Zorgen om gezondheid rond fabriek Tata Steel

Zwarte grafietdeeltjes uit de fabriek van Tata Steel dwarrelen over Wijk aan Zee. Omwonenden van de fabriek maken zich zorgen om hun gezondheid en eisen maatregelen.

"Kijk, alles is gitzwart!", zegt Ton Mars (83), en laat zijn handen zien. Een veeg over de motorkap van zijn auto is alleszeggend. "Alsof er net tig potloden zijn geslepen en over mijn auto zijn uitgestrooid." Ook de vensterbanken zitten onder een laag zwarte, kleverige stof. "Ik heb horren voor de ramen geplaatst om het vuil zo veel mogelijk buiten te houden, ik hou ze ook meestal dicht. Alleen de ramen op mijn slaapkamer houd ik open. Laatst maakte ik de horren schoon. Zwart waren ze."

Rotte eieren

Toen Mars 20 jaar geleden in Wijk aan Zee kwam wonen, wist hij niet dat de vervuiling van de naastgelegen fabriek, vroeger Hoogovens, daarna Corus en nu Tata Steel geheten, zo erg was. "We hadden wel veel last van stank, een rotte eieren-lucht. Daar hebben ze gelukkig wat aan gedaan. Maar nu die grafietregens. Je moet er niet te licht over denken; je ademt het toch ook in."

'Als de wind verkeerd staat, merk ik het meteen'

Ook Linda Valent, woonachtig in Wijk aan Zee en lid van de dorpsraad, maakt zich zorgen. "Tata mag heel veel. Het is economisch van groot belang voor de regio en voor Nederland, dat begrijp ik. Maar wie bekommert zich om onze gezondheid?" Het is niet alleen de grafiet die sinds de zomer over het dorp dwarrelt. "Ook fijnstof uit de fabriek komt over ons heen. Als ik ga hardlopen en de wind staat verkeerd, dan merk ik het meteen aan mijn longen."

Het is een hot issue in de dorpsraad, die sneller maatregelen wenst dan tot nu toe gebeurt. Daarom heeft de raad zelf monsters genomen en door een lab laten onderzoeken: "De samenstelling van die monsters laat zien dat er echt wel troep in zit. Dat bleek onlangs ook uit het eigen onderzoek van Tata Steel/Royal Haskoning."

Mogelijk zeer giftig vanadium pentoxide

Uit dat onderzoek van Royal Haskoning in samenwerking met GGD IJmond bleek dat de monsters veel stoffen bevatten die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid. Milieukundige Jacob de Boer: "Er zitten veel metalen in, dat kun je verwachten bij een staalbedrijf.

Maar waar ik mij zorgen over maak is de stof vanadium. De vraag is: welk type vanadium is dit? Door de hoge temperatuur die de fabriek gebruikt kan het mogelijk vanadium pentoxide zijn. Dat is een heel giftige stof die als je die binnen krijgt, zeer kankerverwekkend is, maar het leidt ook tot kuchen en bronchitis-achtige klachten." De Boer vindt dat snel moet worden vastgesteld hoe de samenstelling van de lucht is en wat bewoners hiervan binnenkrijgen.

'Economische belangen wegen zwaarder dan gezondheid'

Huisarts Luc Verkouten is het hiermee eens. "Bij speelgoed en voeding geldt in Nederland vrijwel altijd dat we het 'bij twijfel niet op de markt brengen'. Bij de uitstoot van Tata weten we nog niet wat het op de lange termijn voor de gezondheid betekent, en toch gaan we ermee door. De economische belangen wegen blijkbaar zwaarder dan de gezondheidsrisico's." Hij ziet in zijn parktijk opvallend veel patiënten met longklachten. "Ik kan het oorzakelijk verband niet hard maken, maar het valt mij en mijn collega's in de regio wel op."

Een bewonersbijeenkomst in Wijk aan Zee eind november werd druk bezocht. Dorpsbewoners, RIVM en GGD, maar ook directeur Hans van den Berg van Tata Steel waren aanwezig. "Wij zijn in de afgelopen jaren niet de allerbeste buur geweest", gaf hij toe aan de volle zaal en opnieuw aan EenVandaag. "We gaan het oplossen." De grafietregens worden veroorzaakt door de bewerking van staal. Tata Steel belooft binnen anderhalf jaar een overkapping te plaatsen, zodat de bewerking niet meer in de openlucht wordt gedaan.

Gore leugen

Dirk Jan Prins is sceptisch over deze belofte. Hij volgt Tata Steel al jaren en plaatst al het nieuws over de fabriek op de nieuwssite Bic-News. "Er stond al in 1991 in de krant dat er vanwege de overlast een hal boven de stortput zou worden gebouwd, maar het is nog steeds niet gebeurd. Ook zouden ze de productie omlaag brengen. 'Hebben we gedaan, van de overproductie is de piek afgehaald', zeggen ze. Maar wij kunnen het niet controleren."

Prins verruilde vorig jaar om gezondheidsredenen Wijk aan Zee voor Beverwijk. "Hier ben je iets meer gevrijwaard van de stoflaag, maar niet van de stank en giftige gassen. Nu wil Tata Steel die overkapping bouwen voor een bepaald type metaalverwerking, maar voor het overige blijven ze gewoon in de buitenlucht verwerken met bulldozers en hijskranen die veel stofwolken veroorzaken. Het is nog niet gedaan met de overlast, vrees ik."

Schoonmaakploegen ruimen op

Intussen probeert Tata Steel omwonenden tegemoet te komen door schoonmaakploegen langs te sturen. Auto's worden gewassen, zonnepanelen geboend en als het moet wordt binnenshuis opgeruimd. Ook bij Ton Mars komt de schoonmaakploeg regelmatig langs, hij is er blij mee. "Je kunt zo'n fabriek ook niet zomaar even stilleggen. "Dat ze dit aanbieden is tenminste iets."

Linda Valent is minder positief. "Tata reageert vaak reactief en niet pro-actief", vindt ze. "Het gaat ook allemaal zo verschrikkelijk traag. Dan zegt de GGD op de bewonersbijeenkomst dat we vooral vaak onze handen moeten wassen, maar daar worden we inmiddels een beetje moedeloos van. Ik begrijp Tata ook niet meer; je hebt toch ook je maatschappelijke verantwoordelijkheid?"

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) gaat in beroep tegen de vergunning voor Tata Steel, die geen aanvullende maatregelen hoeft te nemen om bepaalde uitstoot van stikstofoxiden terug te brengen. De GGD en RIVM gaan uitgebreider onderzoek doen naar de gezondheidseffecten. Voor inwoners van de regio IJmond wordt opnieuw een bijeenkomst georganiseerd.