De manier waarop incassobureaus winst maken is 'immoreel en maatschappelijk onverantwoord', zegt de Consumentenbond. Te veel mensen kunnen door torenhoge incassokosten hun schulden niet afbetalen. Zoals Layla. "Wist niet meer hoe ik het op moest lossen."

Toen Layla Badoella op haar 18de haar huis verliet, kwam ze al snel met schulden in aanraking. Ze raakte thuisloos, en logeerde vooral bij vrienden. Ondertussen stapelden de rekeningen zich op, en binnen een jaar zat ze diep in de stress over haar schulden.

'Ben niets waard in deze samenleving'

"Op het diepste punt heb ik mezelf opgesloten in mijn kamer en dacht ik: ik doe een deken over mijn hoofd en ik zie het maar gewoon even allemaal niet. Vervolgens heb je echt het gevoel van 'ik kan niks'. Ik ben gewoon niks waard in deze samenleving."

Mentaal hadden de schulden veel invloed op haar. "Daar komt dan een hele zware depressie bij kijken, waarbij je je gewoon nutteloos voelt."

Een neerwaartse spiraal

Incassobureau's verdienen aan het leed van mensen met schulden, zegt de Consumentenbond. Zij vinden de incassokosten vaak buitenproportioneel, waardoor schuldenaars in een neerwaartse spiraal belanden door een ophoping van extra kosten. De incassokosten moeten namelijk door hen betaald worden, niet door de schuldeiser.

Die ophoping wordt door huidige regelgeving in de hand gewerkt, ziet ook lector schulden en incasso Nadja Jungmann van de Hogeschool Utrecht. "Als mensen eenmaal achterstanden hebben, hebben wij een incassosysteem dat schuldeisers eigenlijk aanmoedigt om vooral verder te escaleren."

Gebrek aan afspraken

Hoe dat kan? Een gebrek aan afspraken, volgens Jungmann. "Het grote probleem van ons incassosysteem is dat er geen spelregels zijn over hoe het geld eerlijk wordt verdeeld, als er nog geen rechter aan te pas komt."

Die afspraken zijn er wel zodra er vorderingen bij de deurwaarder liggen, maar dat is volgens Jungmann te laat. "Dan is de vordering al langs de rechter gegaan. Op dat punt zitten mensen dus al veel en veel dieper in de problemen. Die staan dan met hun rug tegen de muur, want iedere schuldeiser vraagt vervolgens het maximale bedrag."

'Een heel pervers effect'

En daar zit volgens haar ook het probleem. "Iedere schuldeiser mag ook het maximale bedrag vragen, want er bestaat geen recht op een passende betalingsregeling. Wat je dan ziet, is dat de schuldeisers die het hardste duwen al snel het meeste te krijgen, en dat is een heel pervers effect."

Layla is het daarmee eens. De incassokosten liepen ook voor haar erg snel op. "Hoe kan je van iemand verwachten die al in de schulden zit, dat je nog eventjes 50 euro of 100 euro erop kan zetten? Ik was ook superjong, dus dat kan je niet meteen betalen."

Machteloos

Ook bij de gemeente kon ze niet terecht. "Ik werd van het kastje naar de muur gestuurd, omdat mijn schulden te laag waren. Uiteindelijk weet je gewoon niet meer wat je moet doen."

Ze voelde zich daardoor machteloos. "Op een gegeven was gewoon alles weggevallen. En ik wist ook niet meer hoe ik het moest oplossen."

In de schulden

Wat gebeurt er eigenlijk, als je in de schulden belandt? Jungmann legt uit: "Jij hebt een schuld en dan krijg je een herinnering, waarin staat dat je 2 weken de tijd hebt om alsnog het volledige bedrag te betalen. Daarbij wordt vermeld dat daar buitengerechtelijke incassokosten bij komen kijken, als je niet binnen 2 weken betaalt." Voor die extra kosten zijn vastgelegde percentages.

Incassobureau's mogen sowieso 40 euro in rekening brengen, dat is het minimumbedrag. Bij schulden tot 2.500 euro kan vervolgens 15 procent aan incassokosten erbij komen. Over de volgende 2.500 euro daalt dat percentage naar 10 procent, en over de 5000 euro daarna naar 5 procent.

Deurwaarder inschakelen

Betaal je niet, dan moet de schuldeiser of het incassobureau blijven vragen of je betaalt. Zij hebben geen machtsmiddelen, vertelt Jungmann. "Tot het moment dat ze naar de rechter gaan. Maar, dan moeten ze een deurwaarder inschakelen." De kosten voor de deurwaarder komen dan ook weer bij degene met schulden terecht.

"Dat is waar die enorme druk vandaan komt." Volgens Jungmann moeten er vooral duidelijkere spelregels worden ingevoerd. "Dat gaat om hoe het geld dat mensen wél beschikbaar hebben op een eerlijke manier verdeeld wordt onder schuldeisers." Hierdoor zou de prikkel voor incassobureau's om het grootste gedeelte van de pot te krijgen worden verminderd en ontstaat er minder concurrentie tussen schuldeisers.

Doorverkoop vorderingen

Verder kaart de Consumentenbond het doorverkopen van schulden van consumenten aan. Bedrijven zouden namelijk hele portefeuilles met vorderingen overkopen, wat direct tot 21 procent extra kosten voor de schuldenaar kan leiden.

Jungmann kijkt hier gemengd naar, vertelt ze. "Want, schuldenproblematiek bij mensen is natuurlijk niet problematiek waar je winst op wil maken." Wat haar betreft is het doorverkopen wel een onwenselijk fenomeen, maar ze noemt ook dat dit juist als oplossing kan werken.

'Eindelijk een toekomstperspectief'

Volgens Jungmann ligt het probleem niet alleen bij de incassobureau's. "Het probleem zit primair in de verzoeken van schuldeisers." Een incassobureau doet namelijk wat een schuldeiser vraagt.

"Dan kunnen we dus als maatschappij massaal de deurwaarders en de incassobureaus onder de loep leggen en zeggen: ze gedragen zich niet netjes, maar dan gaan we wel voorbij aan het gegeven dat zij werken in opdracht van schuldeisers."

Schaamte

Wat voor Layla ook een oplossing in de weg stond, was schaamte. Hierdoor durfde ze lang niet om hulp te vragen. "Mijn familie en vrienden wisten van niks. Daar hield ik eigenlijk schone schijn bij op." Ze ging zichzelf vergelijken met de mensen om haar heen. "Ik had ook heel veel vrienden en vriendinnen die helemaal in een andere levensfase zaten dan ik dat zat, dus die woonden allemaal nog bij papa en mama. En dan zit jij in een situatie die voor hen onbekend terrein is."

Met Layla gaat het nu beter. Ze zit in de laatste fase van het aflossen van haar schulden. "Mede dankzij Stichting ONSbank ben ik op weg naar het einde van mijn schulden. En die hebben met mij eigenlijk mijn financiële lasten en alles in kaart kunnen brengen waardoor ik eindelijk tot een toekomstperspectief kon komen."

Reactie brancheorganisatie incassobureaus

De Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso-ondernemingen (NVI), de brancheorganisatie voor incassobureaus, laat weten het niet eens te zijn met de oproep van de Consumentenbond. Ze vinden het ongefundeerd, onder andere gezien de recente invoering van de Wet kwaliteit incassodienstverlening (Wki).

'Met deze nieuwe wet, die in ieder geval voor incassobureaus, gerechtsdeurwaarders en incassoadvocaten geldt, worden de buitengerechtelijke werkzaamheden die deze incassodienstverleners verrichten, gereguleerd', laten zij weten in een reactie.

Eén bedrag

Ook geven zij aan 'na breed onderzoek de nodige aanpassingen te hebben voorgesteld aan het kabinet'. En benadrukken tenslotte dat 'het gaat om één bedrag waarvoor hoelang een traject ook duurt en hoeveel handelingen er ook zijn gedaan, geen enkele verhoging geldt'. Hiermee zeggen ze dat er dus maar één keer incassokosten in rekening gebracht worden.

'Bij uitstek is dat een instrument om schulden klein te houden, in tegenstelling tot de kostenophoging die plaatsvindt vanaf gerechtelijke invordering en daarna. Dat onderscheid wordt te vaak niet gemaakt, zelfs niet door de Consumentenbond', staat er in het bericht.

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."