunnen worden. Dan zouden de wachtlijsten wel goeddeels kunnen worden weggewerkt."

Zorgplicht

Op de vraag wat CS en Zilveren Kruis en andere zorgverzekeraars hieraan kunnen doen, is het antwoord van gezondheidseconoom Groot heel stellig. "De zorgverzekeraars hebben een zorgplicht. Die moeten ervoor zorgen dat er binnen redelijke tijd en op redelijke afstand zorg is voor ons."

Die boodschap moeten zorgverzekeraars onder de neus wrijven van ziekenhuizen en andere zorginstellingen. "En dat betekent dat ze ervoor moeten zorgen dat ze een goede werkgever moeten zijn. Ze moeten er dus voor zorgen dat het verloop van hun personeel minder wordt en dat het ziekteverzuim naar normale proporties gaat. En als ze dat niet doen, dan moeten zorgverzekeraars duidelijk maken dat dit consequenties kan hebben voor de zorg die zij inkopen."

Inkoopcontracten

Zilveren Kruis speelt wel degelijk in op de door Groot geschetste pijnpunten, vertelt Fijneman. "Een deel van extra salarissen voor zorgpersoneel wordt ook meegenomen in onze inkoopcontracten. Daarnaast zijn we constant in gesprek met zorgaanbieders over hoe we met elkaar het personeel kunnen behouden."

En dat is niet alleen een kwestie van meer geld voor zorgmedewerkers, maar ook een kwestie van betere arbeidsvoorwaarden om het werk aantrekkelijker te maken, vervolgt ze. "Minder administratief werk creëren zodat er meer tijd is voor het verlenen van zorg."

Echte keuzes maken

Maar deze inspanningen zijn bij lange na niet genoeg om ons zorgstelsel draaiende te houden, vreest Groot. "Op termijn ontkomen we er niet aan om echte keuzes te maken binnen de zorg. We moeten vaststellen welke zorg we echt noodzakelijk vinden en welke zorg erg gegarandeerd kan blijven worden. En welke zorg minder noodzakelijk is en niet meer geleverd kan worden binnen ons zorgstelsel."

Volgens Groot moet politiek Den Haag dit hoofdpijndossier niet langer voor zich uitschuiven. "Ze moeten daar niet blijven doen alsof de bomen tot in de hemel groeien en alles mogelijk is. En dus eindelijk keuzes maken, zodat ons zorgstelsel ook in de toekomst houdbaar blijft. Het gaat erom dat voor de mensen die écht zorg hebben, daar ook van op aan kunnen."

Passende zorg

Moet daarmee het mes in de zorg? Dat is onvermijdelijk volgens Groot. Fijneman kan zich daar wel in vinden en onderschrijft ook het door politiek Den Haag onderschreven motto van op 'passende zorg' aansturen.

Daar moeten zorgaanbieders en zorgverzekeraars samen de schouders onder zetten. Maar ook wij als zorgverzekerden moeten ook onze bijdragen leveren, benadrukt ze. "Wij moeten ook onze verantwoordelijkheid nemen. Het gaat per slot van rekening ook om een stukje leefstijl en zorgpreventie."

Zorg mijden

Ondertussen is Fijneman extra bezorgd over het aantal verzekerden dat de premie niet meer kan betalen. En net als haar CZ-collega De Groot signaleert ze ook vaker mensen die zorg mijden door niet meer naar de huisarts te gaan terwijl dat gewoon wordt vergoed conform de basisverzekering. "Deze problematiek is natuurlijk afschuwelijk."

Om eraan toe te voegen: "Daar waar onze klanten hulp nodig hebben, hebben we ook allerlei voorzieningen voor ze geregeld. Zoals het zelf bepalen van je datum van betaling van premie, de mogelijkheid om deze betaling gespreid te doen en de mogelijkheid om je even te onthouden van betaling."