In Pittsburgh lukte het omwonenden om zwaar vervuilende kooksfabriek te laten sluiten: 'We gingen langzaam dood'

Jarenlang moesten ze alle ramen permanent dichthouden. Tot de omwonenden van een kooksfabriek in Pittsburgh zich verenigden en de inktzwarte uitstoot met eigen camera's filmden. Met groot succes. Omwonenden van Tata Steel volgen nu hun voorbeeld.

De Shenango-kooksfabriek in de Amerikaanse stad Pittsburgh sloot in 2016, maar daar ging een lange strijd van bezorgde omwonenden aan vooraf. Dat de zorgen om hun gezondheid terecht waren, blijkt nu uit onderzoek van de New York University School of Medicine: na de sluiting verbeterde de volksgezondheid in de regio namelijk aanzienlijk.

Dubbele bypass na hartaanval

"We werden ziek en gingen langzaam dood", vertelt de 77-jarige Thaddeus Popovich. Hij is een van de aanjagers van de burgeractie tegen Shenango Coke Works. Thaddeus wijst naar het huis waar hij woonde, aan de Virginia Avenue in Ben Avon, aan de rand van Pittsburgh. Zijn woning stond op amper een kilometer van de voormalige kooksfabriek.

"Toen ik hier woonde was de vervuiling van de Shenango-kookfabriek op zijn ergst", blikt hij terug. "Ik moest aan mijn hart geopereerd worden voor een dubbele bypass." Zijn cardioloog vertelde hem dat het jarenlang inademen van ongezonde lucht waarschijnlijk had bijgedragen aan zijn hartaanval. Thaddeus besloot in actie te komen: "Ik begon aan iedereen te vertellen: 'Dit is echt heel ongezond.'"

Buren richten actiegroep op

Met andere buurtbewoners richtte hij in 2014 de actiegroep Allegheny County Clean Air Now (ACCAN) op, genoemd naar de regio waarvan Pittsburgh de hoofdstad is. Ze praatten met de gemeente en toezichthouders, en hielden bijeenkomsten in het lokale café. Af en toe ontmoet Thaddeus zijn vrienden daar nog: Karen Grzywinski, Clint Hoover, Angelo Taranto, de meest actieve leden.

Samen halen ze herinneringen op aan hun gezamenlijke strijd. "Als het een slechte dag was en je buiten wilde barbecuen, kon dat gewoon niet. Je moest naar binnen met alle ramen dicht om de stank buiten te houden", vertelt Clint.

'Industrie had ook rechten, zeiden ze'

De regionale milieudienst Allegheny County Health Department zou hen moeten beschermen tegen de schadelijke effecten van de uitstoot, maar deed dat volgens de omwonenden onvoldoende. "Ambtenaren vertelden ons dat de industrie ook rechten heeft. En dat de cyclus van vergunningen en boetes zou doorgaan omdat dat nu eenmaal was zoals het was", zegt Clint.

De buurtbewoners kochten daarom aandelen in het moederbedrijf van Shenango Coke Works. Op die manier konden ze aandeelhoudersvergaderingen bijwonen en hun verhalen vertellen aan de CEO en de Raad van Bestuur. Ook stapten ze naar de Amerikaanse federale omgevingsdienst Environmental Protection Agency (EPA).

Doorbraak geforceerd

ACCAN wist in 2015 een doorbraak te forceren door samen te werken met studenten en technici van het Robotics Institute van de Carnegie Mellon University in Pittsburgh. Die bouwden een systeem met camera's en sensoren rondom de kooksfabriek. De omwonenden filmden dagelijks de rookpluimen uit de fabriek, die ze al jarenlang inademden.

Met behulp van een programma op basis van kunstmatige intelligentie (AI) kon de samenstelling van de rook precies worden vastgesteld. De uitkomsten werden vervolgens gedeeld met de EPA gedeeld, waarna een bestuurder zelf polshoogte kwam nemen.

'Dit is totaal onaanvaardbaar'

Totaal onaanvaardbaar, reageerde de EPA-bestuurder voor een volle zaal omwonenden, toen hij op een groot scherm de camerabeelden zag van de zwarte rookpluimen. "En toen volgde er een lang applaus", vertelt Thaddeus. Want dat ene korte statement was het teken waar ze al zo lang op hadden gewacht: een overheidsdienst die gewoon opkwam voor de gezondheid van burgers.

Drie weken later kondigde Shenango Coke Works aan dat de fabriek zou gaan sluiten. Begin 2016 was het zover en een paar jaar later werd de fabriek tot de grond toe gesloopt. Het enige wat nu nog te zien is van die hele geschiedenis, is de zwartgeblakerde grond die door 50 jaar kolenverhitting is ontstaan.

Bron: EenVandaag

Geen smog meer in dorp

"Het was een schok voor me", blikt actievoerder Thaddeus terug op het besluit van de sluiting. "Omdat het de eerste keer was dat ik merkte hoeveel impact je kan maken als je technologie combineert met de kracht van de lokale gemeenschap."

"Het is bijzonder dat als ik nu de wijk in rijd, er geen smog meer is", vertelt hij tot slot. "Het heeft me een tijd gekost om me te realiseren dat de vervuiling er niet meer is. De lucht is nu schoon en helder. Het is raar, maar ik heb het gevoel dat ik nu op een andere planeet loop."

Omwonenden van Tata Steel

De succesvolle strijd voor de sluiting van de kooksfabriek in Pittsburgh kan op belangstelling in Nederland rekenen. Op het Tata Steel-terrein in Wijk aan Zee staan namelijk ook twee kooksfabrieken en omwonenden daar maken zich grote zorgen om de uitstoot en de gevolgen ervan voor hun gezondheid.

Een van de studenten die destijds bij het monitoringsproject in Pittsburgh betrokken was, Yen-Chia Hsu, is inmiddels assistent-hoogleraar informatica aan de Universiteit van Amsterdam. In opdracht van burgeractiegroep Frisse Wind en Greenpeace is hij bezig om een soortgelijke AI-analyse te maken van de uitstoot bij Tata Steel als in Pittsburgh is gebeurd. Hsu is bovendien in gesprek met de omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied om ook voor de toezichthouder het onderzoek uit te voeren.