Ziektes als kinkhoest niet alleen gevaarlijk voor kinderen, immunologen roepen op: 'Kom met Rijksvaccinatieprogramma voor ouderen'

Door de opmars van kinkhoest en mazelen is er veel aandacht voor het inenten van jonge kinderen. Maar ook ouderen zijn extra kwetsbaar. "Ik zou zeker voorstander zijn van een Rijksvaccinatieprogramma voor ouderen", vertelt immunoloog Debbie van Baarle.

Het aantal gevallen van kinkhoest in Nederland heeft het hoogste niveau in zeker 10 jaar tijd bereikt. Volgens nieuwe cijfers van het RIVM zijn in de eerste 4 maanden van dit jaar in totaal 7.187 besmettingen gemeld.

Baby's én ouderen kwetsbaar

Daaronder zijn tot nog toe 375 baby's. Vooral de jongsten onder de 6 maanden waren erg ziek, vier baby's zijn overleden aan kinkhoest. Tegelijkertijd ziet het RIVM ziet ook onder ouderen het aantal gevallen stijgen: er kwamen 20 meldingen binnen over kinkhoest bij 60-plussers, twee ouderen stierven aan de ziekte.

Alle ogen zijn momenteel gericht op het belang van vaccinatie bij jonge kinderen. Maar we moeten de ouderen niet vergeten, waarschuwen verschillende immunologen. "Door veroudering neemt het afweersysteem af en daardoor zijn ouderen kwetsbaar", zegt Van Baarle, immunoloog bij het RIVM en hoogleraar Immunologie van vaccinaties aan de Rijksuniversiteit Groningen. "En omdat ouderen kwetsbaarder zijn voor infectieziekten hebben ze een extra steuntje in de rug nodig om ze toch te beschermen, en dat kan door vaccinatie."

Ziektelast moet omlaag

Immunoloog van het Radboudumc in Nijmegen Dimitri Diavatopoulos ziet veel winst in het voorkomen van ziektelast onder ouderen. "Als je ouderen kunt beschermen door een vaccin aan te bieden, dan heeft dat denk ik heel veel directe gezondheidswinst voor die mensen, omdat de ziektelast omlaag gaat onder deze groep."

Veel ouderen zijn als kind gevaccineerd tegen kinkhoest, maar dat zegt niet dat ze voldoende beschermd zijn. De bacterie verandert en het is de vraag of het vaccin nog genoeg effect heeft. In verschillende landen, zoals Oostenrijk, Amerika en Australië, krijgen ouderen elke 10 jaar een herhaalprik. Een prima idee, ook voor Nederlandse ouderen, vindt Van Baarle. Zeker nu kinkhoest meer voorkomt.

Kinkhoestepidemie

Diavatopoulos spreekt zelfs van een kinkhoestepidemie. "We kijken eigenlijk altijd naar de meldingen van kinkhoest, maar die meldingen zijn een enorme onderschatting van het totaal aantal kinkhoestgevallen, ook bij die oudere leeftijdsgroepen." Vaak wordt er niet getest en mensen gaan niet altijd naar de huisarts met hun klachten.

Naas het feit dat kinkhoest erg besmettelijk is, zijn de klachten ook nog eens erg naar en langdurig, waarschuwt de immunoloog. "100 dagen hoesten, wordt wel gezegd. Je krijgt enorme hoestbuien, die kunnen echt aanhouden. Je kunt ervan overgeven, hele nachten wakker liggen, maar er kunnen ook complicaties ontstaan, zoals gebroken ribben van het hoesten."

Meerdere ziektes

Het is niet alleen kinkhoest dat Van Baarle en Diavatopoulos zorgen baart met het oog op ouderen. Ook gordelroos, griep, pneumokokken en RS-virus komen al gauw ter sprake.

In Nederland krijgt iedereen van 60 jaar en ouder een gratis vaccinatie tegen griep aangeboden door de overheid. En sinds 2020 kunnen 60-plussers ook een gratis pneumokokkenvaccinatie krijgen. Deze vaccinatie verkleint de kans op bijvoorbeeld een longontsteking door pneumokokken.

Niet alles wordt vergoed

In 2019 kwam de Gezondheidsraad al met een positief advies over een vaccinatie tegen gordelroos. De huidziekte wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus en kenmerkt zich door een rode, pijnlijke huiduitslag.

Toch wordt de vaccinatie tegen gordelroos niet vergoed, tot teleurstelling van Van Baarle. "Ik vind dat heel erg jammer, want ik denk dat we daar heel veel ziekte, pijn en complicaties mee kunnen voorkomen."

Te hoge kosten

Op de vraag hoe het er nu voorstaat met het opnemen van een vaccin hiertegen in het Rijksvaccinatieprogramma, reageert het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): 'Vanwege de hoge kosten is ervoor gekozen het gordelroosvaccin op dit moment niet programmatisch aan te bieden.'

Mocht het vaccin toch programmatisch worden aangeboden, dan zou het ministerie moeten nadenken over het starten van een inhaalcampagne om alle mensen in de doelgroep te vaccineren. Ook laat het ministerie weten dat het vaccin nu nog beschikbaar is om zelf aan te schaffen.

Rijksvaccinatieprogramma voor ouderen

Zowel Van Baarle als Diavatopoulos is voorstander van een Rijksvaccinatieprogramma (RVP) voor ouderen, net zoals voor kinderen bestaat. "Daar ben ik zeker voor. Ik denk dat het risico op infectieziekten niet ophoudt op je achttiende", zegt Van Baarle. "Eigenlijk moeten we toewerken naar een levensloopvaccinatie, waarbij je meerdere vaccins over het hele leven kunt inzetten zodat iedereen optimaal is beschermd."

Zo'n RVP zou nog een groot voordeel hebben, zegt Diavatopoulos. Voor de ene vaccins moeten ouderen nu bij hun huisarts zijn, voor de andere bij de GGD. Dat schept verwarring. "Het is te versnipperd. Ik ben voorstander van een vaccinatieprogramma voor ouderen, omdat het dan veel beter geregeld is. Dan kun je vanuit één plek of instantie communiceren met de mensen, de vaccins aanbieden en zo weten die mensen wat voor vaccins ze kunnen krijgen."

Uitvoeringsproef door RIVM

Het ministerie van VWS geeft aan dat er afgelopen periode door het RIVM een uitvoeringstoets is uitgevoerd naar een vaccinatievoorziening voor volwassenen bij de GGD's.

'Deze bevindt zich in het stadium van afronding. Op korte termijn wordt de Tweede Kamer hier nader over geïnformeerd", geeft het ministerie aan.