Zijn de kosten van schuldhulp zes keer hoger dan de totale schuld, wat armoedewethouder beweert? 'Kan niet waar zijn'

Arnhem gaat de schulden van gezinnen met problematische schulden kwijtschelden. Volgens de wethouder kost het gemeenten jaarlijks 17 miljard euro om om ruim 3 miljard euro aan schulden op te lossen, maar volgens experts kloppen deze bedragen niet.

De Arnhemse wethouder Mark Lauriks haalt die 17 miljard euro uit een rapport uit 2020 van onderzoeksbureau De Argumentenfabriek. Daarin wordt op basis van een rekenmodel uit 2011 een schatting wordt gemaakt van de totale kosten van problematische schulden voor de maatschappij. Het gaat dus niet om de kosten van alle schuldhulpverlening in Nederland, en al helemaal niet om de kosten voor gemeenten.

Verschillende soorten kosten

Het bedrag is een optelsom van verschillende kosten die problematische schulden volgens het rekenmodel in totaal met zich meebrengen. "Het zijn dus geen overheidsuitgaven", verduidelijkt Kees Kraaijeveld van De Argumentenfabriek.

In de berekening zitten ook uitvoeringskosten, maar dat is volgens hem 'maar een klein deel'. Andere soorten kosten die zijn meegewogen zijn 'extra zorgkosten die problematische schulden opleveren, schade aan de ontwikkeling van kinderen, schade aan de economische groei omdat mensen met schulden minder productief zijn, en schade aan de betalingsmoraal'.

'17 miljard kan niet waar zijn'

In NRC zegt wethouder Lauriks dat 'de schuldhulpverlening in Nederland' 17 miljard euro kost. En in zijn brief aan de Arnhemse gemeenteraad gaat het over kosten die worden gemaakt voor het 'oplossen van problematische schulden'. In beide gevallen klopt niet wat hij zegt: het bedrag is een verouderde schatting van de totale kosten van problematische schulden voor de hele maatschappij, niet van de uitgaven van gemeenten of schuldhulpverleners.

"Het kan niet waar zijn dat de kosten van schuldhulpverlening door gemeenten 17 miljard zijn", zegt ook associate lector Schulden en Incasso aan de Hogeschool Utrecht Rosanne Oomkens. Schuldhulpverlening is een taak van gemeenten, die samen met burgers plannen opstellen om problematische schulden in een bepaalde periode zo veel mogelijk af te lossen.

Lastig om te bepalen

De wethouder heeft het in dezelfde adem over 3 miljard euro aan (problematische) schulden in Nederland. Ook dat bedrag komt uit het rekenmodel uit 2011 en is volgens Oomkens lastig te onderbouwen. "Wat wordt daaronder verstaan? Bij welke mensen stond die schuld open? Zijn die schulden geïnd, kwijtgescholden, of gaat dit over oninbare vorderingen?"

Het is hoe dan ook lastig om aantallen en bedragen te koppelen aan schulden of schuldhulpverlening, benadrukt ze. Ook omdat veel mensen met schulden niet aan de bel trekken: "Vijf op de zes huishoudens met problematische schulden zijn niet in beeld bij professionele schuldhulpverlening. Mensen wachten vaak met hulp zoeken tot het echt niet anders meer kan."

Schatting schuldhulpverleners

Joeri Eijzenbach van de branchevereniging voor financiële hulpverleners (NVVK) kan wél iets zeggen over wat de Nederlandse gemeenten jaarlijks kwijt zijn aan schuldhulpverlening. "Het ministerie stelt ieder jaar een paar honderd miljoen euro ter beschikking voor gemeenten om schulden op te lossen. Dat zijn de kosten die zij kunnen maken", legt hij uit.

De totale omvang van de problematische schulden in Nederland kan hij als vertegenwoordiger van schuldhulpverleners wel een beetje inschatten. "Als branche spreken wij ieder jaar met 20.000 mensen een schuldregeling af. Die mensen melden zich gemiddeld met zo'n 40.000 euro schuld Jaarlijks lossen wij dus ruim een half miljard aan schulden op", rekent hij. "Als er 726.000 mensen met problematische schulden zijn, gaat het er bij ons niet in dat er 'maar' 3 miljard euro open zou staan voor heel Nederland."